بازار سرمایه ایران ویژگی های خاص خود را دارد و فعالان این بازار برای سرمایه گذاری موفق در این حوزه باید شرکت های آن را به خوبی بشناسند و بر روی عوامل بنیادی تاثیرگذار بر سهام این شرکت ها تسلط کافی داشته باشند. بورس ایران به دلیل قیمت گذاری ها و یا تاثیر نرخ های فروش شرکت ها از قیمت های جهانی و نرخ ارز، به 2 دسته سهم های ریالی و سهم های دلاری تقسیم می شوند و نوع تحلیل برای هر کدام از آن ها متفاوت است؛ بنابراین در این مقاله به بررسی سهم های ریالی بازار سرمایه می پردازیم.

سهام ریالی به چه معناست؟

شرکت هایی در بازار سرمایه وجود دارند که مواد اولیه مورد نیاز آن ها کاملا به قیمت دلار وابسته است و با افزایش قیمت دلار در داخل کشور، هزینه های آن ها بالا می رود. از سوی دیگر نیز نرخ های فروش این شرکت ها به ریال است و قیمت گذاری جهانی ندارند؛ چنین شرکت هایی را اصطلاحا شرکت های ریالی می نامند. بنابراین اگر هزینه های یک شرکت دلاری بود اما نرخ های فروش آن به ریال محاسبه می شد، آن را به عنوان یک شرکت ریالی در نظر می گیریم.

برای نمونه، گروه زراعت و خدمات وابسته که میزبان شرکت های فعال در حوزه کشت و صنعت، پرورش دام و طیور و...است را می توان به عنوان یک گروه ریالی در نظر گرفت؛ چراکه شرکت های آن عمدتا هزینه های دلاری دارند اما نرخ های فروش آن ها متناسب با قیمت های جهانی نیست و به ریال محاسبه می شود.

به عنوان مثال شرکت «دامداری تلیسه نمونه» که با نماد «تلیسه» در این گروه فعال است، مواد اولیه مورد نیاز خود که عمدتا خوراک دام است را از طریق واردات تامین می کند و هزینه های اولیه این شرکت کاملا به دلار وابسته است؛ از سوی دیگر نیز محصولات این شرکت که شامل شیر خام، گوساله نر، ماهی قزل آلا و... می باشد، نرخ گذاری های ریالی دارند و در طول سال، ممکن است افزایش نرخ بگیرند.

بنابراین هزینه های شرکت دامداری تلیسه به دلار است اما در طرف مقابل فروش محصولات آن با نرخ گذاری های ریالی انجام می شود و به همین دلیل این شرکت را به عنوان یک از سهم های ریالی در بازار سرمایه می شناسیم.

کدام گروه ها در بازار سرمایه ریالی هستند؟

برخی از گروه های بازار سرمایه که میزبان شرکت های ریالی هستند، عبارت اند از:

• گروه محصولات غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر
• گروه زراعت و خدمات وابسته
• گروه بانک ها و موسسات اعتباری
• مخابرات
• بیمه و صندوق بازنشستگی به جز تامین اجتماعی
• خودرو و ساخت قطعات
• و...

کدام سهم ها دلاری هستند؟

در طرف مقابل نیز، برخی از شرکت های فعال در بازار سرمایه که عمدتا شامل پتروشیمی ها، فلزات اساسی، معدنی ها و...هستند را شرکت های دلاری می نامند؛ چراکه نرخ های فروش آن ها با قیمت های جهانی و نرخ ارز کاملا مرتبط است و بالا رفتن قیمت دلار باعث افزایش حاشیه سود آن ها می شود.

به عنوان مثال شرکت پلی پرو پیلن جم (جم پیلن) که همانطور که از اسم آن مشخص است، محصول پلی پرو پیلن تولید می کند، نرخ های فروش آن کاملا به قیمت دلار وابسته است و در طرف مقابل نیز با افزایش قیمت دلار هزینه های شرکت به میزان کمتری رشد می کند و در میان مدت حاشیه سود آن افزایش پیدا می کند؛ بنابراین این شرکت را می توان به عنوان یکی از سهم های دلاری بازار سرمایه در نظر گرفت.

سهام دلاری بخریم یا ریالی؟

اصلی ترین سوالی که در اینجا پیش می آید این است که سهم های ریالی بهتر هستند یا دلاری؟ پاسخ این سوال به شرایط کلی اقتصاد بستگی دارد؛ به این معنا که در دوره های تورمی که ارزش ریال در برابر دلار به شدت در حال کاهش است، حتما بایستی به سمت صنایع دلاری برویم؛ چرا که نرخ های فروش شرکت های دلاری در زمانی که تورم وجود دارد، به شکل چشمگیری افزایش پیدا می کند و این شرکت ها سودهای بسیار خوبی را شناسایی می کنند.

اما در شرایطی که ثبات نسبی بر اقتصاد حاکم است و یا زمانی که در دوران رکود قرار داریم، خرید سهم های ریالی می تواند گزینه مناسب تری باشد و حتی شرکت هایی که به واسطه بالا رفتن هزینه هایشان در دوران تورم، دچار زیان شده اند، در زمان ثبات نسبی اقتصاد می توانند این زیان را جبران کنند.

تشکیل سبد سرمایه گذاری متنوع

برخی از سرمایه گذاران به دنبال تشکیل یک سبد سرمایه گذاری کم ریسک هستند و معمولا داخل این سبد از سهم های هر دو دسته (دلاری و ریالی) استفاده می کنند. این استراتژی برای زمان هایی می تواند مناسب باشد که چشم انداز کلان اقتصاد در رابطه با تورم مشخص نیست و برای کم شدن ریسک این ابهام، سرمایه گذاران ترجیح می دهند سبد متنوع تشکیل دهند.

به عنوان مثال، دوران مذاکرات هسته ای برای رفع تحریم های اقتصادی ایران یکی از زمان هایی است که استراتژی تشکیل سبد متنوع از سهم های ریالی و دلاری می تواند گزینه خوبی باشد؛ چراکه با انجام توافق هسته ای چشم انداز بالا رفتن قیمت دلار تا حدودی کاهش می یابد و سرمایه گذاری در سهام های ریالی، می تواند به صرفه تر باشد؛ از طرف دیگر نیز اگر مذاکرات هسته ای به نتیجه نرسد، انتظارات تورمی بالا می رود و این موضوع باعث افزایش قیمت دلار می شود و در اینجا سرمایه گذاری کردن در سهام دلاری می تواند گزینه بهتری باشد. 

بنابراین در صورت اتفاق افتادن هرکدام از این پیش بینی ها، ریسک سرمایه گذاری افرادی که تمام سرمایه خود را در یک سمت قرار داده اند، بالا می رود و معمولا افراد به دنبال سبدی هستند که در صورت وقوع هر کدام از احتمالات (توافق یا عدم توافق)، سرمایه آن ها کمتر آسیب ببیند و سبد خود را به این شکل تشکیل می دهند که 50 درصد آن سهم های ریالی و 50 درصد باقیمانده نیز به سهم های دلاری اختصاص یافته باشد.

جمع بندی

شرکت های بازار سرمایه را به لحاظ تاثیر پذیری از نرخ ارز، می توان به 2 دسته سهم های ریالی و سهم های دلاری تقسیم کرد و سرمایه گذاری کردن در سهم های دلاری در زمان تورم و کاهش ارزش ریال نسبت به دلار توصیه می شود و در دورانی که ثبات نسبی بر اقتصاد ایران حاکم است، سرمایه گذاری در سهم های ریالی می تواند گزینه مناسب تری باشد.