بازار بورس، بازاری بسیار منعطف است و نسبت به هر گونه اخبار و یا رفتاری، حساسیت نشان می دهد؛ تا جایی که می توان گفت وضعیت یک بازار بورس پویا، نشان دهنده وضعیت اقتصادی کشور است. بنابراین، تصمیم گیری در مورد خرید و فروش سهام، نیازمند داشتن آگاهی، تجربه و دانش کافی است و یک سرمایه گذار باید نسبت به شرایط اقتصادی کشور، شرایط کلی بورس، وضعیت صنایع، وضعیت شرکت های بورسی و مسائل بنیادی اطلاعات کافی داشته باشد. متاسفانه در بین سرمایه گذاران، کسانی هستند که با تصمیم های احساسی و هیجانی خود، متحمل زیان می شوند. به همین دلیل از جمله الزامات ورود به بازار بورس، پرهیز از تصمیم ها و خرید و فروش هیجانی است. به همین دلیل، در این مطلب قصد داریم تا کمی درباره خرید و فروش هیجانی در بورس و راه های پیشگیری از آن صحبت کنیم.

علائم و نشانه های هیجان در رفتار سرمایه گذاران احساسی

خیلی از اوقات در بازار با رفتار عجیب سهامداران روبرو می شویم. به عنوان مثال، سهامی که تا روز قبل، خریداران کمی داشت، به یکباره و بدون دلیل ارزشمند می شود و طرفداران زیادی پیدا می کند و خریداران نسبت به خرید آن سهم، هجوم می آورند و صف خرید تشکیل می دهند. در طرف مقابل نیز، گاهی اوقات با انتشار یک شایعه بی اساس، سهام یک شرکت معتبر و پرطرفدار بورسی محبوبیت خود را از دست می دهد و سهامداران زیادی نسبت به فروش آن سهم اقدام می کنند.

تشکیل اینگونه صف ها هیجانی است و برخی از سهامداران تحت تاثیر اخبار و شایعات، خرید و فروش هیجانی انجام می دهند و بدون دانش و آگاهی کافی عمل می کنند و رفتاری هیجانی دارند. آن ها دست به خرید و فروش احساسی می زنند و همین عامل باعث ضرر و زیان های سنگین آن ها می شود.

برای موفقیت در بازار سرمایه، باید بازار را شناخت و نسبت به روانشناسی بازار آگاه بود. باید دقت کرد تا رفتاری منطقی در پیش گرفت. نباید طمع کرد و نباید ترسید. گاهی اوقات افراد به دلیل طمع و سود بیشتر، از سودهای خود محافظت نمی کنند. گاهی نیز از ترس ضرر، نسبت به خرید سهام ارزشمند در کف های قیمتی، تردید می کنند. برخی اوقات نیز بدون آگاهی کافی از شرایط شرکت و نیت فروشندگان و خریداران، به محض ایجاد صف خرید یا فروش و با تحریک شایعات به صف می پیوندند و خرید و فروش هیجانی انجام می دهند.

بنابراین، برای موفقیت در این بازار باید ثبات روانی و احساسی داشته باشید و براساس اطلاعات درست و تحلیل شده، اقدام کرده و از خرید و فروش هیجانی و احساسی، دوری نمایید. 

سرمایه گذارانی که قادر به کنترل احساسات خود نیستند، هیجانی عمل می کنند. با افت کمی در قیمت سهام، آن را به فروش می رسانند. به اخبار و شایعات بیش از حد اهمیت می دهند و این امر بر روی تصمیم گیری آن ها به شدت تاثیرگذار است. این افراد، قبل از تحقق سود، خوشحالی می کنند و قبل از تحقق زیان، ناراحت می شوند. گاهی اوقات نیز از تحلیل و بررسی قیمت ها می ترسند و گاهی برعکس، به طور مرتب، قیمت ها را بررسی می کنند. چنین افرادی معمولا به دانش افراد دیگر تکیه می کنند و از حقیقت فرار می کنند و دست به تحلیل درست اطلاعات نمی زنند. به هر شایعه و خبر، واکنش نشان داده و در نهایت اقدام به خرید و فروش هیجانی می کنند.

این موضوعات در حالی است که یک سرمایه گذار موفق قبل از هر اقدامی، عوامل متعددی را مد نظر قرار می دهد و آن را بررسی می کند که چه فاکتورهایی ممکن است بر قیمت سهام شرکت تاثیر بگذارد. همانطور که شایعات و اخبار بی اساس بر روی تصمیمات نابخردانه تاثیر می گذارند، استفاده از اخبار موثق، تحلیل های سنجیده و منابع خبری معتبر نیز در جهت یک تصمیم گیری عاقلانه موثر است.

باید توجه داشته باشید که گاهی اوقات، اخبار و شایعات نادرست توسط عده ای دلال و سفته باز ایجاد می شود. این سودجویان سعی می کنند تا با کاهش قیمت سهام، آن ها را در کف قیمتی خود، بخرند و پس از خرید، در جهت افزایش قیمت سهام در بازار، اقدام کنند و همان سهمی که در کف خریده بودند را این بار به قیمتی بالاتر در بازار بفروشند.

از همه بدتر اینکه بعضی افراد با هیجانی شدن، دست به فروش خانه، ماشین و وسایل ضروری خود می زنند و یا با اتخاذ وام های سنگین، بدهکار می شوند و اقدام به خرید سهام به صورت افراطی می کنند. این افراد در شرایط نوسانی بازار، متحمل ضرر زیادی می شوند و مجبور می شوند تا برای همیشه از بازار خداحافظی کنند.

برای جلوگیری از رفتارهای احساسی در بازار سرمایه چه اقداماتی باید انجام داد؟

داشتن یک افق زمانی بلندمدت در سرمایه گذاری، یکی از راه های جلوگیری از احساسی عمل کردن در بازار و انجام خرید و فروش هیجانی است؛ زیرا ریسک در بلندمدت به حداقل خود خواهد رسید و اقدامات کوتاه مدت به یک ابزار برای سرمایه گذاری بلندمدت تبدیل می شود.

در واقع، دلیلی وجود ندارد که روند صعودی یا نزولی یک سهم، برای همیشه دوام داشته باشد؛ بلکه نوسانی بودن قیمت ها یکی از خصلت های بازار سهام است. استفاده از تحلیل بنیادی یا تکنیکال، منجر به شناختی منطقی نسبت به آینده یک سهم و یا صنعت می شود و با استفاده از این شناخت است که یک سرمایه گذار منطقی می تواند جایگاه یک سهم را در مسیر مشخص کند و بالا و پایین شدن قیمت آن سهم موجب نگرانی او نشود. زیرا می داند این نوسانات مقطعی خواهد بود.

یکی از عادات بد سهامداران احساسی، داشتن تعصب نسبت به یک سهم خاص است. این افراد با اینکه نسبت به شرایط بد سهم آگاه هستند، ولی بدون در نظر گرفتن واقعیت، نسبت به فروش آن تعلل می کنند. در واقع، گاهی اوقات با فروش سهم در شرایط بد، نه تنها می توان خسارت ناشی از شرایط بد سهم را جبران کرد؛ بلکه می توان با خرید یک سهم مناسب به جای سهم فروخته شده، سود خوبی نیز به دست آورد. برخی از افراد با داشتن اعتماد به نفس غیرمنطقی که به دنبال تجربه معاملات موفق قبلی به دست آمده است، حاضر به خروج از سهم نمی شوند و سرمایه خود را از دست می دهند.

از دیگر اقداماتی که باید در جهت جلوگیری از خرید و فروش هیجانی مد نظر قرار داد، داشتن یک سبد سهام و پرتفوی متنوع است. این امر به کاهش ریسک سرمایه گذاری منجر می گردد. باید در سبد سرمایه گذاری خود چندین صنعت متفاوت را قرار داد و از سرمایه گذاری بر روی تنها یک صنعت خاص پرهیز کرد. زیرا در صورتیکه یک صنعت خاص دچار مشکل شود، تقریبا تمام سهم های آن با افت زیادی مواجه خواهند شد.

در مقابل کسانی که ضروریات خود را می فروشند تا وارد بازار سرمایه شوند، افرادی نیز وجود دارند که از سرمایه و پول مازاد خود در این بازار استفاده می کنند و نسبت به استرس و هیجانات بازار نیز مقاومت بیشتری دارند و منطقی تر تصمیم می گیرند. متخصصان بازار سرمایه به کسانی که تجربه کمی در این بازار دارند، توصیه می کنند تا با مقادیر کمی وارد بازار شوند و خرید و فروش را منطقی و بدون احساس انجام دهند.

یکی از رفتارهای هیجانی دیگر در بازار که سبب می شود تا افراد شتاب زده عمل کنند، از دست دادن فرصت می باشد. برخی از افراد در حسرت سهامی که موفق به خرید آن نشده اند، در فرصتی مجدد، شتاب زده عمل می کنند و ممکن است ضرر زیادی متحمل شوند. به عنوان مثال، یک افت کوچک در قیمت را بدون در نظر گرفتن سایر عوامل، به منزله فرصت خرید می بینند؛ غافل از اینکه ممکن است تغییر جهت در روند میان مدت سهم رخ داده باشد.

بر فرض مثال، یک سرمایه گذار به دنبال خرید سهام یک شرکت در قیمت 1000 تومان است و به دلیل صف خرید ایجاد شده در نماد معاملاتی این شرکت، فرد سرمایه گذار نتوانسته است خرید خود را در قیمت 1000 تومان انجام بدهد و در حال حاضر قیمت سهام به 1800 تومان رسیده است و به دلیل خرید و فروش هیجانی در این نماد، شخص سرمایه گذار تصمیم گرفته است تا سهام مدنظر خود را خریداری کند. در حالیکه سهام این شرکت از کف قیمتی خود، 80 درصد رشد کرده است و هر لحظه امکان دارد که روند کوتاه مدت و یا حتی میان مدت آن نزولی شود و شخص سرمایه گذار را با ضرر مواجه سازد.

جمع بندی

با وجود دو خصلت ذاتی و جدانشدنی بازار یعنی نوسانی بودن و عدم قطعیت، احساسی و هیجانی رفتار نکردن کمی سخت است و بیشتر افراد در شرایط نابسامان، تصمیمات اشتباه می گیرند و خرید و فروش هیجانی انجام می دهند. اما برای جلوگیری از تصمیمات اشتباه ناشی از هیجان بازار یا به حداقل رساندن خرید و فروش هیجانی در این بستر، توجه به نکاتی ساده بسیار کمک کننده می باشد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در این بازار از سرمایه های مازاد استفاده نماییم.
• براساس منابع خبری و اطلاعاتی موثق تصمیم گیری کنیم.
• ترجیحا دید بلندمدت به این بازار داشته باشیم.
• سبد سهام متنوعی داشته باشیم.
• یک استراتژی معاملاتی مناسب برای خود تهیه کنیم و به آن پایبند باشیم.
• و...