با وارد شدن حجم عظیمی از کدهای بورسی به بازار سرمایه، بستر و زیرساخت های بورسی نیز باید تقویت شوند. در این زمینه، یکی از مسائل آزار دهنده تخلفات بورسی هستند. از جمله این تخلفات می توان به تخلفات کارگزاری ها، شرکت های فعال در بورس و فرابورس، تخلفات شرکت های سبدگردان، موارد نقض قانون توسط شرکت های تامین سرمایه، تخلفات صورت گرفته در سازمان بورس و... اشاره کرد. بنابراین، با توجه به اهمیت موضوع و دیده شدن موارد متعدد در بازارهای مختلف، در ادامه مقاله قصد داریم تعدادی از تخلفات بورسی را مورد بررسی قرار دهیم.

تخلف کارگزاری های بورس

یکی از تخلفات بورسی که امکان رخ دادن آن وجود دارد، مربوط به کارگزاری ها می باشد. کارگزاری ها یک دستورالعمل انضباطی دارند که عمل کردن خارج از آن دستورالعمل تخلف محسوب می شود. به عنوان مثال، برخی از کارگزاری ها اولویت سفارش مشتریان را رعایت نمی کنند و یا حتی برخی مواقع قیمت سهم در پنل کارگزاری با قیمت روی تابلوی سهم در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران تفاوت چشمگیر دارد.

تخلف شرکت های بورسی و غیر بورسی به چه صورت انجام می شود؟

در شرکت های پذیرفته شده در بورس نیز برخی مواقع شاهد تخلفات بورسی هستیم. مواردی همچون عدم ارائه اطلاعات به سازمان بورس و یا ارائه اطلاعات نادرست و اشتباه (مانند صورت های مالی نادرست) از جمله این تخلفات بورسی می باشند که سازمان بورس و اوراق بهادار اقدامات مناسبی از جمله مشمول تعلیق قرار دادن نماد را در چنین مواردی انجام داده است. 

مراجع رسیدگی به تخلفات بورسی

برای رسیدگی به تخلفات بورسی، مراجع و هیئت های مختلفی شکل گرفته اند که از جمله آن ها می توان به مواردی همچون کمیته رسیدگی به تخلفات، هیئت رسیدگی به تخلفات، هیئت داوری، تشکل خود انتظام مربوطه و... که وظیفه آن ها رسیدگی به تخلفات انجام شده است، اشاره کرد. کمیته رسیدگی دارای سه عضو است که عبارت اند از: 

1. مدیر پیگیری امور تخلفات سازمان به عنوان رییس کمیته
2. مدیر یا رییس اداره مربوطه در سازمان
3. نماینده تشکل خود انتظام مربوطه

رییس کمیته براساس محتویات پرونده، مدیر مربوطه در سازمان و نماینده تشکل خود انتظام مربوطه را بر حسب مورد مشخص و به جلسه کمیته دعوت می نماید. براساس هر یک از گزارش های تخلفاتی ذکر شده از طرف تشکل های ذکر شده در بالا، پرونده تخلفاتی در دبیرخانه کمیته شکل می گیرد. بعد از آن دبیرخانه با تکمیل کردن پرونده آن را برای بررسی به کمیته آماده می کند.

هیئت رسیدگی، تشکیل شده از سه عضو شامل معاون حقوقی سازمان به عنوان رییس هیئت، یک نفر به انتخاب هیئت مدیره و معاون مرتبط با تخلف مورد رسیدگی در سازمان می باشد. رییس هیئت براساس محتوای پرونده، معاون مربوطه را مشخص و به جلسه دعوت می کند. معاون مربوطه می‏ تواند نماینده‌ای را جهت حضور در جلسه رسیدگی و صدور رأی معرفی کند.

بررسی انواع مجازات در بازار بورس

طبق ماده 16، اشخاص زیر به حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال یا به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود به دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محكوم خواهند شد:

• هر شخصی که "اطلاعات نهانی" مربوط به اوراق بهادار موضوع این قانون را که حسب وظیفه در اختیار وی قرارگرفته به نحوی به ضرر دیگران یا به نفع خود یا به نفع اشخاصی که از طرف آن ها به هر عنوان نمایندگی داشته باشد، قبل از انتشار عمومی، مورد استفاده قرار دهد و یا موجبات افشاء و انتشار آن ها را در غیر از موارد مقرر فراهم نماید.
• هر شخصی که با استفاده از "اطلاعات نهانی" به معاملات اوراق بهادار بپردازد و هر شخصی که اقدامات وی منجر به ایجاد ظاهری گمراه کننده از روند معاملات اوراق بهادار یا ایجاد قیمت های کاذب و یا تشویق اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار شود. 
• هر شخصی که بدون رعایت مقررات این قانون اقدام به انتشار آگهی یا "اعلامیه پذیره نویسی" به منظور عرضه عمومی اوراق بهادار نماید.

نکته: توجه داشته باشید که اشخاص زیر به عنوان اشخاص دارای "اطلاعات نهانی" شرکت شناخته می شوند:

• مدیران شرکت شامل اعضای هیئت مدیره، هیئت عامل، مدیرعامل و معاونان آن ها
• بازرسان، مشاوران، حسابداران، حسابرسان و وکلای شرکت
• سهامدارانی که به تنهایی و یا به همراه افراد تحت تكفل خود، بیش از ده درصد سهام شرکت را در اختیار دارند و یا نمایندگان آن ها
• مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره و مدیران ذی ربط یا نمایندگان شرکت های مادر هلدینگ که مالک حداقل ده درصد سهام یا دارای حداقل یک عضو در هیئت مدیره شرکت سرمایه پذیر باشند.

مقررات متفرقه برای بررسی تخلفات بورسی

یکی از موارد بسیار مهم این است که هیچ سهامدار حقیقی یا حقوقی، نمی تواند بیش از دو و نیم درصد (مستقیم یا غیرمستقیم) مالكیت داشته باشد و تجاوز میزان سرمایه گذاری از درصد ذکر شده تخلف می باشد. همچنین هیچ سهامدار حقیقی یا حقوقی نمی تواند بیش از پنج درصد از سهام "شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه" را به طور مستقیم یا غیرمستقیم در مالكیت داشته باشد. لازم به ذکر است که در صورت مشاهده هرگونه تخلف چه در شرکت های فعال در بورس و فرابورس و چه در کارگزاری ها می توانید موارد تخلف را به نهادهای نظارتی سازمان بورس و اوراق بهادار گزارش کنید.

جمع بندی

با ورود میلیون ها سرمایه گذار جدید به بازار سرمایه و صادر شدن کد بورسی برای آن ها، حجم و گستردگی این بازار در مقایسه با سال های گذشته افزایش یافت. در طرف مقابل، وقتیکه چنین حجمی از پول وارد یک بستر اقتصادی می شود، مطمئنا حاشیه های خود را نیز به همراه دارد. تخلفات بورسی یکی از همین موارد است که با توجه به قوانین در نظر گرفته شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، تعاریف خاص خود را دارند. این تخلفات بورسی ممکن است در نهادهای مالی زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار مانند کارگزاری ها، شرکت های تامین سرمایه، شرکت های سبدگردان، شرکت های فعال در بورس و فرابورس، شرکت های مشاوره سرمایه گذاری و... صورت بگیرد. بنابراین، بهتر است که با این تخلفات آشنا شوید و برای بهبود معاملات خود از آن ها استفاده کنید.