فرض کنید شما قصد دارید یک کسب و کار جدید راه اندازی کنید یا شرکت شما برای پیشرفت و رشد خود نیاز به تزریق مجدد سرمایه دارد، از چه روش هایی معمولا برای جذب این سرمایه استفاده می کنید؟ ممکن است برای تامین مالی خود قصد دریافت وام داشته باشید یا این که برای خود شریکی پیدا کنید که قادر است سرمایه مناسبی را تامین کند. در واقع، یکی از کابردهای بازار سرمایه نیز همین موضوع تامین مالی است و بسیاری از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی با هدف جذب نقدینگی و منابع مالی مورد نیاز خود وارد این بازار می شوند و مفاهیم سرمایه گذاری و تامین مالی بخش های جدایی ناپذیر از یکدیگر هستند.

موضوع تامین مالی بسیار گسترده و تخصصی است و به طور کلی می توان آن را به 2 دسته تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد که در ادامه مقاله به بررسی آن ها می پردازیم.

تامین مالی چیست؟

به طور کلی هنگامی که افراد یا شرکت ها به دنبال ایجاد، جمع آوری و افزایش منابع مالی یا سرمایه ای برای هر نوع مخارج باشند، تامین مالی معنا پیدا می کند. در واقع، موضوع تامین مالی یکی از اصلی ترین مفاهیم برای جذب نقدینگی و سرمایه برای تسهیل شدن فعالیت های اقتصادی شرکت ها است و یک بنگاه اقتصادی اگر قصد ادامه فعالیت و بهبود عملکرد خود را داشته باشد، باید با استفاده از این مکانیسم، منابع مالی و سرمایه جدید را به چرخه تولید یا خدمات خود وارد کند تا سود بیشتری نصیب سهامداران و شرکت شود.

هدف از تأمین مالی در شرکت های بورسی

شرکت های فعال در بازار سرمایه با اهداف گوناگونی نیاز به تامین مالی دارند. برخی از اهداف آن ها عبارت اند از:

• راه اندازی یک خط تولید جدید
• اصلاح ساختار مالی
• استفاده از معافیت های قانونی
• پرداخت بدهی ها
• و...

طبیعی است هنگامی که یک شرکت قصد تامین مالی دارد، هدف این تامین مالی بررسی شود؛ اما به طور کلی ورود یک سرمایه جدید به شرکت می تواند محرک خوبی برای رشد آن باشد.

روش های تأمین مالی

مکانیسم تامین مالی به یک روش خاص محدود نمی شود و به طور کلی می توان آن را به 2 دسته تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد. لازم به ذکر است که مفاهیم تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند و فقط در نوع اجرا و سازوکارها می توان آن ها را از یکدیگر تفکیک کرد.

تأمین مالی مستقیم

هنگامی که یک بنگاه اقتصادی قصد تامین مالی از منابع درون شرکت را داشته باشد، به آن تامین مالی مستقیم گفته می شود. بسیاری از افراد نیز این نوع تامین مالی را با نام تامین مالی از منابع درون شرکت می شناسند. این نوع تامین مالی به دلیل ارزان بودن، سهل الوصول بودن و ریسک پایین تر همواره اولویت شرکت های بورسی بوده است و به طور کلی تامین مالی مستقیم را می توان به 3 دسته تقسیم کرد:

• منابع مالی حاصل از فعالیت شرکت
• منابع مالی حاصل از فروش دارایی های ثابت
• سود انباشته

منابع مالی حاصل از فعالیت شرکت

شرکت هایی که به خاطر فعالیت های خود سود مناسبی کسب کرده باشند می توانند همین درآمدها را منبعی برای تامین مالی خود در نظر بگیرند و هنگامی که شرکت به آن درآمدها نیاز داشت، از آن استفاده کنند.

منابع مالی حاصل از فروش دارایی های ثابت

به آن بخش از دارایی های شرکت که ماهیت فیزیکی و قابل لمس دارد، دارایی ثابت گفته می شود. دارایی ثابت انواع گوناگونی دارد که از جمله آن ها می توان به زمین و املاک اشاره کرد. هنگامی که شرکت ها نیاز به افزایش سرمایه داشته باشند یکی از گزینه های روی میز، فروش دارایی های ثابت شرکت است. اما گاهی نیاز به تامین مالی بیش از فروش دارایی های ثابت است.

به عنوان مثال، یک شرکت خودروساز برای راه اندازی خط تولید جدید خود، نیاز به منابع مالی دارد و در صورت های مالی این شرکت، تعدادی ساختمان بدون استفاده وجود دارد؛ بنابراین مدیران این شرکت خودروساز، با فروش این ساختمان ها، منابع لازم برای راه اندازی خط تولید جدید را تامین می کنند و با افزایش ظرفیت تولید در میان مدت می توانند سودآوری و بازدهی بهتری را نسبت به ساختمان ها خلق کنند.

سود انباشته

در میان انواع روش های تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم، سود انباشته یکی از آشناترین روش ها برای فعالان بازار سرمایه است؛ در واقع، شرکت هایی که دائما سودسازی می کنند همواره بخشی از سود خود را تحت عنوان سود انباشته ذخیره می کنند. گاهی اوقات بعد از چند سال، سود انباشته شرکت به قدری زیاد می شود که می تواند برای راه اندازی یک خط تولید جدید به کار گرفته شود. هنگامیکه شرکت ها قصد تامین مالی از این محل داشته باشند باید پیشنهاد افزایش سرمایه دهند و در یک مجمع فوق العاده با حضور سهامداران شرکت این افزایش سرمایه و هدف از انجام آن را اعلام کنند.

شرکت های زیان ده در بورس و فرابورس از این روش تامین مالی نمی توانند استفاده کنند؛ چراکه عملا سود انباشته ای در اختیار ندارند که بتوانند از آن استفاده کنند.

نکته: توجه داشته باشید که افزایش سرمایه انواع مختلفی دارد و محدود به افزایش سرمایه از طریق سود انباشته نمی شود و از جمله آن ها می توان به مواردی همچون آورده نقدی و مطالبات حال شده، تجدید ارزیابی دارایی های شرکت، از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم و...اشاره کرد.

تأمین مالی غیرمستقیم

تفاوت تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم به اینصورت است که گاهی اوقات برای تامین مالی، منابع درونی شرکت کافی نیست و یا اینکه اهداف شرکت بسیار بزرگ است و برای اجرایی کردن آن ها نیاز به سرمایه عظیمی دارد. در این شرایط ممکن است در کنار تامین مالی مستقیم، همزمان از تامین مالی غیر مستقیم نیز استفاده شود. تامین مالی غیر مستقیم نیز انواع مختلفی دارد و به طور کلی می توان آن را به موارد زیر تقسیم کرد:

• دریافت وام و تسهیلات
• صدور سهام عادی (پذیره نویسی اولیه و افزایش سرمایه)
• اوراق مشارکت
• اوراق بدهی
• و...

دریافت وام و تسهیلات

تامین مالی به کمک دریافت وام برای بسیاری از شرکت ها می تواند گزینه جذابی باشد؛ چرا که شرکت ها با ارائه طرح و اهداف خود می توانند وام و تسهیلات بسیار مناسبی را دریافت کنند. البته توجه داشته باشید که بازپرداخت وام و تسهیلات، همراه با سود است و شرکت هایی که مشکلات ساختاری دارند، استفاده از وام برای آن ها فقط می تواند برای کوتاه مدت موثر باشد و در بلندمدت باعث می شود که سود مرکب شامل این تسهیلات شود و در صورت های مالی، زیان های زیادی شناسایی شود.

صدور سهام عادی (پذیره نویسی اولیه و افزایش سرمایه)

یکی از نخستین دلایلی که شرکت ها سهام خود را در بورس عرضه می کنند، تامین مالی است. با ورود شرکت ها به بورس، سرمایه قابل توجهی به شرکت ها تزریق شده و موجب رشد آن ها می شود. گاهی نیز این شرکت ها می توانند با پیشنهاد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی بخشی از نیاز مالی خود را از محل صدور حق تقدم سهام به سهامداران دریافت کنند.

اوراق بدهی

اوراق بدهی یا اوراق قرضه نیز یکی از روش های تامین مالی در دنیا است؛ این اوراق، برگه و یا قولنامه هایی هستند که براساس آن ها ناشر (فرد یا نهادی که این اوراق را منتشر می کند)، متعهد می شود مبالغ معینی (بهره و سود سالانه) را در فواصل زمانی که در قرارداد مشخص شده است، به دارنده اوراق قرضه پرداخت کند و همچنین در زمان سررسید اوراق قرضه (زمان سررسید اوراق قرضه در آغاز قرارداد تعیین شده است)، اصل مبلغ را به شخص دارنده اوراق قرضه بازپرداخت کند.

اوراق مشارکت

در بین روش های تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم، اوراق مشارکت یکی از معروف ترین آن ها است. مکانیسم اجرایی اوراق مشارکت به این شکل است که طی آن، شما با بستن یک قرارداد به تأمین مالی یک موسسه یا شرکت می پردازید و بین شما با موسسه و شرکت قراردادی تنظیم می شود و در عوض در مقابل پولی که به موسسه یا شرکت پرداخت می نمایید، مقداری سود ثابت به شما پرداخت می شود. معمولا بازپرداخت اوراق مشارکت به صورت ماهانه، سه ماهه و یا شش ماه می باشد. در جهت بازپرداخت سود نیز، از طرف شرکتی که اوراق را منتشر کرده، یک تضمین بازپرداخت داده می شود.

معیار ها برای انتخاب روش تامین مالی

حال باید توجه کرد که شرکت ها با چه معیارهایی تصمیم می گیرند که یکی از روش های تأمین مالی مستقیم و غیرمستقیم را انتخاب کنند. این معیار ها کمک می کنند تا بهترین روش تامین مالی را انتخاب و از آن جهت رشد شرکت استفاده کنند. این معیارها عبارت اند از:

• هزینه تامین مالی
• ریسک کسب و کار
• حد بهینه استفاده از هر روش
• در دسترس بودن
• دوره بازگشت سرمایه

نکته: هرکدام از روش های تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم، مزیت های خاص خود را دارد و با توجه به شرایطی که شرکت ها در آن قرار دارند، بایستی تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم مورد پردازش قرار بگیرد تا بتواند بازدهی خوبی برای آن ها داشته باشد.

جمع بندی

شرکت ها و بنگاه های اقتصادی با هدف راه اندازی یک خط تولید جدید، اصلاح ساختار مالی، استفاده از معافیت های قانونی، پرداخت بدهی ها و...اقدام به تامین مالی می کنند و به طور کلی این مکانیسم را می توان به 2 دسته تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد و یکی از اهداف به وجود آمدن بازار سرمایه و پذیرش شرکت های مختلف در آن، همین موضوع تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم است و تجربه ها نشان داده است که بازار سرمایه تا حدودی این هدف را محقق کرده است.