در سال های اخیر و با گسترش جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد ایران، شرکت های متعددی در بازارهای بورس و فرابورس پذیرش شدند و این روند نیز همچنان ادامه دارد. سیاست های مسئولان بازار سرمایه در سال های گذشته باعث شده بود که به هنگام ارزش گذاری سهام شرکت های تازه پذیرش شده، برای افزایش جذابیت خرید توسط سهامداران و فعالان بازار سرمایه، قیمت سهام این شرکت ها را معمولا کمتر از ارزش ذاتی آن ها قیمت گذاری می کردند و همین موضوع، خرید سهام شرکت های در انتظار عرضه اولیه را جذاب تر می کرد و در روزهای پس از عرضه اولیه، سهام شرکت مذکور با صف خریدهای سنگین همراه بود و کسانی که در این فرآیند شرکت کرده بودند، با فروش عرضه اولیه در اختیار خود، در کوتاه مدت سود خوبی را شناسایی می کردند.

بنابراین در بین فعالان بازار سرمایه و به شکل سنتی این موضوع رواج یافته است که فارغ از ارزش ذاتی سهام شرکت ها، هر عرضه اولیه ای می تواند حداقل چند روز پشت سرهم صف خریدهای سنگین را تجربه کند و همین موضوع باعث شده است که بسیاری از فعالان و سهامداران خرد با هدف خرید عرضه اولیه وارد بازار سرمایه شوند؛ اما سوالی که در اینجا پیش می آید این است که بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه را چگونه تشخیص دهیم؟ به همین دلیل در ادامه مقاله به نحوه تشخیص مناسب ترین زمان برای فروش عرضه اولیه می پردازیم و موارد زیر را توضیح می دهیم:

• عرضه اولیه چیست؟
• بازدهی متفاوت عرضه اولیه برای سهامداران
• بهترین زمان فروش عرضه اولیه
• قوانین خرید و فروش عرضه اولیه
• بوک بیلدینگ در عرضه اولیه به چه معناست؟
• نکات مهم عرضه های اولیه بازار بورس

عرضه اولیه چیست؟

زمانی که یک شرکت سهامی خاص برای اولین بار سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کند، به شرکتی با ساختار سهامی عام تبدیل شده و به این فرآیند عرضه اولیه می گویند. توجه داشته باشید که عرضه اولیه مربوط به شرکت هایی نمی شود که تازه کار هستند؛ بلکه عرضه اولیه برای شرکت هایی انجام می شود که عملکرد مناسبی داشته اند و فقط به این صورت، اجازه خرید و فروش سهام آن ها در بازار سرمایه صادر می شود و اکثر شرکت هایی که عرضه اولیه می شوند، سابقه مناسبی دارند و توانسته اند از فیلترهای شرکت بورس یا فرابورس عبور کنند. 

به روایتی ساده، عرضه اولیه عمومی سهام یک شرکت، به ما اجازه می دهد در معاملات سهام شرکت مذکور شریک شویم و تمامی افرادی که کد بورسی دارند، می توانند در خرید عرضه اولیه ها شرکت کنند. عرضه اولیه ها برای سرمایه گذاران جذابیت خاصی دارد و طیف گسترده ای از سهامداران خرد در سال 1399 به خاطر کسب سود ناشی از عرضه اولیه ها وارد بازار سرمایه شدند.

مدت زمان نگهداری عرضه اولیه

همانطور که گفته شد، در سال های گذشته، سیاست گذاران بازار سرمایه، قیمت گذاری سهام شرکت های در صف عرضه اولیه را پایین تر از ارزش ذاتی آن ها در نظر می گرفتند و همین موضوع باعث ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاران می شد و تا چند روز پس از عرضه اولیه نیز صف های خرید بر روی نماد این شرکت ها شکل می گرفت و در کوتاه مدت بازدهی های خوبی را برای دارندگان سهام این شرکت ها به همراه می آورد؛ اما استراتژی سرمایه گذاران در خصوص عرضه های اولیه موضوعی بسیار مهم است و با توجه به بازه زمانی سرمایه گذاری افراد، می توان 3 نوع دیدگاه کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت را در نظر گرفت که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

سهامداران کوتاه مدت

پس از عرضه اولیه سهام شرکت مذکور، صف های خرید پر حجم بر روی تابلو معاملاتی شکل می گیرد و با توجه به استراتژی سهامداران عمده و حقوقی این شرکت، عرضه کردن صف خرید می تواند چند روز یا چند ماه طول بکشد و سهامداران کوتاه مدتی پس از مشاهده عرضه شدن صف خرید، سهام خود را می فروشند و خارج می شوند. در واقع استراتژی سهامداران کوتاه مدتی به این گونه است که زمان فروش عرضه اولیه را مطابق با عرضه کردن صف خرید می دانند.

سهامداران میان مدت

سهامداران میان مدت، معمولا بدون توجه به عرضه کردن صف خرید، سهام عرضه اولیه خود را تا 3 الی 6 ماه نگهداری می کنند. معمولا این استراتژی برای افرادی است که در این مدت به پول عرضه اولیه نیازی ندارند. البته توجه داشته باشید که فروش عرضه اولیه پس از گذشت 3 الی 6 ماه هیچ تضمینی برای سودآور بودن آن به شما نمی دهد و در این مدت حتی ممکن است قیمت سهام این شرکت از قیمت روز عرضه اولیه نیز پایین تر بیاید.

سهامداران بلندمدت

نگهداری طولانی مدت سهام عرضه اولیه در بین این سهامداران، امری عادی بوده و معمولا به مبالغ سود عرضه اولیه اهمیتی نمی دهند. این نوع سهامداران ممکن است بیشتر از 1 سال سهام را نگهداری کنند و اغلب با ثبت نام در 2 کارگزاری، عرضه اولیه ها را در کارگزاری دوم خریداری کرده و پرتفوی خود را در کارگزاری 1 شلوغ نمی کنند. این افراد توجهی به نوسانات روزانه ندارند و حتی ممکن است تصمیمی مبنی بر فروش عرضه اولیه های در اختیار خود نداشته باشند.

بازدهی عرضه های اولیه

سهم های عرضه اولیه بازدهی های متفاوتی را خلق می کنند و به طور کلی سودآوری آن ها را می توان به 3 دسته بازدهی اولیه، بازدهی ثانویه و بازدهی به علت رشد بازار سرمایه تقسیم کرد.

بازدهی اولیه

در اکثر موارد، به دلیل جو موجود در بین علاقه مندان به عرضه های اولیه، سهام با سرعت زیادی رشد کرده و در چند روز اول صف خرید برای سهم تشکیل می شود. پس از مدتی امکان دارد صف خرید عرضه اولیه سهم جمع شود (به دلیل عرضه سنگین سهامداران عمده) و به یک تعادل نسبی برسد. در این حالت سهم اولین بازده خود را به سهامداران اعطا می کند.

بازدهی ثانویه

در موارد زیادی از عرضه اولیه ها دیده شده است که حتی پس از به تعادل رسیدن و مدتی خرید و فروش، به دلیل ارزنده بودن سهام مذکور، دوباره سیر صعودی و رشد را در پیش می گیرند و سقف قیمتی بازده اولیه را نیز می شکنند. در واقع، سهامداران عمده و حقوقی ها با هدف بدست آوردن سهامی که سرمایه گذاران در روز عرضه اولیه در اختیار گرفته اند، اقدام به عرضه کردن صف خرید اولیه می کنند و پس از منتقل کردن حس ترس و ریزش، سهامداران خرد اقدام به فروش سهام در اختیار خود می کنند و سهامداران عمده نیر شروع به خرید می کنند و پس از بدست آوردن سهام لازم، روند صعودی جدیدی را بر روی سهام مذکور آغاز می کنند.

بازدهی به علت رشد بازار سرمایه

در صورتی که شرایط بازار مساعد باشد، عرضه اولیه نیز در کنار رشد بازار راه صعود را در پیش می گیرد. در نظر داشته باشید که اگر شرایط مساعد نباشد، امکان دارد عرضه اولیه تحت شرایط بازار، ریزش داشته باشد. به عنوان مثال، عرضه های اولیه ابتدای سال 1399، تحت تاثیر روند صعودی بازار قرار می گرفتند و فارغ از ارزندگی یا حباب، قیمت آن ها افزایش می یافت.

نکته: توجه داشته باشید که برخلاف باور عموم فعالان بازار سرمایه که معتقدند تمامی عرضه اولیه ها باید رشد قیمتی خوب را تجربه کنند، ممکن است حتی در همان روزهای اولیه نیز، صف خرید به طور کامل عرضه شود و بازدهی چشمگیری برای سهامداران به همراه نداشته باشد. از طرف دیگر، نمادهای بسیار زیادی دیده شده است که پس از عرضه صف خرید اولیه آن ها، روند نزولی به خود گرفته است و در ماه های بعد به زیر قیمت روز عرضه اولیه نیز رسیده است.

بنابراین برای خرید و فروش عرضه های اولیه، علاوه بر تجربه های گذشته و روانشناسی بازار، بایستی با استفاده از تحلیل بنیادی، ارزش ذاتی شرکت ها را نیز مشخص کنید تا بتوانید بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه را تعیین کنید.

بهترین زمان فروش عرضه اولیه

با توجه به دیدگاه سرمایه گذاری و استراتژی معاملاتی افراد، زمان فروش عرضه اولیه می تواند متفاوت باشد؛ اما به طورکلی برای تشخیص زمان فروش عرضه اولیه، متغیرهای مختلفی را بایستی در نظر گرفت که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم.

پس از بازدهی اولیه و عرضه شدن صف خرید

اکثر سهامداران سعی می کنند در بازدهی اولیه، سهام عرضه اولیه خود را بفروشند و اولین سود آن را کسب کنند. در زمان بازده اولیه و متعادل شدن بازار، امکان دارد پس از 1 یا 2 روز اصلاح، دوباره سهم به رشد خود ادامه دهد و صف خرید تشکیل شود. ملاک توصیه ما بازدهی اولیه است و تصمیم به نگهداری یا فروش سهام بعد از بازدهی اولیه، به عهده سهامدار است.

تحلیل بنیادی

برخی از سرمایه گذاران، توجهی به صف خرید یا نوع معاملات عرضه اولیه ندارند و تنها ملاک آن ها برای فروش عرضه اولیه و یا نگهداری آن، ارزش ذاتی شرکت مذکور است و هنگامیکه قیمت روی تابلو کمتر ار ارزش ذاتی باشد، خرید می کنند و زمانیکه قیمت سهام شرکت از ارزش آن بالاتر رود و اصطلاحا حبابی شود، فروش عرضه اولیه را در دستور کار قرار می دهند. بنابراین یکی از فاکتورها برای تعیین زمان فروش عرضه اولیه، تحلیل بنیادی و ارزش ذاتی شرکت ها است.

رفتار سهامداران حقوقی یا عمده و نسبت های خرید و فروش

در صورتی که سهامداران بزرگ شرکت، پس از عرضه اولیه، اقدام به عرضه سنگین نکنند، سهام این شرکت تا چندین روز بعد می تواند رشد قیمت را تجربه کند و بازدهی خوبی را برای سهامداران خرد به همراه بیاورد. بنابراین یکی دیگر از عوامل مهم در تعیین زمان فروش عرضه اولیه، توجه به نوع معاملات سهامداران عمده و حقوقی ها است که می تواند بسیار تاثیرگذار باشد. از طرف دیگر وقتی که سهام یک شرکت، بازدهی چشمگیری را در کوتاه مدت خلق می کند، مطمئنا بسیاری از سرمایه گذاران سود خود را شناسایی می کنند و تحرکات آن ها را در نسبت های خرید و فروش می توان تشخیص داد و زمانیکه نسبت های فروش از نسبت های خرید، قدرتمندتر باشند، سرمایه گذاران بهتر است سهام در اختیار خود را بفروشند.

روند کلی بازار سرمایه

شرایط مثبت و حال خوب بازار، افراد زیادی را از فروش سهام منصرف می کند و هر روز به تعداد کسانی که علاقه مند به خرید می شوند، اضافه می شود. از طرف دیگر وقتی که روند بازار نزولی باشد، با اولین عرضه سنگین از سوی سهامداران عمده، سایر سرمایه گذاران ترجیح می دهند سهام در اختیار خود را بفروشند. بنابراین روند بازار سرمایه می تواند در تعیین زمان فروش عرضه اولیه موثر باشد.

اخبار پیرامون سهام عرضه اولیه شده را جدی بگیرید

زمانی که شرکتی عرضه اولیه می شود، میزان توجهات و اخبار پیرامون شرکت مربوطه و کسب و کار آن ها، افزایش پیدا می کند و هر اخبار منفی یا مثبت، می تواند بسیاری از سهامداران را تشویق به خرید یا فروش کند. بنابراین اخبار و شایعات پیرامون یک شرکت می تواند به سهامداران برای تعیین زمان مناسب برای فروش عرضه اولیه کمک کند.

تحلیل و آینده گروه های بازار سرمایه

شرکت هایی که در بورس یا فرابورس عرضه اولیه می شوند، در یکی از گروه های بازار سرمایه فعالیت می کنند. با رصد کردن شرایط گروه مربوطه، می توانید آینده سهم را پیش بینی کنید و عوامل زیادی در هر صنعت، سیگنال مثبت محسوب شده و باعث پیشرفت می شوند و بهتر است هرچه زودتر با مفاهیم و شاخه های مختلف صنعت یا گروه آشنا شوید. تسلط بر این مفاهیم و عوامل، به سرمایه گذاران کمک می کند بهترین تصمیم در مورد عرضه اولیه خود بگیرند.

قوانین و روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه

شرکت هایی که برای اولین بار در بازار سرمایه عرضه می شوند، مراحل نسبتا سختی را گذرانده اند و یک روند فیلتر شدن را رد کرده اند. پس از تایید شرکت مذکور، تاریخ و تعداد سهام مجاز برای خرید هر کد بورسی و قیمت مربوط به شرکت اعلام می شود و فعالان بازار سرمایه می توانند از طریق کارگزاری ها، عرضه اولیه را خریداری کنند. توجه داشته باشید که هر کد بورسی به تعداد مشخص شده می تواند سهم خریداری کند و لازم به ذکر است که افراد با ثبت نام در کارگزاری های مختلف نمی توانند چند بار سفارش دهند.

بوک بیلدینگ در عرضه اولیه

در روش بوک بیلندینگ، تمام اطلاعات تا لحظه آخر ثبت شده و در زمان تقسیم، با تمامی افراد به یک شکل برخورد می شود. به عنوان مثال در عرضه اولیه یک شرکت به هر شخص حداکثر 1000 سهم خواهد رسید. در صورتی که میزان مشارکت بیشتر باشد، این تعداد کمتر خواهد شد. حال اگر شما بر حسب شرایط، از ابتدا 700 سهم خریداری کرده باشید و با توجه به میزان مشارکت، به هر شخص 700 سهم برسد، سفارش شما که از ابتدا کمتر بوده است، کم نخواهد شد و همان تعداد سهام به تمامی خریداران اختصاص خواهد یافت.

جمع بندی

بسیاری از افراد با هدف کسب سودهای ناشی از عرضه اولیه سهام شرکت های مختلف وارد بازار سرمایه می شوند و سیاست گذاران این شرکت ها معمولا قیمت سهام آن ها را کمتر از ارزش ذاتی در نظر می گیرند که همین موضوع باعث به وجود آمدن جذابیت برای خرید می شود؛ اما سرمایه گذاران، بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه را نمی توانند به خوبی تشخیص دهند. فعالان بازار سرمایه، برای تعیین زمان فروش عرضه اولیه بایستی مواردی همچون عرضه شدن صف خرید اولیه، ارزش ذاتی، روند کلی بازار سرمایه، نوع معاملات سهامداران عمده و...را به خوبی بررسی کنند.