درآمد غیر عملیاتی به بخشی از درآمد شرکت گفته می شود که به دلیل فعالیت های اصلی بنگاه اقتصادی مذکور، تکرارپذیر نمی باشد و در بازه های بلندمدت و به صورت مرتب قابل تحقق نیست. این نوع درآمد انواع مختلفی دارد؛ به عنوان مثال، درآمد سرمایه گذاری، سود یا زیان حاصل از ارز، فروش دارایی ها، بازپرداخت دارایی ها، درآمد بهره و... همگی نمونه هایی از اقلام درآمد غیر عملیاتی هستند. برخی از اقلام درآمد غیر عملیاتی دوره ای هستند؛ به عنوان مثال، درآمد حاصل از سود سهام به شکل دوره ای است. در طرف مقابل، برخی از اقلام درآمد غیر عملیاتی را می توان به صورت تکرارناپذیر در نظر گرفت؛ به عنوان مثال، درآمد حاصل از فروش دارایی ها غیرتکراری هستند.

به دلیل اهمیت این نوع درآمد در صورت های مالی و تاثیر آن ها در تحلیل بنیادی و سودسازی شرکت های فعال در بازار سرمایه، در ادامه مقاله به بررسی این مفهوم می پردازیم.

درآمد عملیاتی و درآمد غیر عملیاتی

درآمد یک شرکت را می توان به دو دسته عملیاتی و غیر عملیاتی طبقه بندی کرد. درآمد عملیاتی به عنوان درآمد قبل از بهره و مالیات و با نام «EBIT» نیز شناخته می شود. این درآمد حاصل از فعالیت های اصلی شرکت است. این موضوع، عملکرد شرکت را در کارهای روزمره تکرار شده نشان می دهد. در طرف مقابل، درآمد غیر عملیاتی شامل سود و زیان (هزینه) حاصل از فعالیت های دیگر یا عواملی است که به عملیات اصلی آن ارتباطی ندارند.

به عنوان مثال، حوزه اصلی فعالیت یک شرکت، تولید مواد پتروشیمی است؛ این شرکت بخشی از سود بدست آمده ناشی از فعالیت های تولیدی خود را در بازار سهام سرمایه گذاری می کند؛ در اینجا، درآمد حاصل از فعالیت های تولیدی به عنوان درآمد عملیاتی و درآمدی که ناشی از سرمایه گذاری در بازار سهام بوده است را به عنوان درآمد غیر عملیاتی در نظر می گیرند.

درآمد عملیاتی و غیرعملیاتی چگونه محاسبه می شود؟

درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی یک شرکت در صورت های مالی آن را می توان به شکل های مختلف محاسبه کرد. به عنوان مثال، درآمد عملیاتی با کسر هزینه کالاهای فروخته شده و کلیه هزینه های عملیاتی از درآمد فروش شرکت محاسبه می شود. در واقع هزینه های عملیاتی، هزینه های انجام شده برای اجرای عملیات اصلی آن است. به عنوان مثال می توان به استهلاک، هزینه های تحقیق و توسعه و... اشاره کرد.

با اضافه کردن درآمد غیر عملیاتی به درآمد عملیاتی، درآمد شرکت قبل از مالیات قابل محاسبه است. اگر کل سودهای غیر عملیاتی بیشتر از ضررهای غیر عملیاتی باشد، شرکت درآمد مثبت غیر عملیاتی خود را گزارش می دهد. اگر ضررهای غیرعملیاتی از کل سود بیشتر باشد، شرکت به یک درآمد منفی غیر عملیاتی (ضرر) پی می برد.

نکته: درآمد عملیاتی در حال تکرار است و به احتمال زیاد همراه با گسترش شرکت رشد می کند. در مقایسه با درآمد غیر عملیاتی، درآمد عملیاتی اطلاعات بیشتری در مورد اصول و پتانسیل رشد شرکت فراهم می کند.

شرکتی که عملکرد بهتری داشته است و بیشترین درآمد خود را از طریق فعالیت های اصلی کسب و کار خود بدست می آورد، مطلوب تر از شرکتی است که بیشتر درآمد خود را از فعالیت های غیر عملیاتی کسب می کند. تشخیص توانایی شرکت برای کسب سود از تجارت اصلی آن و سود حاصل از سایر فعالیت ها یا عوامل برای ارزیابی عملکرد واقعی آن ضروری است.

یک صورت سود چند مرحله ای می تواند سلامت مالی یک شرکت را بهتر از یک صورت سود یک مرحله ای نشان دهد؛ چراکه صورت سود یک مرحله ای، درآمد و هزینه ها را در دسته های عملیاتی و غیر عملیاتی طبقه بندی نمی کند.

در واقع، درآمد غیر عملیاتی بخشی از درآمد یک سازمان است که از فعالیت هایی حاصل می شود که به عملیات اصلی آن مربوط نیست. این درآمد می تواند شامل مواردی مانند درآمد سود سهام، سود یا زیان حاصل از سرمایه گذاری ها و همچنین سود یا زیان حاصل از ارز و کاهش ارزش دارایی باشد. درآمد غیر عملیاتی به عنوان درآمد اتفاقی یا محیطی نیز شناخته می شود.

درک مفهوم درآمد غیر عملیاتی

درآمد یک شرکت معمولا به عنوان مهمترین بخش صورت های مالی شناخته می شود؛ چراکه در مقایسه با برآورد تحلیلگر و راهنمایی های شرکت سودآوری را نشان می دهد. مسئله این است که سود در یک دوره حسابداری می تواند از طریق مواردی بدست بیاید که هیچ ربطی به فعالیت اصلی شرکت ندارد. به عنوان مثال، مواردی وجود دارد که یک شرکت درآمد قابل توجه و یکباره از سرمایه گذاری در اوراق بهادار، فروش یک شرکت تابعه کاملاً متعلق به خود یا فروش یک قطعه بزرگ تجهیزات، املاک یا زمین بدست می آورد. این نوع سود، علاوه بر درآمد حاصل از رویدادهای مکرر خارج از خط اصلی کار، می تواند درآمد شرکت را به میزان قابل توجهی تغییر دهد و اندازه گیری میزان واقعی عملکرد شرکت در دوره گزارش شده را برای سرمایه گذاران دشوار کند.

درآمد عملیاتی در مقابل درآمد غیر عملیاتی

توجه داشته باشید که مهمترین اصل برای تشخیص درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی، تکرارپذیر بودن آن است؛ در واقع، اگر یک شرکت بتواند در بازه های زمانی بلندمدت و به میزان مشخص درآمد داشته باشد، آن را به عنوان درآمد عملیاتی در نظر می گیرند. اگر این بنگاه اقتصادی نتواند در بازه های زمانی مختلف درآمد بدست آمده را تکرار کند، به عنوان درآمد غیر عملیاتی محسوب می شود.

تمایز اینکه چه عوایدی از فعالیت های روزمره کسب شده و چه عوایدی از سایر راه ها بدست می آید، برای ارزیابی عملکرد واقعی شرکت مهم است. به همین دلیل شرکت ها موظفند درآمد غیر عملیاتی خود را جدا از درآمد عملیاتی افشا کنند.

درآمد عملیاتی یک رقم حسابداری است که پس از کسر هزینه های عملیاتی مانند دستمزد، استهلاک و هزینه کالاهای فروخته شده COGS، میزان سود حاصل از فعالیت های تجاری را اندازه گیری می کند. به طور خلاصه، اطلاعاتی را در مورد میزان درآمد حاصل از فعالیت های عادی و مداوم شرکت به سود علاقه مندان ارائه می کند.

نکته: درآمد عملیاتی در صورت سود و زیان ثبت می شود. در انتهای صورت سود و زیان، در زیر خط درآمد عملیاتی، درآمد غیر عملیاتی باید ظاهر شود؛ این موضوع به سرمایه گذاران کمک می کند تا بین این دو تمایز قائل شوند و تشخیص دهند که درآمد از کجا حاصل می شود.

درآمد غیر عملیاتی شامل چه مواردی می شود؟

این نوع درآمد انواع مختلفی دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درآمد حاصل از سود سهام
• سود و زیان حاصل از سرمایه گذاری ها
• سود و زیان حاصل از فروش دارایی
• خسارات ناشی از کاهش ارزش دارایی، بازپرداخت، کاهش ارزش پول و تجدید ساختار
• سود و زیان معاملات ارزی
• سود و زیان ناشی از عملیات متوقف شده
• ضرر و زیان دادرسی
• تغییر در اصول حسابداری
• خسارات بیمه نشده در اثر بلایای طبیعی
• و...

اقلام غیر عامل موجود در صورت سود چیست؟

صورت سود و زیان یک کسب و کار که به طور معمول یک دوره زمانی، مانند یک چهارم یا یک سال را پوشش می دهد، تصویری از سلامت مالی شرکت ارائه می دهد. در واقع، صورت سود و زیان خلاصه درآمد و هزینه های کسب و کار است. صورت مالی اطلاعات مهمی در مورد سودآوری در اختیار بانک، سرمایه گذار یا خریدار بالقوه قرار می دهد.

نکته: هنگام تهیه صورت سود و زیان شرکت، باید اثرات اجزای سازنده و غیر عامل را در نظر بگیرید.

درآمد غیر عملیاتی به طور جداگانه در صورت سود و زیان بررسی می شود. درآمد غیر عملیاتی غالباً پس از جمع کل درآمد حاصل از عملیات در صورت سود و زیان گزارش می شود و اغلب با عنوان درآمد دیگر ظاهر می شود. هنگامی که صورت های درآمد برای فعالیت های روزمره کسب و کار یا برای مدت کوتاهی تهیه می شود، درآمد غیر عملیاتی ممکن است به طور کامل حذف شود.

چه چیزی در درآمد عملیاتی لحاظ نمی شود؟

درآمد عملیاتی، سود کسب و کار پس از کسر هزینه های عملیاتی است. این به درآمد و هزینه های حاصل از تجارت اصلی شرکت اشاره دارد و شامل هزینه های فروش، عمومی و اداری است و درآمد عملیاتی موارد غیر عملیاتی مانند سرمایه گذاری در مشاغل دیگر، مالیات و پرداخت سود را شامل نمی شود.

بعضی اوقات، مشاغل با استفاده از هزینه های غیر عملیاتی نتایج عملیاتی ضعیف خود را پنهان می کنند. این باعث افزایش حاشیه سود آشکار می شود. به همین ترتیب، افزودن هزینه هایی که واجد شرایط غیر عملیاتی هستند، ممکن است حاشیه سود را کاهش دهد. به همین دلیل رایج ترین رویکرد حسابداری حذف درآمد غیر عملیاتی از صورت های سود و زیان است. شرکت هایی که سطح بالاتری از درآمد غیر عملیاتی خود دارند از نظر درآمد کیفیت پایین تری دارند.

هزینه های غیر عملیاتی چیست؟

هزینه های غیرعملیاتی معمولاً هزینه ای است که شرکت برای انجام برخی تعهدات پولی متحمل می شود. غیر از این، گفته می شود که این هزینه ها هنگام تعیین سود خالص یک شرکت در هر دوره معین، نقشی حیاتی دارند. اساساً، معنی هزینه های غیر عملیاتی را می توان به عنوان هزینه هایی توضیح داد که مربوط به عملیات اصلی شرکت نیستند و در صورت سود و زیان ثبت می شوند. به طور معمول، می توان این هزینه ها را از سود عملیاتی یک شرکت کسر کرد تا درآمد بالقوه آن را بدست آورد.

در واقع، چنین هزینه هایی به عنوان هزینه های جانبی شناخته می شوند و معمولاً شامل هزینه های تکراری مانند پرداخت سود، هزینه مبادله ارز و غیره می شوند. با این وجود، هزینه های غیرعملیاتی اغلب شامل هزینه هایی می شود که از نظر وقایع تا حدودی غیر معمول و نامنظم هستند. به عنوان مثال، هزینه های انجام شده در جریان بازسازی یا سازماندهی مجدد، هزینه های موجود در انبار منسوخ شده و...اغلب به عنوان هزینه های غیر عملیاتی تلقی می شوند.

لازم به ذکر است که ثبت هزینه های غیر عملیاتی به طور جداگانه برای ذینفعان و سرمایه گذاران بالقوه مفید است. به آن ها کمک می کند تا تصویری واضح و دقیق از تعهدات مالی شرکت بدست آورند و به برآورد سود بالقوه کمک می کند.

نمونه هایی از هزینه های غیر عملیاتی

با توجه به نوع صنعت، یک شرکت ممکن است چندین نوع هزینه غیر عملیاتی متحمل شود. در اینجا برخی از متداول ترین مثال های هزینه های غیر عملیاتی آورده شده است:

• هزینه بهره
• هزینه های موجودی منسوخ
• هزینه مشتقات
• هزینه بازسازی
• ضرر در تصرف دارایی ها
• خسارات ناشی از آتش سوزی
• هزینه شناور
• هزینه های حل و فصل دعوا
• یادداشت مطالبات دریافتی یا موجودی کالا
• نوشتن دارایی های نامشهود
• مصادره اموال
• اصول حسابداری تغییر یافته
• تخفیف در انتشار سهام و اوراق بدهی
• استهلاک هزینه های اولیه

صرف نظر از این موضوع، برای درک مولفه های هزینه های غیرعملیاتی و میزان موفقیت آن ها، افراد باید با موارد استثنا نیز آشنا شوند. به عبارت ساده تر، هزینه های ناشی از فعالیت های اصلی در لیست هزینه های غیر عملیاتی لحاظ نمی شوند.

محاسبه هزینه های غیر عملیاتی

صرفاً با مراجعه به صورت های مالی یک شرکت می توان به راحتی هزینه های غیر عملیاتی یک شرکت را محاسبه کرد. همانطور که گفته شد، چنین هزینه هایی در صورت سود و زیان شرکت ثبت می شود و ایده متمایزی در مورد هزینه های ناشی از فعالیت های دیگر غیر از عملیات اصلی ارائه می دهد.

اهمیت هزینه های غیر عملیاتی

سوالی که پیش می آید این است که کاربرد هزینه های عملیاتی به چه صورت است و چه اهمیتی دارد؟ در ادامه به معرفی برخی از مزایای هزینه های غیرعملیاتی می پردازیم. توجه داشته باشید قبل از اینکه با نقش اساسی هزینه های غیر عملیاتی آشنا شوید، باید از مزایای گزارش دقیق همان موارد نیز آگاه شوید.

• با اعلام هزینه های غیر عملیاتی در صورت های مالی، صاحبان مشاغل از این طریق سود می برند.
• ایجاد پیوند اعتماد با ذینفعان موجود و بالقوه از طریق معاملات شفاف.
• اعلام هزینه های غیر عملیاتی مانند: مزایای کارکنان، پاداش، سود وام و... به اعتبار مالی شرکت افزوده است.
• درج هزینه های غیر عملیاتی در صورت سود و زیان شرکت به صاحبان مشاغل اجازه می دهد تا گزارش مالی دقیق و شفاف تری تهیه کنند. به نوبه خود، به آن ها کمک خواهد کرد تا درآمد آینده را به دلایل عملی پیش بینی کنند.
• هزینه های غیر عملیاتی در تجزیه و تحلیل عملکرد یک شرکت مفید هستند و همچنین به برآورد سود بالقوه آن کمک می کنند.
• ثبت دقیق هزینه های غیر عملیاتی به مدیریت کمک می کند تا هزینه های اضافی را شناسایی کند. با تنظیمات لازم، مدیریت می تواند هزینه های غیر ضروری را به طور موثر کاهش دهد.

هزینه های غیر عملیاتی در مقابل هزینه های عملیاتی

داشتن یک ایده منصفانه درباره تفاوت های اساسی بین هزینه های عملیاتی و غیر عملیاتی، ثبت دقیق آن ها را آسان می کند. هزینه های عملیاتی به عنوان هزینه هایی تعریف می شود که برای اجرای روان یک کار تجاری ضروری تلقی می شود. اگرچه چنین هزینه هایی بخشی از فرآیند اصلی تولید را تشکیل نمی دهند، اما در مورد فروش محصولات یا خدمات در بازار، بسیار حیاتی هستند.

از طرف دیگر، هزینه های غیر عملیاتی هزینه هایی هستند که از تعهدات مالی خاص یک شرکت ناشی می شود و بیشتر مربوط به عملیات اصلی آن نیست. اکنون، چنین هزینه هایی می تواند یک اتفاق منظم باشد یا به سمت یک امر غیرمعمول متمایل شود.

لازم به ذکر است که هر دو نوع هزینه برای ارزیابی مهارت یک شرکت مفید هستند و به عنوان یک شاخص قوی عمل می کنند. به طور معمول، هزینه های عملیاتی، قابل کنترل در نظر گرفته می شوند و به راحتی در صورت نیاز قابل تنظیم هستند. از سوی دیگر، کنترل هزینه های غیر عملیاتی بیشتر به دلیل وقوع نامنظم آن ها دشوار است و اغلب این امر به ارزیابی مدیریت نمی رسد.

همچنین، بین طبقه بندی دو هزینه در صورت های مالی تفاوت آشکاری وجود دارد. به عنوان مثال، هزینه های عملیاتی مستقیماً تحت عنوان COGS در صورت سود و زیان گزارش می شود. متناوبا، هزینه های غیر عملیاتی در پایان صورت سود و زیان گزارش می شود و از هزینه عملیاتی کسر می شود.

در آخر، باید اذعان کرد که برخی از هزینه های غیر عملیاتی ممکن است به عنوان هزینه های عملیاتی در برخی از شرکت ها تلقی شود. صاحبان مشاغل باید احتمال مشابه را دقیق بررسی کرده و هزینه ها را بر این اساس مدیریت کنند.

جمع بندی

درآمد غیر عملیاتی به بخشی از درآمد شرکت گفته می شود که به دلیل فعالیت های اصلی بنگاه اقتصادی مذکور، تکرارپذیر نمی باشد و در بازه های بلندمدت و به صورت مرتب قابل تحقق نیست. درآمد سرمایه گذاری، سود یا زیان حاصل از ارز، فروش دارایی ها، بازپرداخت دارایی ها، درآمد بهره و...را می توان به عنوان نمونه هایی از این نوع درآمد در نظر گرفت.