گواهینامه CFA که مخفف عبارت Chartered Financial Analist به معنای تحلیلگر خبره مالی و سرمایه گذاری است؛ یک گواهینامه حرفه ای فوق لیسانس است که توسط موسسه CFA مستقر در آمریکا (قبلا انجمن مدیریت و تحقیقات سرمایه گذاری یا AIMR بود)، به متخصصان سرمایه گذاری و مالی به صورت بین المللی ارائه شده است. آزمون CFA را می توان معروف ترین و معتبرترین آزمون تحلیل گری مالی در سطح جهان دانست.

آزمون CFA دارای رتبه علمی در مقطع کارشناسی ارشد در اتحادیه اروپا و انگلستان است. این گوهینامه دارای بالاترین سطح جهانی از نظر حقوقی و مقررات مربوط به امور مالی است و صاحبان گواهینامه CFA را از نیازهای مختلف صنعتی و یا دانشگاهی معاف می کند. (به کشور داوطلب نیز بسیار بستگی دارد.)

محتوای گواهینامه و آزمون CFA طیف وسیعی از موضوعات مربوط به تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری پیشرفته را آموزش می دهد؛ از جمله آمار، نظریه احتمال، درآمد ثابت، مشتقات، اقتصاد کلان، تجزیه و تحلیل مالی شرکت ها، سرمایه گذاری های جایگزین، مدیریت سبد سهام و دانش کلی از سایر زمینه ها را ارائه می دهد. 

به داوطلبی که آزمون CFA را با موفقیت پشت سر بگذارد و سایر شرایط حرفه ای را برآورده کند، گواهینامه CFA اهدا می شود. از آوریل 2021، حداقل 170،000 نفر در سراسر جهان دارنده ی گواهینامه CFA هستند و این تعداد از سال 2012 سالانه 7 درصد رشد می کنند. متقاضیان اخذ این گواهینامه، حدود چهار سال طول می کشد تا گواهینامه CFA را به دست آورند.

تاریخچه موسسه و آزمون CFA

پایه و بخش اصلی موسسه CFA، یعنی فدراسیون تحلیلگران مالی (FAF)، در سال 1947 به عنوان یک سازمان خدمات برای متخصصان سرمایه گذاری تاسیس شد. FAF موسسه تحلیلگران مالی خبره را در سال 1962 تأسیس کرد. اولین صاحبان گواهینامه CFA فقط از طریق تجربه کاری موفق به اخذ این گواهینامه شده بودند اما پس از آن مجموعه ای از سه آزمون به همراه الزام آور کردن چندین سال تمرین پیش از شرکت در امتحانات تعیین شد.

در سال 1990، به امید افزایش اعتبار عمومی، موسسسه CFA (سابقاً انجمن مدیریت و تحقیقات سرمایه گذاری) با FAF و موسسه تحلیلگران مالی خبره ادغام شد. آزمون CFA برای اولین بار در سال 1963 در دو کشور آمریکا و کانادا اجرا شد اما در حال حاضر این آزمون جهانی شده است و بسیاری از افراد در سراسر اروپا، آسیا و استرالیا می توانند در این آزمون شرکت کنند.

تا سال 2003، حدود از نیمی از نامزدهای شرکت در آزمون CFA در ایالات متحده آمریکا و کانادا مستقر بودند اما از سال 2005 تعداد صاحبان گواهینامه در هند و چین از تعداد افراد دارای گواهینامه مستقر در آمریکا و کانادا سبقت گرفته است.

منشور اخلاقی آزمون CFA

آزمون CFA برای نشان دادن یک پایه قوی در تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری پیشرفته و مدیریت مالی، همراه با تأکید شدید بر نکات اخلاقی طراحی شده است. دارنده این گواهینامه باید دارای بالاترین استانداردهای اخلاق حرفه ای در عرصه سرمایه گذاری و مدیریت مالی باشد. هنگامی که یک فرد متخصص سرمایه گذاری، این گواهینامه را بدست می آورد، تعهد سالیانه ای را برای رعایت قوانین سختگیرانه رفتار و استانداردهای اخلاقی این موسسه متعهد می شود. لازم به ذکر است که نقض قوانین اخلاقی CFA ممکن است منجر به تعلیق حق استفاده از نام CFA یا لغو عضویت در این موسسه شود.

شرایط کلی دریافت گواهینامه CFA

برای کسب گواهینامه CFA به طور خلاصه شرایط زیر لازم است: 

1. داوطلب اخذ گواهینامه، باید مدرک لیسانس (یا معادل آن) را اخذ کرده باشد و یا اینکه در سال آخر مقطع لیسانس باشد. با این حال، مدرک معتبر ممکن است همیشه مورد نیاز نباشد.
2. گذراندن هر سه سطح آزمون CFA؛ لازم به ذکر است که آزمون CFA دارای سه سطح است و قبولی در هر سه سطح این آزمون از الزامات کسب کردن گواهینامه CFA است.
3. داوطلبان کسب گواهینامه مذکور حداقل باید دارای 4000 ساعت تجربه ی کاری مرتبط در مدت 3 سال باشند. با این حال، ممکن است قبل از ارائه کردن این شرایط توسط داوطلب، امتحانات سطح فردی انجام شود. 
4. دو یا سه نامه مرجع داشته باشد.
5. داوطلب باید عضو موسسه CFA باشد.
6. متقاضی دریافت این گواهینامه باید به اخلاق و استانداردهای رفتار حرفه ای موسسه CFA پایبند باشد. 

نکته مهم: با توجه به زمان بندی آزمون CFA، تکمیل هر سه سطح آزمون CFA ظرف دو سال امکان پذیر است اما داوطلبان همچنان باید شرایط کار 4000 ساعت را در مدت حداقل 3 سال تکمیل کنند تا صاحب این گواهینامه شوند. 

مهمترین سوالی که برای داوطلبان شرکت در آزمون CFA پیش می آید این است که این آزمون شامل چه مباحثی است و سطوح سه گانه آزمون مذکور، چه موضوعاتی را در بر می گیرد؟ 

مطالب و موضوعات در نظر گرفته شده در آزمون CFA مبتنی بر دیدگاهی است که بر موسسه CFA حاکم است. به این صورت که نوع سوالات آزمون CFA سالانه بروزرسانی می شود تا آخرین شیوه های برتر را منعکس کند و میزان تغییرات بر اساس سال و سطح متفاوت است. 

همانطور که در قسمت های بالاتر گفتیم، سه امتحان (سطح) در این آزمون وجود دارد که بخش علمی برنامه و گواهینامه CFA را آزمایش می کند. جالب توجه است که هر سه سطح آزمون CFA بر موضوع اخلاق تأکید دارند و تفاوت های بین مطالب موجود در این آزمون ها عبارتند از: 

1. آزمون سطح یک بر ابزارها و ورودی ها تأکید دارد و شامل مقدمه ای برای ارزیابی دارایی ها، گزارش و تجزیه و تحلیل مالی و تکنیک های مدیریت سبد سهام است. 
2. آزمون سطح دو بر ارزش گذاری دارایی ها تأکید می کند و شامل کاربرد ابزارها و نهاده ها (شامل اقتصاد، گزارش و تجزیه و تحلیل مالی و روش های کمی) در ارزیابی دارایی ها می باشد.
3. آزمون سطح سه بر مدیریت سبد سهام تأکید می کند و شامل توصیف استراتژی هایی برای استفاده از ابزارها، ورودی ها و مدل های ارزیابی دارایی در مدیریت حقوق صاحبان سهام، درآمد ثابت و سرمایه گذاری های مشتقه برای افراد و موسسات است. 

کاربرد و مزایای گواهینامه CFA در بورس ایران

تا اینجای کار به معرفی جزییات و ویژگی های آزمون CFA پرداختیم؛ سوالی که پیش می آید این است که این گواهینامه چه کاربردی در بازارهای مالی ایران علی الخصوص بازار سرمایه ایران دارد؟ 

برای پاسخ به این سوال باید گفته شود که افرادی که گواهینامه مذکور را کسب می کنند به حدی از آشنایی با امور مالی رسیده اند که اصطلاحا به آن ها خبره گفته می شود. 

این افراد که دارای گوهینامه CFA هستند، نسبت به سایر متقاضیان شاغل شدن در نهادهای مالی بازار سرمایه از اولویت برخوردارند. به این معنا که آینده کاری بهتری را می توان برای آن ها متصور شد؛ لازم به ذکر است که شرکت های مرتبط با بازارهای مالی در ایران به دنبال جذب افراد متخصصی هستند که در امور مالی تخصص کافی دارند. پس بنابراین این شرکت ها و نهادهای مالی با سنجیدن سطح تخصص و تحلیل های دارندگان گواهینامه CFA، به سواد بالای این افراد در امور مالی پی می برند و مطمئنا برای استخدام در این شرکت ها، از اولویت بالاتری برخوردار خواهند بود. 

از دیدگاهی دیگر نیز می توان به مزایای گواهینامه CFA، نگاه کرد. به این معنا که سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت ها و نهادهای مالی مرتبط با بازار سرمایه (کارگزاری ها، تامین سرمایه ها، صندوق های سرمایه گذاری و...) را ملزم به استخدام افرادی کردی است که دارای گواهینامه های سازمان بورس و اوراق بهادار هستند؛ در توضیح این گواهینامه ها باید گفت که سازمان بورس و اوراق بهادار هر سال و در طی چند نوبت اقدام به برگزاری آزمون های حرفه ای مرتبط با بازار سرمایه می کند. 

گواهینامه های سازمان بورس و اوراق بهادار در 7 عنوان ارائه می شود که عبارت اند از: 

• اصول بازار سرمایه
• تحلیلگری بازار سرمایه
• معامله گری بازار سرمایه
• کارشناسی عرضه و پذیرش
• مدیریت نهادهای بازار سرمایه
• مدیریت سبد اوراق بهادار
• ارزشیابی اوراق بهادار

همانطور که گفته شد شرط لازم برای استخدام شدن در شرکت ها و نهادهای مالی بازار سرمایه، داشتن گواهینامه های حرفه ای سازمان بورس و اوراق بهادار است اما نکته ای که باید به آن اشاره کنیم این است که دارا بودن گواهینامه CFA، معافیت هایی را برای داوطلبان گواهینامه های حرفه ای سازمان بورس به همراه دارد؛ به این صورت که در آزمون های مختلف بازار سرمایه می توانند از آن استفاده کنند: 

1. دارندگان مدرک CFA(تمامی سطوح) در صورت کسب حداقل 50 درصد نمره در هر دو ماده امتحانی مقررات اصول بازار سرمایه و اصول بازار سرمایه اسلامی و اخلاق حرفه ای و همچنین شرکت در دوره آموزشی در مورد اوراق بهادار اسلامی، با تایید کمیته گواهی نامه های حرفه ای، گواهینامه اصول بازار سرمایه را دریافت خواهند کرد. 
2. دارندگان مدرک CFA (سطوح دوم و سوم) در صورت دریافت گواهینامه اصول بازار سرمایه و کسب حداقل 50 درصد نمره مقررات تحلیل گری بازار سرمایه، با تایید کمیته گواهینامه های حرفه ای، گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه را دریافت خواهند کرد. 
3. دارندگان مدرک CFA (سطوح دوم و سوم) در صورت دریافت گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه و کسب حداقل 50 درصد نمره مقررات مدیریت سبد اوراق بهادار، با تایید کمیته گواهینامه های حرفه ای، گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار را دریافت خواهند کرد. 
4. دارندگان مدرک CFA (سطوح دوم و سوم)، در صورت دریافت گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه، با تأیید کمیته گواهینامه های حرفه ای، گواهینامه ارزشیابی اوراق بهادار را دریافت خواهند کرد.

جمع بندی

در این مقاله جزییات مربوط به آزمون CFA مورد بررسی قرار گرفت. از طرف دیگر، به دلیل اعتبار بالای گواهینامه CFA، دارندگان این گواهینامه فرصت های گوناگونی برای استخدام شدن در نهادهای مالی مرتبط با بازار سرمایه را دارند.