سرمایه گذاری در بورس ایران به 2 روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می شود و افرادی که تخصص و وقت کافی برای تحلیل و انجام معامله در این بازار را ندارند، از طریق صندوق های سرمایه گذاری و یا شرکت های سبدگردان اقدام به سرمایه گذاری می کنند. در واقع، شرکت های سبدگردان به عنوان یکی از نهادهای مالی زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار شناخته می شوند که به طور اختصاصی برای افراد، سبد سرمایه گذاری تشکیل می دهند و معاملات مربوط به آن ها را انجام می دهند و در قبال خدمات خود، درصدی از سود معاملات را به عنوان کارمزد در نظر می گیرند. به همین دلیل، نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان موضوعی ضروری است و سازمان بورس و اوراق بهادار از جنبه های مختلف این کار را انجام می دهد. در ادامه مقاله به چگونگی و نحوه نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان می پردازیم.

نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان

همانطور که گفته شد، به دلیل پیچیدگی فرآیندها در بازار سرمایه، نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان موضوعی ضروری است و این سازمان همواره بایستی نهادهای مالی زیرمجموعه خود را تحت رصد قرار دهد؛ چراکه تجربه ها نشان داده است عدم نظارت و کنترل در بازارهای مالی، باعث به وجود آمدن مشکلات فراوان می شود؛ به همین دلیل در سال های اخیر، نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان شدت بیشتری پیدا کرده است.

یکی از اقدامات جدید سازمان بورس در خصوص نظارت بر فعالیت سبدگردان ها و سایر نهادهای مالی، وجود سامانه مخصوصی است که جزئیات اطلاعات مربوط به نهادهای مالی در آن قرار گرفته است. این اطلاعات شامل نام، مجوز، اطلاعات مدیران، آدرس، تلفن، ایمیل و پایگاه الکترونیکی شرکت های سبدگردانی و سایر نهادهای مالی می باشد. در صورتیکه یک سرمایه گذار بخواهد اطلاعات بیشتری در این مورد کسب کند، از طریق صفحه اختصاصی آن نهاد به اطلاعات تفصیلی امن و آسان دست پیدا خواهد کرد.

با این کار، سایت مرجعی برای شناسایی نهادهای معتبر وجود خواهد داشت و پیش از اینکه یک شرکت سبدگردان در این سامانه ثبت شود، از آن احراز هویت به عمل می آید. ارتباط این شرکت با سازمان بورس به روشی سیستماتیک و از طریق امضای الکترونیکی سبب می شود تا هیچ سوء استفاده غیرقانونی به وجود نیاید. شفاف سازی باعث می شود تا امکان شکل پذیری تخلف در این نهادها از سوی مجموعه های غیر مجاز از میان برود. به عنوان مثال، بسیاری از نهادهای مالی زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار موظف هستند که اطلاعات و جزییات فعالیت های خود را در سایت کدال منتشر کنند.

فرآیند نظارت بر عملکرد سبدگردان

از طرف دیگر، کسی که کار نظارت بر روی سبد را انجام می دهد، شخصی است که از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب می شود تا در فرآیند سبدگردانی مشکلی به وجود نیاید. شخص حقوقی امین مسئولیت مهمی در قبال عملکرد سبدگردان دارد. این شخص، یک موسسه حسابرسی است که با امکان دسترسی به نرم افزار سبدگردانی، بر روی انجام قوانین توسط سبدگردان نظارت به عمل می آورد. هر تخلف و عملکرد غیرقانونی به وسیله نامه توسط وی به استحضار سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد رسید که طبق قوانین با سبدگردان برخورد شود.

تاسیس یک شرکت سبدگردان هزینه های زیادی برای سازمان بورس و اوراق بهادار به دنبال خواهد داشت؛ به طوریکه این هزینه ها شامل مواردی مانند به کارگیری حسابرس مجزا یا امین، بایگان و حسابدار، نرم افزارهای مخصوص سبدگردانی، فضای لازم اداری و... می شود؛ به همین دلیل، هیچ تردیدی نسبت به اهمیت انجام نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان باقی نمی ماند. از طرفی خود سازمان نیز برای کم شدن ریسک سرمایه گذاران، قائل به در نظر گرفتن محدودیت ها و حداقل هایی در فعالیت سبدگردان ها شده است.

لازم به ذکر است که اعطای مجوز سبدگردانی از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می گیرد و طبق آیین نامه مصوب شورای بورس، مجوز سبدگردانی یا به شرکت های کارگزاری داده می شود و یا به متقاضیانی اهدا می شود که واجدالشرایط باشند. زیرا در هر حال همیشه نیاز به مشاوره سرمایه گذاران با افراد خبره ای است که صلاحیت دارند تا به سبدگردانی اقدام کنند. توجه داشته باشید که سازمان بورس و اوراق بهادار به عملکرد این شرکت ها از جنبه امکانات فیزیکی، منابع انسانی، نرم افزارها، سرمایه و موارد دیگر نظارت دارد. 

چگونگی نظارت بر شرکت های سبدگردانی متخلف

اگر شرکتی بدون داشتن مجوزهای لازم اقدام به فعالیت کند، مرتکب جرم شده است. طبق بند اول ماده 49 قانون مربوط به بورس و اوراق بهادار این افراد از1 ماه تا 6 ماه به حبس تعزیری جریمه می شوند؛ علاوه بر آن نیز باید بین یک تا سه برابر سودی که کسب کرده اند، پرداخت کنند. مطابق ماده 52 قانون نیز، در صورت اقدام مشاوره شرکت های غیر مجاز، سازمان بورس باید مستندات ارائه شده و مدارک و شواهد را به مراجع قانونی اعلام کند و مشکل پیش آمده برای شاکیان مورد پیگیری قانونی واقع شود. دقت داشته باشید که مشاوره ها بیشتر در خصوص اطلاعاتی پیرامون شرکت های بورسی، تحلیل و پیش بینی آینده بازار و قیمت ها و همچنین پیشنهاد خرید یا فروش و یا نگهداری سهام می باشد.

پیشنهاداتی در رابطه با عملکرد سبدگردان و شرکت های سبدگردانی

سرمایه گذارن باید توجه داشته باشند که تنها به شخص یا نهاد مالی رجوع کنند که تحت نظات سازمان بورس به فعالیت مشغول است؛ زیرا این سازمان تمام مقررات و ابزارهای قانونی را در اختیار خود قرار داده است تا نهادها و اشخاص وظایف خودشان را به درستی انجام دهند.

این موضوع که یک شرکت مجاز به سبدگردانی است، دلیل بر این نمی باشد که تمامی اقداماتش به درستی انجام شود. در صورتیکه سرمایه گذاران با تخلف روبرو شدند باید سازمان بورس را در جریان بگذارند تا با این شرکت ها، برخورد قانونی صورت گیرد.

جمع بندی

در این مقاله در ارتباط با نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان توضیحاتی داده شد. وجود سامانه های مخصوصی که با هدف شفاف سازی عملیات سبدگردانی انجام می شود و همچنین فرآیندهای نظارتی که توسط امین انجام می گردد، علاوه بر مجوز لازمی که توسط سازمان بورس باید به شرکت های سبدگردان و اشخاصی که سبدگردانی انجام می دهند، داده شود، نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان را بسیار گسترده کرده است. از طرف دیگر، برخورد قانونی با فعالیت های غیر مجاز و فاقد مجوز، می تواند به عنوان عملکردهای نظارتی این سازمان بر روی سبدگردان باشد.

در انتهای مقاله نیز پیشنهاداتی در ارتباط با عملکرد سبدگردان و شرکت های سبدگردانی به سرمایه گذاران ارائه داده شد تا در صورتیکه سرمایه گذاران تخلفی را مشاهده کردند، آن را به اداره رسیدگی به شکایات و حمایت های مردمی سازمان بورس و اوراق بهادار ارجاع دهند. بنابراین، مشخص شد که نظارت سازمان بورس بر شرکت های سبدگردان، طیف گسترده ای از فعالیت های این نهادهای مالی را شامل می شود.