بازار خرسی زمانی است که یک بازار افت قیمت طولانی مدت را تجربه می کند و معمولا شرایطی را توصیف می کند که در آن قیمت اوراق بهادار 20٪ یا بیشتر از اوج، در میان بدبینی گسترده و احساسات منفی سرمایه گذاران کاهش می یابد. 

بازار خرسی اغلب با کاهش در یک بازار عمومی یا شاخص کلی مانند S&P 500 همراه هستند، اما اوراق بهادار یا کالاهای خصوصی نیز می‌توانند در یک بازار خرسی در نظر گرفته شوند، اگر در یک دوره زمانی پایدار معمولا دو ماهه یا بیشتر افت 20 درصدی یا بیشتر را تجربه کنند. بازارهای خرسی ممکن است با رکودهای عمومی اقتصادی همراه باشند. بازار خرسی یا نزولی نقطه ی مقابل بازار صعودی یا گاوی می باشد.

درک بازار خرسی

قیمت سهام عموما منعکس کننده انتظارات آتی جریان های نقدی و سود شرکت ها است. با کاهش چشم انداز رشد سود و از بین رفتن انتظارات تورمی، قیمت سهام می تواند کاهش یابد. رفتار گله ای، ترس و عجله برای پیشگیری از ضررهای بیشتر می تواند منجر به دوره های طولانی افت قیمت دارایی ها شود.

یکی از تعریف‌های بازار نزولی می‌گوید: زمانی که سهام به طور متوسط حداقل 20 درصد از بالاترین قیمت خود افت می‌کنند، بازارها در فاز خرسی یا نزولی قرار گرفته اند. اما 20٪ یک عدد دلخواه است، همانطور که کاهش 10٪ یک معیار دلخواه برای اصلاح است. تعریف دیگر از بازار نزولی زمانی است که سرمایه گذاران بسیار ریسک گریز هستند. این نوع بازار نزولی می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها ادامه داشته باشد.

علل یک بازار خرسی اغلب متفاوت است؛ اما به طور کلی، اقتصاد ضعیف، ترکیدن حباب‌های بازار، بیماری‌های همه‌گیر، جنگ‌ها، بحران‌های ژئوپلیتیکی، و تغییرات پارادایم شدید در اقتصاد مانند تغییر به اقتصاد آنلاین، همه عواملی هستند که ممکن است باعث ایجاد بازار خرسی شود. نشانه های یک اقتصاد ضعیف یا کند معمولا اشتغال کم، درآمد قابل تصرف کم، بهره وری ضعیف و کاهش سود کسب و کار است. علاوه بر این، هرگونه مداخله دولت در اقتصاد نیز می تواند باعث ایجاد بازار نزولی شود.

به عنوان مثال، تغییرات در نرخ مالیات یا نرخ وجوه فدرال می تواند منجر به یک بازار نزولی شود. ویا در بورس اوراق بهادار ایران، افزایش نرخ بهره بانکی می تواند شروع یک بازار خرسی باشد. به طور مشابه، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران نیز ممکن است نشانه شروع یک بازار نزولی باشد. زمانی که سرمایه گذاران بر این باورند که چیزی در شرف وقوع است، اقدامی انجام می دهند که در این مورد، منظور فروش سهام برای جلوگیری از ضرر می باشد.

بازار خرسی می تواند چندین سال یا فقط چند هفته ادامه داشته باشد. این دوره حتی می تواند بین 10 تا 20 سال دوام بیاورد. ممکن است در بازارهای نزولی طولانی مدت، سهام یا شاخص‌ها برای مدتی افزایش پیدا کنند، اما این افزایش‌ها پایدار نمی‌مانند و قیمت‌ها به سطوح پایین‌تر باز می‌گردند. 

شاخص‌های اصلی بازار ایالات متحده در 24 دسامبر 2018 به محدوده بازار نزولی نزدیک شده بودند و تقریبا با کاهش 20 درصدی همراه شدند. اخیرا، شاخص‌های اصلی از جمله S&P 500 و داوجونز در مارس 2020 به شدت در محدوده بازار نزولی سقوط کردند.  قبل از آن، آخرین بازار نزولی طولانی مدت در ایالات متحده بین سال های 2007 و 2009 در طول بحران مالی رخ داد و تقریبا 17 ماه ادامه داشت. S&P 500 در این مدت 50 درصد از ارزش خود را از دست داد.

در فوریه 2020، بازارهای سهام در سراسر جهان در پی همه‌گیری جهانی ویروس کرونا وارد یک بازار نزولی ناگهانی شدند به طوریکه DJIA (Dow Jones Industrial Average)  از بالاترین رکورد خود در 12 فوریه (29,568.77) به پایین‌ترین حد در 23 مارس (18,213.65) رسید و در مدت یک ماه 38 در صد از ارزش خود را از دست داد. با این حال، هر دو شاخص S&P 500 و Nasdaq 100 تا آگوست 2020 توانستند ارزش از دست رفته خود را جبران کنند و به بالاترین سطح خود برسند.

فازهای بازار خرسی

بازارهای خرسی معمولا دارای 4 فاز هستند:

• فاز اول با قیمت های بالا و خوشبینی بالای سرمایه گذاران مشخص می شود. در پایان این مرحله، سرمایه گذاران شروع به خروج از بازار و سیو سود می کنند.

• در مرحله دوم، قیمت سهام، فعالیت‌های تجاری و سود شرکت‌ها شروع به کاهش شدید می‌کنند و شاخص‌های اقتصادی که ممکن است زمانی مثبت بوده‌اند، به محدوده های پایین‌تر از حد متوسط خود افت می کنند. بسیاری از سرمایه گذاران با شروع این فاز به وحشت افتاده و بر افت بیشتر قیمت سهام دامن می زنند.

• در مرحله سوم دلالان شروع به ورود به بازار کرده و در نتیجه برخی قیمت ها و حجم معاملات را افزایش می دهند.

• در فاز چهارم و آخر، قیمت سهام همچنان روند نزولی خود را ادامه می دهند اما سرعت نزول کم شده است. در انتها با وجود قیمت‌های پایین و اخبار خوب، سرمایه‌گذاران دوباره به بازار جذب می شوند و بازار خرسی به بازار گاوی یا صعودی منتهی می‌شود.

تصور می‌شود که نام بازار نزولی یا خرسی از نحوه حمله خرس به طعمه خود گرفته شده باشد که در آن خرس پنجه‌های خود را به سمت پایین می کشد. به همین دلیل است که بازارهایی با کاهش قیمت سهام، بازارهای خرسی نامیده می شوند. درست مانند بازار خرسی، بازار گاوی ممکن است به دلیل نحوه ی حمله گاو که در آن شاخ های خود را از پایین به سمت بالا می آورد، نامگذاری شده باشد.

بازارهای نزولی و اصلاح ها

بازار نزولی را نباید با یک اصلاح اشتباه گرفت که یک روند کوتاه مدت است که مدت زمان آن معمولا کمتر از دو ماه است. در حالی که اصلاحات زمان خوبی را برای سرمایه گذاران برای یافتن نقطه ورود به بازارهای سهام فراهم می کنند، بازارهای نزولی به ندرت نقاط ورود مناسبی را ارائه می دهند. این مانع به این دلیل است که تعیین کف بازار خرسی تقریبا غیرممکن است. تلاش برای جبران زیان‌ها می‌تواند یک چالش سخت باشد، مگر اینکه سرمایه‌گذاران اقدام به فروش استقراضی و یا Sell گرفتن کنند یا از استراتژی‌های دیگری برای کسب سود در بازارهای در حال سقوط استفاده کنند.

فروش استقراضی در بازار خرسی

سرمایه گذاران می توانند با انجام Short Selling در بازار نزولی سود کسب کنند. این تکنیک شامل فروش استقراضی سهام و بازخرید آن در قیمت های پایین تر است. این یک تجارت بسیار پرخطر است و در صورت عدم موفقیت می تواند ضررهای سنگینی را به همراه داشته باشد. مبلغ سود و زیان در این معامله، تفاوت بین قیمتی است که سهام در آن فروخته شده و قیمتی که در آن سهام بازخرید شده است. به عنوان مثال، یک سرمایه گذار 100 سهم از یک سهام را به قیمت 94 دلار به صورت استقراضی می فروشد. قیمت کاهش می یابد و به 84 دلار می رسد و در نتیجه سرمایه گذار به ازاری هر سهم 10 دلار و در مجموع 1000 دلار سود می کند. اگر سهام به طور غیرمنتظره ای بالاتر معامله شود، سرمایه گذار مجبور می شود سهام را با قیمت بالاتر بازخرید کند و به کارگزار پس بدهد که باعث زیان سنگین می شود. تا کنون و در زمان نگارش این مقاله، امکان انجام فروش استقراضی در بازار بورس ایران فراهم نشده است.

جمع بندی

در این مقاله با پدیده ی بازار خرسی یا بازار نزولی آشنا شدیم. این نوع بازار معمولا در اوج خوشبینی سرمایه گذاران و در اوج های قیمتی شروع به شکلگیری می کند و نقطه ی مقابل بازار صعودی یا گاوی قرار دارد. هم چنین تفاوت بازار خرسی را با اصلاح های قیمتی موجود در میانه ی بازار صعودی نیز توضیح دادیم.