معاملاتی که در مورد سهام شرکت های بورسی و فرابورسی انجام می شوند، در واقع مربوط به دو بازار مختلف هستند؛ بازار اولیه و ثانویه. اولین عرضه سهام شرکت های تاسیس نشده و تازه تاسیس در بازار اولیه انجام می شود و پس از آن خرید و فروش سهام در بازار ثانویه انجام خواهد شد. توجه داشته باشید حجم معاملاتی که در بازارهای ثانویه انجام می شوند در مقایسه با بازار اولیه بسیار بیشتر است و بدون وجود این بازار، معاملات بازار اولیه ارزش چندانی نخواهند داشت؛ زیرا سهامداران فرصتی برای فروش سهام خود ندارند. بنابراین بازارهای اولیه و ثانویه در کنار یکدیگر معنا و ارزش پیدا می کنند؛ ولی در عین حال این دو بازار تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند. برای مثال یک طرف معاملاتی که در بازار اولیه انجام می شوند، همواره شرکت های عرضه کننده سهام هستند؛ ولی در بازارهای ثانویه، سهام بین سرمایه گذاران خرید و فروش خواهند شد. در ادامه مقاله جزئیات بیشتری را در مورد بازار ثانویه توضیح می دهیم.

بازار ثانویه چیست؟

همانطور که گفتیم معاملات سهام شرکت های بورسی و فرابورسی در دو بازار مجزا از یکدیگر انجام می شوند. شرکت های بورسی و فرابورسی که قرار است سهام آن ها برای اولین بار به فروش برسند، به بازار اولیه وارد می شوند. در این بازار سهام شرکت های تاسیس نشده ای که به تامین مالی نیاز دارند، از طریق فرآیند پذیره نویسی به فروش می رسند. در عین حال سهام شرکت های تازه تاسیس از طریق فرآیند عرضه اولیه به سرمایه گذاران فروخته خواهند شد. بنابراین یک طرف معاملات بازار اولیه، شرکت های عرضه کننده سهام هستند و طرف دیگر هم سرمایه گذاران.

نکته مهمی که در مورد بازار اولیه وجود دارد، عدم امکان فروش سهام توسط سرمایه گذاران است؛ به بیان دیگر کسانی که سهام شرکت های بورسی و فرابورسی را خریداری می کنند، برای فروش سهام خود باید به بازار ثانویه (secondary market) مراجعه کنند. بنابراین در بازارهای ثانویه، سهامی خرید و فروش خواهند شد که قبلا طی عرضه اولیه یا پذیره نویسی توسط سهامداران خریداری شده اند. بر همین اساس نقش شرکت های بورسی و فرابورسی در بازارهای ثانویه حذف می شود و هر دو طرف معاملات این بازار، سرمایه گذاران خواهند بود.

مزیت های بازار ثانویه

توجه داشته باشید در بازار اولیه، سرمایه گذاران نمی توانند سهام خریداری شده را نقد کنند و به اصطلاح سودی که شامل حال سهام آن ها شده است را دریافت نمایند. بنابراین باید به بازار ثانویه مراجعه کنند و با فروش سهام خود، سود و اصل هزینه ای که قبلا برای خرید سهام پرداخت کرده اند را نقد کنند. پس می توانیم بگوییم بازارهای ثانویه با هدف فراهم کردن امکان معامله اوراق منتشر شده در بازار اولیه و ایجاد قابلیت نقد شوندگی سهام فعالیت خود را آغاز کرده اند. از طرفی شرکت های بورسی و فرابورسی که سهام آن ها در بازار اولیه فروخته شده اند، دیگر در بازارهای ثانویه مسئولیتی ندارند و خیالشان از بابت تامین سرمایه مورد نیاز خود راحت است.

بازار ثانویه چه ویژگی هایی دارد؟

وقتی صحبت از دو بازار مختلف که معاملات متفاوتی در آن ها انجام می شوند، به میان می آید، یعنی هر یک از این بازارها دارای ویژگی های مختص به خود نیز هستند. بر همین اساس بازار ثانویه هم مانند بازار اولیه دارای ویژگی های مختلفی است که در ادامه مطلب به چند مورد از مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:

• حجم معاملات انجام شده در بازارهای ثانویه بسیار زیاد است و به همین علت هزینه معاملات کمتر خواهد بود.
• ایمنی پول سرمایه گذاران در این بازار بیشتر است؛ زیرا بازارهای ثانویه با مقررات سنگینی مواجه هستند.
• قیمت سهام در این بازار با عرضه و تقاضا تناسب دارد.
• در بازارهای ثانویه، اخبار مرتبط با شرکت ها به صورت مستقیم بر قیمت سهام تاثیر می گذارند.
• اوراق بهادار در این بازار در مدت زمان کمی به فروش می رسند؛ زیرا تعداد بسیار زیادی از متقاضیان خرید سهام در این بازار حضور دارند.

بنابراین همانطور که گفتیم تمام خریداران سهام عرضه اولیه و پذیره نویسی برای نقد کردن سهام خود باید به بازارهای ثانویه مراجعه کنند و سهام خود را به سایر سرمایه گذاران بفروشند.

بازار اولیه و ثانویه چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

با توجه به توضیحاتی که در همین مقاله مطرح کردیم، متوجه شدید که بازارهای اولیه و ثانویه، تفاوت هایی با یکدیگر دارند. نکته مهمی که در این مورد وجود دارد؛ وابسته بودن فعالیت های این دو بازار به یکدیگر است. در واقع تا زمانی که سهامی در بازار اولیه عرضه نشود، سهامی هم در بازار ثانویه معامله نخواهد شد. از طرفی در صورت نبودن بازار ثانویه، امکان نقد شوندگی سهام عرضه شده در بازار اولیه وجود ندارد. بنابراین بازارهای اولیه و ثانویه در عین حال که تفاوت هایی با یکدیگر دارند، ارتباط مستقیمی هم میان آن ها وجود دارد. از جمله تفاوت های این دو بازار می توانیم به موارد نامبرده در ادامه مطلب اشاره کنیم:

• در بازار اولیه درآمد حاصل از فروش سهام به شرکت های عرضه کننده تعلق می گیرد؛ ولی در بازارهای ثانویه این درآمد به سرمایه گذارانی که سهام خود را فروخته اند تعلق خواهد گرفت.
• در بازار اولیه فقط سهام شرکت هایی عرضه می شوند که تا به حال به بازارهای بورس و فرابورس وارد نشده اند؛ در حالیکه معاملات انجام شده در بازار ثانویه مربوط به سهام هایی است که قبلا عرضه شده اند.
• در بازار اولیه سهام به قیمت اسمی آن ها فروخته می شوند؛ ولی در بازارهای ثانویه، متناسب با عرضه و تقاضا در حال نوسان هستند و تغییر می کنند.
• در بازارهای اولیه، سهام مورد نظر ممکن است توسط نهادهای مختلفی عرضه شود؛ ولی در بازارهای ثانویه این کار توسط کارگزاران انجام خواهد شد.

بنابراین نمی توانیم بگوییم هر یک از بازارهای اولیه و ثانویه نسبت به دیگر برتری دارند؛ زیرا هر یک از آن ها فعالیت های مختص به خود را دارند و در عین حال تا حدودی به یکدیگر مرتبط هستند.

قیمت گذاری سهام در بازار ثانویه چگونه انجام می شود؟

یکی از مهم ترین موضوعاتی که در مورد خرید و فروش سهام در بازارهای مالی وجود دارد، نحوه قیمت گذاری سهام است. در بازارهای اولیه، قیمت و ارزش سهام از طریق قیمت اسمی آن ها مشخص می شود، در حالیکه قیمت گذاری در بازار ثانویه روند متفاوتی دارد و در حال نوسان است. در بازارهای ثانویه، میزان عرضه و تقاضای سهام، تعیین کننده قیمت سهام هستند. برای مثال قیمت سهامی که تقاضا برای آن زیاد است، روند افزایشی خواهد داشت و پس از فروش تعدادی از این سهام، قیمت افت پیدا خواهد کرد.

جمع بندی

معاملاتی که در بازارهای مالی انجام می شوند، در واقع متعلق به دو بازار مختلف هستند. بنابراین در هر یک از بازارهای اولیه و ثانویه، معاملاتی مجزا انجام خواهند شد. در بازار اولیه سهام شرکت های بورسی و فرابورسی از طریق فرآیندهایی مانند پذیره نویسی و عرضه اولیه، برای اولین بار عرضه و فروخته می شوند. در این بازار هیچگونه سهامی توسط سرمایه گذاران فروخته نخواهد شد؛ بلکه معامله چنین سهامی به بازار ثانویه مربوط است. بنابراین در بازارهای ثانویه، سهامی که در بازار اولیه عرضه شده اند، معامله می شوند و هر دو طرف معامله، سرمایه گذاران هستند.