همه تخم مرغ های خود را در یک سبد نگذار؛ این جمله آشنا به زبان ساده مفهوم تنوع بخشی را نشان می دهد. در واقع، هدف از تنوع بخشی در سبد سهام کاهش ریسک های سرمایه گذاری است. بنابراین برای حفظ یک سبد مطلوب نیاز است که همواره به تنوع سهام خریداری شده اهمیت بدهیم و دائما آن را به روز نگه داریم و با تنوع بخشی ریسک سیستماتیک سبد کاهش پیدا می کند. البته لازم به ذکر است که انتخاب سبد متنوع به این معنا نیست که سبد خود را با سهام ریز و درشت پر کنیم بلکه این موضوع اصول خاص خود را دارد. بنابراین در ادامه مقاله به بررسی تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری می پردازیم.

تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری به چه معناست؟

پاسخ این سوال بسیار مفصل است؛ چراکه تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری هر فرد با توجه به استراتژی شخصی او می تواند متفاوت باشد و برخی از افراد تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری را مترادف با انتخاب تعداد زیادی سهام برای چیدن پرتفوی خود می دانند، در حالیکه این موضوع اصلا صحیح نیست و انتخاب یک سبد مناسب نیازمند رعایت نکات کلیدی است که در ادامه برخی از آن ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

تعداد سهام سبد سرمایه گذاری

اولین نکته در خصوص تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری، تعداد سهام موجود در آن است. در واقع، افرادی که ریسک گریز هستند معمولا تعداد زیادی از سهام شرکت های فعال در بورس و فرابورس را در سبد سرمایه گذاری خود قرار می دهند. لازم به ذکر است که تعداد سهام موجود در پرتفوی سرمایه گذاری رابطه مستقیمی با سیکل و دوره های بازار دارد و با توجه به انتظارات تورمی و یا رکود حاکم بر اقتصاد می توان تعداد سهام موجود در سبد را تغییر داد.

به طور کلی، فعالان حرفه ای بازار سرمایه بین 3 تا 7 سهم را برای یک پرتفوی سرمایه گذاری در نظر می گیرند و با توجه به نوسانات و دوره های بازار این عدد می تواند کم یا زیاد شود. نکته ای که باید به آن اشاره کنیم، موضوع «تک سهم شدن» است؛ در واقع، یکی از مفاهیمی که در بین تحلیلگران بازار سرمایه اتفاق نظر وجود دارد، همین موضوع دور بودن از تک سهم شدن است؛ چراکه با ریسک های فراوان همراه بوده و ممکن است کل سرمایه افراد را در معرض خطر قرار دهد.

به عنوان مثال، شخصی را تصور کنید که تمام سرمایه خود را در سهام یک شرکت تولید کننده دارو سرمایه گذاری کرده است و به دلیل مشکلات به وجود آمده، شرکت مذکور ورشکست می شود؛ در اینجا به دلیل تک سهم شدن، کل سرمایه او از بین خواهد رفت. بنابراین، تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری از طریق انتخاب چند سهم مختلف را مد نظر قرار دهید.

نکته: برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند که هر چقدر تعداد سهام داخل سبد سرمایه گذاری بیشتر باشد، ریسک آن کمتر می شود؛ در حالیکه اگر تعداد سهام داخل پرتفوی سرمایه گذاری از یک حد معین بیشتر شود، کنترل و نظارت بر عملکرد آن ها سخت خواهد بود و ممکن است سرمایه فرد را با زیان همراه سازد.

سهم های دلاری و ریالی

همانطور که می دانید، سهام شرکت های فعال در بورس و فرابورس را می توان به 2 دسته سهم های دلاری و ریالی تقسیم کرد. در واقع، شرکت هایی که نرخ های فروش و به طور دقیق تر میزان سود آن ها به شکل مستقیم با دلار و نرخ های جهانی مرتبط است را اصطلاحا سهم های دلاری می نامند؛ بر فرض مثال، سودآوری پتروشیمی زاگرس که به عنوان یک تولید کننده متانول شناخته می شود، به نرخ جهانی متانول و قیمت دلار بستگی دارد و با افزایش نرخ دلار و قیمت های جهانی، حاشیه سود آن نیز بالا می رود.

در طرف مقابل، شرکت هایی وجود دارند که نه تنها بالا رفتن نرخ دلار باعث افزایش سودآوری آن ها نمی شود، بلکه افزایش این نرخ موجب بالا رفتن هزینه های تولید (مواد اولیه، ماشین آلات و...) می شود و از طرف دیگر، به دلیل اعمال قیمت گذاری دستوری بر روی نرخ های فروش آن ها، سودآوری آن ها با افزایش قیمت دلار بالا نمی رود و اصطلاحا چنین شرکت هایی را تحت عنوان سهم های ریالی می شناسند.

به عنوان مثال، شرکت ایران خودرو که با نماد خودرو در بازار سرمایه فعالیت می کند، اکثر مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود را از شرکت هایی می خرد که نرخ های آن ها متناسب با دلار و نرخ های جهانی است؛ اما محصولات تولید شده در این شرکت، به دلیل قیمت گذاری دستوری، نرخ های ریالی دارند و نوسانات قیمت ارز تاثیر چشمگیری در این نرخ ها ندارد و فقط هر چند وقت یکبار افزایش نرخ بر روی این محصولات اعمال می شود. در واقع، سهم های ریالی به این صورت هستند که هزینه های تولید آن ها به دلار و نرخ های فروش آن ها به ریال محاسبه می شود.

بنابراین، یکی از راه های تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری، استفاده از سهام شرکت های ریالی و دلاری در پرتفوی سرمایه گذاری است که می تواند در عملکرد و بازدهی سبد سرمایه گذاری به شما کمک کند.

انتخاب سهام براساس ارزش بازار

یکی دیگر از راه های تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری افراد، در نظر گرفتن ارزش بازار شرکت های موجود در پرتفوی سرمایه گذاری است؛ در واقع، برخی از افراد معتقدند که در سبد سرمایه گذاری باید از سهم های کوچک و بزرگ به لحاظ ارزش بازار استفاده شود.

به عنوان مثال، این افراد معتقدند که در کنار انتخاب سهام شرکتی مانند فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) که ارزش بازار بسیار بالایی دارد، باید از سهام شرکتی مانند قند شیرین خراسان (قشرین) نیز استفاده شود تا پرتفوی سرمایه گذاری به تعادل برسد.

نکته: توجه داشته باشید که صرفا انتخاب سهام براساس ارزش بازار نمی تواند منطقی باشد، بلکه بایستی عوامل بنیادی مانند حاشیه سود، ارزش ذاتی، طرح های توسعه و...شرکت مذکور در نظر گرفته شود.

استفاده از اوراق با درآمد ثابت

برای افرادی که ریسک گریز هستند، استفاده از اوراق با درآمد ثابت برای تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری توصیه می شود؛ اوراق با درآمد ثابتی همچون اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و...می تواند برای این کار مفید باشد و به پرتفوی سرمایه گذاری تنوع بدهد.

این نوع اوراق معمولا به اندازه سود سپرده های بانکی برای شما بازدهی خلق می کنند؛ اما توجه داشته باشید که به هنگام خرید چنین دارایی هایی، باید تورم موجود در جامعه را در نظر گرفت، چراکه با وجود تورم 40 درصدی در جامعه، سودهای 20 درصدی ناشی از اوراق با درآمد ثابت نمی تواند گزینه خوبی برای سرمایه گذاری باشد و در بلندمدت قدرت خرید شما را کاهش می دهد.

نکته: سرمایه گذاری در اوراق با درآمد ثابت برای دوران رکود و یا ثبات اقتصادی که انتظارات تورمی در جامعه کاهش یافته است، مناسب می باشد و در زمانی که تورم سنگین در جامعه وجود دارد، سرمایه گذاری در دارایی هایی مانند سهام و...می تواند منطقی تر باشد.

سهام شرکت هایی که سود مجمع خوبی دارند

به لحاظ سودسازی، شرکت های فعال در بازار سرمایه را می توان به 2 دسته شرکت های سود ساز و زیان ده تقسیم کرد و خود این شرکت های سودساز به 2 دسته شرکت های با سود تقسیمی در مجمع و بدون سود تقسیمی در مجمع دسته بندی می شوند. در واقع، در مجامع سالیانه شرکت های فعال در بورس و فرابورس، براساس سیاست های هیات مدیره، همه و یا بخشی از سود سال گذشته شرکت در بین سهامداران تقسیم می شود و سرمایه گذاران می توانند از این موضوع بهره مند شوند.

بنابراین، برای تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری خود می توانید از سهام شرکت هایی استفاده کنید که در مجامع سالیانه خود، درصد بالایی از سود سال گذشته را در بین سهامداران تقسیم می کنند.

استفاده از طلا در سبد سرمایه گذاری

علاوه بر سهام، شما برای تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری می توانید از طلا نیز استفاده کنید؛ تجربه ها نشان داده است که یک دارایی مانند طلا، می تواند یک گزینه قابل اطمینان برای سرمایه گذاری باشد. در واقع، قیمت طلا در ایران تابع 2 عامل است:

• قیمت دلار
• قیمت اونس طلا جهانی

بنابراین، خرید طلا به دلیل رابطه مستقیم قیمت آن با نرخ دلار، می تواند خود را با تورم هماهنگ کند و از طرف دیگر، اگر قیمت اونس طلا جهانی نیز افزایش یافت، باعث سوددهی می شود. بنابراین، برای تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری، خرید طلا می تواند منطقی باشد.

جمع بندی

تشکیل سبد سرمایه گذاری، یکی از الزامات فعالیت در بازارهای مالی است و افراد همواره باید از تک سهم شدن دوری کنند و متناسب با استراتژی خود، یک سبد سرمایه گذاری متعادل را انتخاب کنند. اگرچه استراتژی هر فرد در بازار سرمایه مخصوص به خود اوست اما استفاده از سهم های دلاری و ریالی، قراردادن سهم هایی با ارزش بازار مختلف در پرتفوی سرمایه گذاری، استفاده از اوراق با درآمد ثابت، خرید طلا و....می تواند در تنوع بخشی و کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری به شما کمک کند.