ارزش بازار به مجموع ارزش دلاری (یا ریالی) سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره دارد و با ضرب تعداد کل سهام یک شرکت در قیمت فعلی آن سهم که در بازار در حال معامله است، محاسبه می شود. به عنوان مثال، یک شرکت با 10 میلیون سهم که هر کدام به قیمت 100 دلار به فروش می‌رسد، ارزش بازاری معادل 1 میلیارد دلار خواهد داشت. جامعه سرمایه گذاری از این رقم برای تعیین اندازه یا سایز شرکت در مقابل استفاده از ارقام فروش یا کل دارایی های شرکت، استفاده می کند. در برخی تحلیل ها، مانند استفاده از نسبت P/S، ارزش بازار برای ارزشگذاری یک سهم نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

درک بیشتر ارزش بازار

درک ارزش یک شرکت، یک وظیفه مهم است و اغلب تشخیص سریع و دقیق آن دشوار است. ارزش بازار یک روش سریع و آسان برای تخمین ارزش یک شرکت با برون یابی ارزشی است که بازار سرمایه برای شرکت های سهامی عام محاسبه می کند. در چنین حالتی باید به سادگی قیمت سهم را در تعداد سهام موجود ضرب کنید.

استفاده از ارزش بازار برای نشان دادن اندازه یک شرکت مهم است زیرا اندازه شرکت یک عامل تعیین کننده اساسی برای ویژگی های مختلفی است که سرمایه گذاران به آن علاقه مند هستند؛ از جمله ریسک سرمایه گذاری. محاسبه این پارامتر نیز آسان است. یک شرکت با 20 میلیون سهم که هر سهم آن 100 دلار به فروش می‌رسد، ارزش بازاری معادل 2 میلیارد دلار خواهد داشت. از طرف دیگر، یک شرکت دوم با قیمت هر سهم 1000 دلار اما تنها با 10000 سهم، ارزش بازاری معادل 10 میلیون دلار خواهد داشت. بنابراین گرانتر بودن هر سهم یک شرکت دلیل بر بزرگتر بودن آن نیست.

ارزش بازار یک شرکت ابتدا از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) ایجاد می شود. قبل از IPO، شرکتی که می خواهد سهامی عام شود، به طور معمول از یک بانک سرمایه گذاری (یا سایر سازمان های ذی صلاح در کشور مربوطه) دعوت می کند تا با تکنیک های ارزش گذاری، ارزش شرکت را تعیین کند و بر اساس آن شرکت تصمیم بگیرد که چه تعداد سهم را با چه قیمت اولیه ای عرضه کند. به عنوان مثال، شرکتی که ارزش IPO آن توسط بانک سرمایه گذاری 100 میلیون دلار تعیین شده است، ممکن است تصمیم بگیرد که 10 میلیون سهم را با قیمت 10 دلار به ازای هر سهم منتشر کند یا ممکن است به طور معادل، 20 میلیون سهم به ازای هر سهم 5 دلار منتشر کند. در هر دو مورد، ارزش اولیه بازار 100 میلیون دلار خواهد بود.

پس از اینکه یک شرکت وارد بورس شد و شروع به معامله در بورس کرد، قیمت آن بر اساس عرضه و تقاضا برای سهام آن در بازار تعیین می شود. اگر به دلیل عوامل مساعد، تقاضا برای سهام آن زیاد باشد، قیمت آن افزایش می یابد. اگر پتانسیل رشد آینده ی شرکت خوب به نظر نرسد، فروشندگان سهام می توانند قیمت آن را کاهش دهند. ارزش بازار پس از آن به یک تخمین سریع از ارزش شرکت تبدیل می‌شود.

ارزش بازار و استراتژی سرمایه گذاری

با توجه به سادگی و اثربخشی آن برای ارزیابی ریسک، ارزش بازار می تواند معیار مفیدی برای تعیین سهامی که به آن علاقه دارید و نحوه تنوع بخشیدن به پرتفوی خود با شرکت هایی با اندازه های مختلف باشد.

در سطح بازارهای جهانی، شرکت‌های با ارزش بازار بالا، معمولاً دارای ارزش بازار ۱۰ میلیارد دلار یا بیشتر هستند. این شرکت‌های بزرگ معمولاً برای مدت طولانی وجود داشته‌اند و بازیگران اصلی در صنایع با سابقه هستند. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های با سرمایه‌ی بزرگ لزوماً در یک دوره زمانی کوتاه بازدهی کلان را به همراه ندارد، اما در درازمدت، این شرکت‌ها عموماً با افزایش مداوم ارزش سهام و پرداخت سود سهام، به سرمایه‌گذاران پاداش می‌دهند. نمونه‌ای از شرکت‌های با ارزش بازار زیاد، اپل، آرامکوی عربستان و سامسونگ کره می باشند.

شرکت های با ارزش بازار متوسط به طور کلی دارای ارزش بازار بین 2 تا 10 میلیارد دلار هستند. شرکت‌های با ارزش بازار متوسط، شرکت‌هایی هستند که در صنعتی فعالیت می‌کنند که انتظار می‌رود رشد سریعی را تجربه کنند. شرکت های با سرمایه متوسط در حال گسترش هستند. آنها ذاتاً دارای ریسک بالاتری نسبت به شرکت های با ارزش بازار بالا هستند، زیرا آنها به اندازه کافی تثبیت نشده اند؛ اما به دلیل پتانسیل رشد خود جذاب هستند. نمونه ای از یک شرکت با سرمایه متوسط Eagle Materials (EXP) است. 

شرکت هایی که دارای ارزش بازار بین 300 میلیون دلار تا 2 میلیارد دلار هستند، عموماً به عنوان شرکت های با ارزش بازار کم طبقه بندی می شوند. این شرکت‌های کوچک می‌توانند جوان‌تر باشند و یا می‌توانند زیر مجموعه ای از بازارهای خاص و صنایع جدید باشند. این شرکت ها به دلیل قدمت کمتر و اندازه آنها، سرمایه گذاری هایی با ریسک بالاتر در نظر گرفته می شوند. شرکت های کوچکتر با منابع کمتر نسبت به بحران های اقتصادی حساس تر هستند.

در نتیجه، قیمت سهام شرکت های با ارزش بازار کم، نسبت به شرکت‌های بالغ‌تر و بزرگ‌تر، پر نوسان‌ تر بوده و سهام آنها نقدشوندگی کمتری دارد. در عین حال، شرکت های کوچک اغلب فرصت های رشد بیشتری را نسبت به شرکت های بزرگ ارائه می دهند. در بعضی تقسیم بندی ها شرکت‌های کوچک‌تر با ارزش‌های بین 50 تا 300 میلیون دلار به عنوان Micro-cap شناخته می‌شوند.

نکته مهم: برای تصمیم گیری برای سرمایه گذاری، ارزش بازار معیاری است که برای چینش پرتفوی خود می توانید به آن توجه داشته باشید.

باورهای غلط در مورد ارزش بازار

اگرچه ارزش بازار اغلب برای توصیف یک شرکت استفاده می شود، اما ارزش بازار ارزش سهام یک شرکت را اندازه گیری نمی کند. بلکه فقط یک تجزیه و تحلیل کامل از بنیاد یک شرکت می تواند این کار را انجام دهد. همانطور که می دانید ارزش بازار یک شرکت لزوما با ارزش ذاتی آن یکسان نیست زیرا قیمت بازاری که سهم بر اساس آن معامله می شود، لزوماً نشان دهنده ارزش یک کسب و کار نمی باشد. سهام اغلب توسط بازار بیشتر یا کمتر از ارزش ذاتی، ارزش گذاری می شوند؛ به این معنی که قیمت بازار تنها تعیین می کند که بازار چقدر حاضر است برای آن سهام بپردازد.

اگرچه ارزش بازار هزینه خرید تمام سهام یک شرکت را اندازه گیری می کند، اما مبلغی را که باید برای خرید کل شرکت در یک معامله ی جابجایی یا ادغام پرداخت شود، تعیین نمی کند. یک روش بهتر برای محاسبه قیمت کل یک کسب و کار، ارزش تمام دارایی های آن است.

تغییرات در ارزش بازار

دو عامل اصلی می تواند ارزش بازار یک شرکت را تغییر دهد: تغییرات قابل توجه در قیمت سهام یا زمانی که یک شرکت سهام جدیدی را منتشر می کند. 

نکته مهم: در بورس ایران، شرکت ها به دلایل مختلفی و از منابع مختلف، اقدام به افزایش سرمایه می کنند. افزایش سرمایه اگر از محل سود انباشته یا تجدید ارزیابی دارایی ها باشد، تغییری در ارزش بازار شرکت ایجاد نمی شود چرا که به همان نسبت که تعداد سهام شرکت زیاد می شود، از قیمت هر سهم کاسته می شود و ضرب آنها که برابر ارزش بازار شرکت است، ثابت می ماند. اما اگر افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی صورت گیرد، در واقع منابع و سرمایه جدید در حال ورود به شرکت است و در این مورد ارزش بازار شرکت پس از ثبت افزایش سرمایه و تبدیل حق تقدم ها به سهام اصلی، مقداری افزایش می یابد.

آیا سرمایه گذاری تنها روی شرکت های با ارزش بازار بالا مناسب است؟

داشتن یک ارزش بازار بالا دارای مزایا و معایبی است. از یک طرف، شرکت های بزرگتر ممکن است بتوانند شرایط تامین مالی بهتری را از بانک ها و با فروش اوراق قرضه شرکتی تامین کنند. همچنین، این شرکت‌ها ممکن است از مزیت‌های رقابتی مرتبط با اندازه‌شان، مانند شناخت گسترده برند، بهره‌مند شوند. از سوی دیگر، این شرکت ها معمولا دارای نرخ رشد آهسته تری بوده و در اکثر بورس ها، قیمت سهام آنها با سرعت کمتری رشد می کند.

به طور کلی، برای افرادی که ریسک پذیری پایینی دارند، سرمایه گذاری روی این شرکت ها استراتژی بهتری می باشد چرا که در بازارهای خرسی، سهام این شرکت ها معمولا افت کمتری را تجربه می کنند و همچنین به خاطر نقد شوندگی بالاتر، فرصت خروج نیز به سرمایه گذاران و معامله گران می دهند.

شرکت های با بیشترین ارزش بازار

بر اساس داده های وبسایت companiesmarketcap.com و در زمان نگارش این مقاله، ده شرکت برتر بر اساس ارزش بازار در بازارهای جهانی عبارتند از:

• شرکت اپل
• شرکت مایکروسافت
• شرکت گوگل
• شرکت آرامکو عربستان سعودی
• شرکت آمازون
• شرکت تسلا
• شرکت متا (فیسبوک)
• شرکت اِنویدیا
• شرکت برکشایر هاتاوی (Berkshire Hathaway)
• شرکت TSMC

ارزش بازار در بورس ایران

در بورس ایران نیز ارزش بازار مطابق آنچه گفته شد، برابر ضرب تعداد سهام شرکت در قیمت هر سهم می باشد. البته معیار این محاسبه قیمت پایانی سهم در هر روز معاملاتی می باشد نه قیمت آخرین معامله.

اهمیت دیگری که ارزش بازار در بازار بورس ایران دارد، تاثیر آن در محاسبه شاخص کل بورس می باشد. به این صورت که هر چه ارزش بازار یک شرکت بیشتر باشد، تغییرات قیمت آن در شاخص کل بورس بیشتر تاثیر می گذارد. به این گونه شرکت ها اصطلاحا سهام شاخص ساز گفته می شود.

در بورس ایران معمولا هرگاه اوضاع شاخص کل مساعد نباشد، سهام شرکت های کوچک هم حتی اگر از نظر بنیادی و تکنیکال در وضعیت خوبی باشند، معمولا رشد نمی کنند. بنابراین برای رشد سهام شرکت های کوچک، شرکت های بزرگ و شاخص ساز باید حداقل در محدوده متعادل معامله شوند و صف فروش شدن این شرکت ها از نظر روانی بر کلیت بازار حتی سهام ارزنده تاثیر می گذارد. بنابراین همواره توصیه می شود که قسمت بزرگی از پرتفوی خود را به این سهام اختصاص دهید و در صورتیکه می خواهید در سهام شرکت های کوچک سرمایه گذاری کنید، برای اطمینان از جو روانی بازار، نیم نگاهی نیز به وضعیت این نمادها داشته باشید.

در زمان نگارش این مقاله، فهرست ده شرکت برتر پذیرفته شده در بورس، از نظر ارزش بازار به شرح زیر هستند:

• فولاد مبارکه اصفهان (فولاد)
• صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس)
• توسعه معادن و صنایع معدنی خاور میانه (میدکو)
• ملی صنایع مس ایران (فملی)
• معدنی و صنعتی گل گهر (کگل)
• سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا)
• معدنی و صنعتی چادرملو (کچاد)
• گروه مدیریت سرمایه گذاری امید (وامید)
• گسترش نفت و گاز پارسیان (پارسان)
• پتروشیمی پارس (پارس)

لازم به ذکر است که به دلیل اهمیت شرکت های با ارزش بازار بالا، شاخصی تحت عنوان شاخص 30 شرکت بزرگ نیز توسط سازمان بورس طراحی شده و هر روز آپدیت می شود. این شاخص می تواند برای مقایسه با سایر شاخص ها مانند شاخص کل یا هموزن مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال اگر در یک دوره زمانی مشخص، شاخص کل 2 برابر و شاخص 30 شرکت بزرگ 2.5 برابر رشد داشته است، می توان این گونه استنباط کرد که در این دوره شرکت های بزرگ بازدهی بهتری نسبت به سایر شرکت ها به ثبت رسانده اند. شرکت های موجود در شاخص 30 شرکت بزرگ بعد از یک دوره زمانی مشخص آپدیت می شوند. برای مشاهده فهرست شرکت های موجود در این شاخص می توانید به صفحه اصلی سایت مدیریت فناوری بورس تهران به آدرس tsetmc.com مراجعه کرده و با کلیک روی عبارت شاخص های منتخب، گزینه ی شاخص 30 شرکت بزرگ را مطابق شکل زیر انتخاب نمایید.

در یکی از بخش های صفحه نمایش داده شده می توانید فهرست این شرکت ها را بر اساس حروف الفبا مشاهده نمایید. توجه داشته باشید که این فهرست تنها شرکت های پذیرفته شده در بورس را شامل می شود و شرکت های فرابورس در این فهرست قرار نمی گیرند.

نکته: در سایت tsetmc، ارزش بازار هر شرکت در صفحه مختص به نماد آن شرکت، مطابق شکل زیر قابل مشاهده می باشد.

جمع بندی

در این مقاله به طور مفصل با ارزش بازار شرکت ها آشنا شدیم. هنگامی که شرکت ها در بورس عرضه اولیه می شوند، ارزش بازار آنها را می توان به سادگی و با ضرب تعداد سهامشان در قیمتی که معامله می شوند، به دست آورد. ارزش بازار را می توان به عنوان معیاری برای چینش یک سبد در نظر گرفت. به این صورت که اگر ریسک پذیری پایینی دارید، بخش اعظمی از سبد خود را به شرکت های با ارزش بازار بالا اختصاص دهید و به همین ترتیب اگر ریسک پذیری بالاتری دارید، می توانید به شرکت های با ارزش بازار متوسط یا کم، وزن بیشتری بدهید.