اقتصاد رفتاری یکی از جدیدترین میان رشته‌های تحصیلی در دانشگاه می‌باشد. در این رشته به عوامل مختلفی که در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی نقش دارند، پرداخته می‌شود. روانشناسی بازار بورس یکی از مهم‌ترین مباحث در اقتصاد رفتاری افراد سرمایه گذار و یا معامله‌گر می‌باشد. در این مبحث گفته می‌شود که وضعیت احساسی و روانی سرمایه گذاران و معامله گران در روند و حرکت بازار تاثیر گذار است.
احساسات بازار
حتی این نظریه نیز وجود دارد که می‌گوید: این احساسات و هیجان‌ها هستند که نیروی محرکه اصلی تغییرات در بازاهای مالی و اقتصادی می‌باشند و نوسانات بازار در واقع، در پی تغییرات احساسی سرمایه گذاران بازار، به وجود می‌آید. همان چیزی که به آن روانشناسی بازار می‌گوییم.
احساساتی که معامله گران در رابطه با تغییرات قیمت در یک سهام خاص و یا دارایی دیگر بازار دارند، احساسات بازار نامیده می‌شوند. احساسات مثبت بازار مثبت و صعودی را می‌سازد و احساسات منفی سازنده بازار تنزلی و منفی است. به طور خلاصه می‌گوییم، احساسات بازار، میانگین عواطف و احساساتی است که سرمایه‌گذاران در یک بازار مالی دارند. احساسات بازار ماهیتی پویا و داینامیک دارند و به طور مداوم تغییر می‌کنند.
تغییر چرخه‌های احساسی در بازارهای مالی
با رشد بازار و جو مثبت، عواطف و احسسات سرمايه گذاران در شرايط بسيار مطلوب و خوبي قرار دارد. آنها اعتماد به نفس خوب و روحيه مناسبي دارند. بنابراين در بازار نيز، جو مطلوب است. تقاضا زياد و عرضه كم مي‌شود. در حالي كه در بازار نزولي، جو بدي حاكم است. احساسات سبب مي‌شود تا تقاضا كم و عرضه زياد شود. روند بازار هم نزولي مي‌شود و احتمال سقوط وجود دارد. در بازار اين چرخه‌ها برگشت پذيرند و تكرار مي‌شوند.
رشد بازار و چرخه احساسی
در تمامي بازارها يك چرخه احساسي تكرار مي‌شود. اين چرخه هم حركت مثبت و هم فاز منفي دارد. در زمان رشد، احساسي مثبت در سرمايه گذاران به وجود مي‌آيد. آنها دلخوش مي‌شوند، خوش‌بينند، اعتماد مي‌كنند و حرص و طمع وجودشان را در بر مي‌گيرد. اين احساسات سبب خريد بيشتر و فعاليت گسترده‌تر مي‌گردد. قيمت‌ها رشد مي‌كنند، هيجان بيشتر مي‌شود و بازار رشدي بيشتر از پيش مي‌كند.
اگر جو بازار زيادي مثبت شود، حباب قيمتي به وجود خواهد آمد. ممكن است سرمايه گذاران، غيرمنطقي شوند. به ارزش واقي سهم توجهي نكنند و فقط سهام بخرند! با رشد شتاب گونه بازار، افراد هيجان زده شده، با اميد به سود بيشتر، حريصانه عمل مي‌كنند. اين خريدها، ريسك بالايي به همراه دارد. رشد قيمتي اين سهام‌ها بدون نوسان است! علت اين است كه كم‌كم فروخته مي‌شوند كه به اين وضعيت مرحله توزيع مي‌گويند. گاهي هم حباب قيمتي فوري مي‌تركد و سهم در روند نزولي قرار مي‌گيرد!
افت بازار و چرخه احساسی
در اين زمان است كه بازار تغيير جهت مي‌دهد. جو منفي پيدا مي‌كند. سرمايه گذاران سرخوش ديروز، دچار ترس و استرس مي‌شوند. اين در حالي است كه نمي‌خواهند اين شرايط را باور كنند. قيمت‌ها به تدريج پايان مي‌يابند. سرمايه گذاران به دليل غروري كه دارند، از فروش سهام خود سرباز مي‌زنند. آنها شاهد تاخير در فروش سهامشان هستند و يا هنوز اميدوارند تا روند مثبت بازار بازگردد.
با كاهش مستمر قيمت‌ها، موج فروش قوي‌تر مي‌شود. ترس و وحشت سرمايه گذاران باقي مانده را فرا مي‌گيرد. آنها ديگر تسليم شده‌اند و در كف قيمتي سهام خود را خواهند فروخت. با ثبات بازار، روند كاهشي سهم توقف مي‌يابد. باز هم روند نوساني پيش مي‌آيد و خوش‌بيني و اميد ظاهر مي‌شود. سپس حركات بدون نوساني حاصل مي‌شود و روندها به پايان مي‌رسند كه به اين مرحله، انباشت مي‌گويند.
سرمايه گذاري با كمک چرخه احساسي و روانشناسی بازار
روانشناسي بازار به سرمايه گذاران كمك مي‌كند تا در زمان‌هاي مناسب‌تري وارد معامله شده و يا از آن خارج شوند. يك استراتژي مشهور به نام ضد توليد يا حمله به شما مي‌گويد در زماني كه بازار جوي نااميد كننده دارد و قيمت‌ها در كف هستند، بهترين فرصت را براي خريد داريد. اگر با چرخه احساسي بازار آشنا باشيد، در زمان خوش‌بینی و حرص دیگران، اقدام به فروش می‌کنید.
با وجود بررسی گذشته قیمت‌ها و مشخص کردن تصمیمات سودآور، پیش‌بینی روند آتی کار سختی است. در تحلیل تکنیکال، ابزارهایی وجود دارند که در این امر به ما کمک شایانی می‌کنند. اندیکاتورهای موجود در تحلیل تکنیکال مانند شاخص قدرت نسبی یا RSI و یا MACD، به اندازه‌گیری وضعیت روانی بازار می‌پردازند. این اندیکاتورها شرایط خرید و یا فروش بیش از اندازه و تغییرات ممنتوم بازار را مشخص می‌کنند.
نتیجه گیری
در این نوشته ضمن معرفی روانشناسی بازار، با چرخه احساسی آن آشنا شدید. به عنوان یک سرمایه گذار باید بر روی وضعیت روانی خود مسلط باشید تا جو احساسی حاصل در بازار بر روی تصمیماتتان تاثیری نگذارد. به شما توصیه می‌کنیم تا در این مورد، مقالات آموزش روانشناسی بازار بورس و ترس در خرید و فروش سهام را نیز، مطالعه فرمایید.