بازار بورس کالا (IME) بازاری است که در ان کالاهای تولیدی (اغلب خام) در آن معامله می شود. خریدار و فروشنده در این بازار می تواند با نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار بر قیمت و تعهد تامین مالی عرضه کننده و متقاضی، با اطمینان خاطر بیشتری اقدام به خرید و فروش کنند.
اولین رینگی که وارد بازار بورس کالا شد، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران بود که در سال 82 اقدام به اولین معامله کالا در بازار بورس ایران کرد.
نحوه خرید و فروش
برای خرید و فروش در این بازار باید کد معاملاتی مخصوصی از کارگزاریتان دریافت کنید که با کد بورسی شما متفاوت است.
زمانی که دسترسی برای ثبت سفارش برای شما باز شد، می توانید در سامانه کارگزاریتان فرم مربوط به سفارش خرید را پر و سفارش خود را ارسال کنید. به علاوه، باید 5 تا 10 درصد مبلغ خرید را واریز نمایید. کارگزار کالا را از عرضه کننده خریداری و مبلغ دقیق را با احتساب کارمزد، عوارض و... برای خریدار ارسال می کند و خریدار 2 روز کاری وقت برای تکمیل وجه دارد.
در انتها خریدار نحوه تحویل کالا را مشخص می کند و کالا را تحویل می گیرد.
قراردادها
انواع قراردادهایی که در بازار بورس اعمال می شود و معامله گران می توانند طبق این قراردادها معامله کنند:
- قراردادهای نقدی: قراردادی است که در آن، پرداخت بهای کالا و تحویل کالا در زمان معامله انجام می شود.
- قراردادهای نسیه: قراردادی است که در آن، تحویل کالا در زمان انجام معامله و پرداخت بها در تاریخ قرارداد انجام می شود.
- قرارداد سلف: قراردادی است که در آن، پرداخت بها در زمان معامله و تحویل کالا در یک تاریخ قراردادی انجام میشود.
- قرارداد آتی: قراردادی است که در آن، تحویل کالا در یک تاریخ مشخص صورت می گیرد و طرفین موظف هستند تا کالا را در زمان سررسید با قیمت از قبل مشخص شده معامله کنند. برای تضمین نیز دو طرف مبلغی را طی قراردادی که بورس کالا مشخص می کند، به اتاق پایاپای تحویل می دهند.
- قرارداد اختیار معامله: قراردادی مانند قرارداد آتی تحویل کالا می باشد و در آن، قیمت کالا در یک تاریخ مشخص انجام می شود. با این تفاوت که یکی از طرفین معامله (خریدار یا فروشنده) اختیار لغو قرارداد را دارد. در صورت لغو قرارداد، درصد تعیین شده ای از بهای پرداختی به طرف مقابل پرداخت می شود. به دو حالت اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شود که اختیار خرید و لغو قرارداد را به خریدار و اختیار فروش را به فروشنده می دهد.
- قرارداد سلف موازی استاندارد: اوراقی هستند که کالای پرداختی را در یک تاریخ مشخص به خریدار تحویل می دهند و قابلیت فروش به صورت نقد دارند. یعنی شما نقدی اوراقی را می خرید که در یک تاریخ مشخص کالای مورد نظر را به شما تحویل می دهد.
- گواهی سپرده کالایی: اوراقی هستند که مقدار مشخصی کالا را به خریدار می فروشد که در انبار پذیرش شده در بورس موجود است و خریدار هر زمانی که خواست می تواند کالا را از انبار تحویل بگیرد.
- صندوق سرمایه گذاری کالایی: خرید کالا در بورس و نگه داری آن، متحمل هزینه هایی مثل باربری، هزینه نگه داری، خرابی احتمالی و ... است. برای حل این مشکل، صندوق هایی به وجود آمدند که با فروش سهام خود، کالا را خریداری می کنند و مشکلات را به حداقل می رسانند.
بازارها در بورس کالا
1- بازار فیزیکی: در این بازار، خرید و فروش به صورت مزایده و با قیمت دهی خریدار و فروشنده انجام می شود.
2- بازار فرعی: در این بازار کالاهایی که از طرف خریدار، نیاز به بازرسی برای تایید کمیت و کیفیت دارند یا به دلیل عرضه کم قیمت گذاری نمی شوند، معامله می شود.
3- بازار مشتقه: بازاری که معاملات آتی و اختیار خرید و فروش در آن انجام می شود.
4- بازار مالی: بازاری که سایر قراردادها (سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایه گذاری کالایی) در آن انجام می شود.
برخی از معروفترین و قدیمی ترین بازارهای بورس کالای موجود عبارت اند از:
بورس شیکاگو (CME)، بورس فلزات لندن (LME)، بورس کالای نیویورک (NYMEX)، بورس کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای شانگهای (SHFE)، بورس کالای هند (MCX)