انجام معامله در بازار سرمایه ایران به واسطه همکاری چند نهاد مختلف امکان پذیر می شود؛ نهادهایی که در یکی از جایگاه های نهاد نظارتی، اجرایی و پشتیبان قرار می گیرند. یکی از نهادهای اجرایی بازار سرمایه، شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که به اختصار، سمات هم نامیده می شود. شرکت سمات وظایف مختلفی دارد؛ ولی به طور کلی امنیت انجام معاملات بازار سرمایه را تامین می کند. به این ترتیب میزان ریسک سرمایه گذاری و انجام معامله کاهش می یابد و سرمایه گذاران معاملات بیشتری را انجام می دهند. در ادامه این مقاله به بررسی جرئیات بیشتری از شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه می پردازیم.

معرفی شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه

کسب اطلاعات در مورد ساختار بازارهای مالی ایران برای سرمایه گذارانی که قصد انجام معاملات مختلف، آشنایی با جوانب بازار سرمایه و به طور کلی افزایش سطح آگاهی در مورد این بازار دارند، ضروری محسوب می شود. بهتر است بدانید در رأس ساختار بازار مالی ایران، شورای عالی بورس به ریاست وزارت اقتصاد قرار دارد و پس از آن نهادهای نظارتی، اجرایی و پشتیبان قرار می گیرند. هر یک از این نهادها با توجه به جایگاهی که دارند دارای یکسری وظایف هستند که براساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران تعیین می شوند.

به این ترتیب شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، به عنوان یکی از نهادهای اجرایی بازار سرمایه در سال 1384 تشکیل شده است. به طور کلی وظایف این شرکت که به اختصار سمات نامیده می شود، شامل سپرده گذاری، ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار و تسویه معاملات است. بنابراین شرکت سمات به طور مستقیم حافظ منافع مالی سرمایه گذاران است و با برقراری امنیت در انجام معاملات بازار سرمایه باعث حفظ و بقای این بازار می شود.

شرکت سپرده گذاری مرکزی، امنیت و کارآمدی بازار سرمایه ایران را از طریق توسعه و بهینه سازی ساز و کار تسویه وجوه معاملات تامین می کند. به این ترتیب کارایی بازار مالی ایران افزایش یافته، میزان ریسک و هزینه های پایاپای کاهش می یابد و تسویه وجوه معاملات توسط شرکت سمات انجام می شود. لازم به ذکر است که منظور از تسویه وجوه، انتقال مالکیت اوراق از فروشنده به خریدار و همچنین انتقال وجه معامله از خریدار به فروشنده است.

شرکت سپرده گذاری مرکزی چه سامانه هایی را پوشش می دهد؟

با توجه به اینکه شرکت سمات وظایف گسترده و مهمی را برعهده دارد، چند سامانه کارآمد و ضروری بازار سرمایه را پوشش می دهد تا به این ترتیب وظایف و خدمات شرکت سمات بین سامانه های زیر مجموعه آن تقسیم شده و اقدامات لازم برای حفظ امنیت معاملات بازار مالی ایران به بهترین نحو انجام شود. سامانه های زیر مجموعه شرکت سمات شامل موارد زیر هستند:

• سجام؛ سامانه جامع اطلاعات مشتریان
• درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه (DDN)
• سامانه سهام عدالت
• کارا؛ درگاه الکترونیک کارگزاران
• دیما؛ شرکت در مجامع به صورت آنلاین
• سامانه وضعیت دارایی سهامداران (IPS)

همانطور که مشاهده می کنید، فعالیت های هر یک از سامانه های زیر مجموعه شرکت سمات برای انجام امورات مربوط به سرمایه گذاران و کارگزاران ضروری محسوب می شوند.

خدمات و وظایف شرکت سمات

همانطور که گفتیم شرکت سمات وظایف مختلفی را برعهده دارد که به طور کلی امنیت انجام معاملات در بازار سرمایه را افزایش داده، ریسک معاملات را کاهش و سطح کارایی بازار مالی ایران را ارتقاء می دهد. خدمات شرکت سپرده گذاری مرکزی را می توان در قالب پنج دسته مختلف سهامداران، ناشران اوراق بهادار، کارگزاران، تسویه وجوه معاملات و سرمایه گذاران خارجی مورد بررسی قرار داد. از جمله خدمات و وظایف شرکت سمات می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• توزیع سود سهام و انواع اوراق
• دریافت صورت وضعیت دارایی سهام
• اصلاح مشخصات
• درخواست رفع ممنوعیت فروش
• تغییر کارگزار ناظر
• تایید وکالتنامه
• انتقال قهری سهام
• تخصیص سهام ترجیحی
• برگزاری مجامع
• توثیق و رفع توثیق گروهی
• تسویه وجوه معاملات بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس
• مدیریت امور تسویه معاملات کالایی
• دریافت کد معاملاتی خرید و فروش کالا در بورس انرژی برای اشخاص ایرانی دارای سرمایه با منشا خارجی

همانطور که گفتیم خدمات شرکت سمات از طریق سامانه های زیر مجموعه آن در اختیار سرمایه گذاران، کارگزاران و ناشران اوراق بهادار قرار می گیرند.

سامانه سمات چیست؟

اغلب فعالیت هایی که در بازار سرمایه انجام می شوند، از طریق سامانه های مختلف و به صورت غیر حضوری قابل انجام هستند. به این ترتیب هر یک از شرکت ها، صندوق های سرمایه گذاری، سبدگردانی ها و نهادهای مختلف بازار مالی ایران، سامانه های مختلفی را فعال کرده و در دسترس مخاطبان خود قرار داده اند. شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه نیز سامانه سمات را به نشانی اینترنتی csdiran.ir در اختیار سرمایه گذاران، کارگزاران و ناشران اوراق بهادار قرار داده است. از طریق ورود به سامانه سمات می توانید به درگاه سامانه های زیر مجموعه آن مانند سامانه سجام نیز دسترسی پیدا کنید.

جمع بندی

ساختار بازار مالی ایران از چند نهاد مختلف در جایگاه هایی متفاوت تشکیل شده است. شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، یکی از نهادهای اجرایی بازار مالی ایران است که مطابق با قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران وظایف مختلفی برای آن تعیین شده است. به طور کلی شرکت سمات وظیفه تامین امنیت معاملات انجام شده در بازار سرمایه و کاهش ریسک را برعهده دارد. سامانه سمات نیز برای ارائه خدمات همین شرکت فعال شده و در دسترس سرمایه گذاران، کارگزاران و ناشران اوراق بهادار قرار گرفته است. سامانه سمات دارای زیر مجموعه های مختلفی مانند سامانه سجام است که دسترسی به سامانه های مورد نیاز فعالان بازار سرمایه را راحت تر کرده است.