شرکت هلدینگ یک نهاد تجاری است که معمولا ساختاری سهامی با مسئولیت محدود دارد. به طور معمول، یک هلدینگ چیزی تولید نمی کند، هیچ کالا یا خدماتی نمی فروشد، یا عملیات تجاری دیگری انجام نمی دهد؛ بلکه شرکت هلدینگ در سهام سایر شرکت ها سرمایه گذاری می کند. به عنوان مثال، شرکت سیمان فارس و خوزستان، یک هلدینگ صنعت سیمان به حساب می آید و یا شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس که یک هلدینگ پتروشیمی و شیمیایی است که سهام آن با نماد فارس در بورس معامله شده و در بسیاری از مواقع دارای بالاترین ارزش بازار بوده و از سهام تاثیرگذار در شاخص کل بورس می باشد. از دیگر هلدینگ های مشهور پذیرفته شده در بورس ایران می توان به هلدینگ توسعه صنایع بهشهر، هلدینگ سرمایه گذاری توکا فولاد، هلدینگ سرمایه گذاری غدیر، هلدینگ داروپخش و...اشاره کرد.

ساختار شرکت های هلدینگ به چه صورت است؟

شرکت هلدینگ از طریق مالکیت سهام، فعالیت شرکت های تابعه خود را کنترل می کند و خود آن به صورت مستقیم، فعالیت تجاری انجام نمی دهد. شرکت هلدینگ مالکیت سهام بیش از 50 درصد شرکت های زیرمجموعه خود را بر عهده دارد و اگر به فعالیت های دیگر غیر از کنترل بپردازد، شرکت هلدینگ محسوب نمی شود و آن را تحت عنوان یک شرکت سرمایه گذاری می شناسند.

شرکت های هلدینگ دارای اسامی متفاوتی مانند شرکت مادر، شرکت دارنده، شرکت کنترل کننده، شرکت مالک، شرکت صاحب سهام، شرکت اصلی و... می باشند.

شرکت های تابعه، تمام یا بیش از نیمی از سهام آن ها برعهده شرکت مادر است و با شرکت های وابسته متفاوت است. به عنوان مثال، شرکت های وابسته براساس قرارداد همکاری می کنند و سرمایه گذاری شرکت مادر بر روی آن کمتر از 50 درصد است.

سهام مدیریتی تعاریف متفاوتی دارد؛ اما معمولا بین 16 تا 50 درصد و غالبا بیش از 33 درصد را سهام مدیریتی می دانند. اکثر شرکت های سرمایه گذاری که در ایران تاسیس شده اند، مانند شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی (وبانک)، صنعت و معدن، نفت و گاز پارسیان، غدیر، معادن و فلزات و… در بخشی از سرمایه گذاری های خود به عنوان هلدینگ عمل می کنند.

برخی از شرکت های دیگر مانند سیمان فارس (سفارس) نیز هلدینگ هایی هستند که شرکت های دیگر را اداره می کنند. بعضی از شرکت ها مانند سرمایه گذاری بوعلی، نه به قصد اعمال مدیریت که به قصد سود بردن از روند رشد سهام، سهام شرکت ها را خرید و فروش می کنند و بنابراین فاقد فعالیت هلدینگ می باشند.

انواع شرکت مادر

شرکت کنترل کننده: بخشی از سرمایه خود را صرف خرید سهام در شرکت های دیگر می نماید و عملیات بازرگانی نیز انجام می دهد.

شرکت دارنده: تمام سرمایه خود را صرف خرید شرکت های دیگر می کند و فعالیت بازرگانی ندارد.

شرکت هایی که کاملا متعلق به یک هلدینگ هستند، به عنوان "شرکت های تابعه کاملا متعلق" از آن ها یاد می شود. اگرچه یک شرکت هلدینگ دارایی شرکت های دیگر را در اختیار دارد، اما اغلب فقط نقش نظارتی را در این شرکت ها ایفا می کند. بنابراین گرچه ممکن است بر تصمیمات مدیریت شرکت نظارت کند، اما در اجرای فعالیت های روزمره در این شرکت های تابعه فعالانه شرکت نمی کند.

یک هلدینگ معمولا فقط با هدف کنترل شرکت های دیگر فعالیت می کند. از طرفی، شرکت های هلدینگ همچنین ممکن است مالکیت دارایی هایی مانند املاک و مستغلات، حق ثبت اختراع، علائم تجاری، سهام و... را در اختیار داشته باشند.

مزایای شرکت های هلدینگ

شرکت های هلدینگ از مزایای محافظت در برابر ضرر و زیان برخوردار هستند. اگر یک شرکت فرعی ورشکست شود، ممکن است شرکت هلدینگ دچار از دست دادن سرمایه و کاهش ارزش خالص شود؛ اما با این حال، هلدینگ از نظر قانونی ملزم به پرداخت مطالبات طلبکاران شرکت ورشکسته نیست. در نتیجه، به عنوان یک استراتژی حمایت از دارایی، یک شرکت مادر ممکن است خود را به عنوان یک شرکت هلدینگ معرفی کرده و شرکت های تابعه ای را برای هر یک از خطوط تجاری خود ایجاد کند.

به عنوان مثال، یک شرکت تابعه ممکن است صاحب نام تجاری و علائم تجاری شرکت اصلی باشد، در حالیکه یک شرکت تابعه دیگر ممکن است مالک املاک و مستغلات آن باشد. این تاکتیک به منظور محدود کردن مسئولیت مالی و حقوقی شرکت هلدینگ (و شرکت های تابعه مختلف آن) است. همچنین شرکت هلدینگ ممکن است با پایه گذاری استراتژی در برخی از بخش های تجاری خود در حوزه های قضایی، هزینه مالیات خود را از این طریق کاهش دهد.

شرکت هلدینگ با استفاده از منابع خود شرکت های تابعه را برای پایین آوردن هزینه سرمایه عملیاتی مورد نیاز پشتیبانی می کند. شرکت مادر می تواند از طرف شرکت تابعه تعهد وام را بدهد. در نهایت، این کار می تواند به شرکت ها کمک کند تا از تأمین مالی با نرخ بهره کم، در مقایسه با آنچه که خودشان تأمین می کنند، برخوردار شوند. پس از حمایت مالی شرکت هلدینگ، شرکت زیرمجموعه خطر عدم پرداخت بدهی خود را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

شرکت ها می توانند از دو طریق به شرکت های هلدینگ تبدیل شوند. یکی از طریق به دست آوردن سهام کافی دارای حق رای در شرکت دیگر است که این کار موجب می شود شرکت قدرت کنترل فعالیت شرکت مورد نظر را داشته باشد. راه دوم ایجاد یک شرکت جدید از ابتدا و سپس حفظ کلیه یا بخشی از سهام شرکت جدید است.

اگرچه داشتن بیش از 50 درصد سهام دارای حق رأی شرکت دیگر، کنترل بیشتر را تضمین می کند، اما یک شرکت مادر می تواند روند تصمیم گیری را کنترل کند، حتی اگر فقط 10 درصد سهام خود را در اختیار داشته باشد. اگر شرکت مادر تمام سهام شرکت دیگر را تحت کنترل داشته باشد، آن سازمان را یک شرکت تابعه کاملا متعلق به شرکت مادر می نامند.

انواع شرکت های هلدینگ

هلدینگ ها انواع مختلفی دارند که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

• هلدینگ هایی که از یک شرکت بزرگ تشکیل می شود: مانند ایران خودرو
• هلدینگ های محصولی: همه شرکت های آن یک محصول تولید می کنند.
• هلدینگ های زنجیره تأمین: هلدینگ های زنجیره تامین یعنی همه شرکت های آن در راستای رسیدن به یک هدف مشترک، فعالیت های گوناگون انجام می دهند. مانند هلدینگ های نفتی که از عملیات اکتشاف تا پخش را برعهده می گیرند.
• هلدینگ مختلط: از شرکت هایی با فعالیت های متفاوت تشکیل می شود.

تفاوت شرکت هلدینگ با شرکت سرمایه گذاری

هلدینگ ها برخلاف شرکت های سرمایه گذاری، ادعای مدیریتی هم دارند و تمایل دارند با خریدن بخشی از سهام شرکت ها، در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری های داخلی آن ها ورود کنند.

به عنوان مثال، وقتیکه یک شرکت هلدینگ خودرو بخشی از سرمایه خود را به خرید سهام در یک شرکت خودروسازی اختصاص می دهد، قاعدتا برنامه هایی برای مدیریت آن شرکت دارد یا معتقد است که اعمال نفوذ در سیاست های داخلی آن شرکت می تواند منافع اقتصادی هلدینگ را بیشتر و بهتر تأمین کند. پس می توان گفت که یک شرکت هلدینگ خود را در حوزه فعالیت شرکت های سرمایه پذیر، صاحب نظر می داند.

تفاوت اصلی بین شرکت سرمایه گذاری و هلدینگ این است که شرکت هلدینگ به طور خاص برای مالکیت و اداره یک فعالیت تجاری تاسیس شده است؛ در حالیکه شرکت سرمایه گذاری به عنوان وسیله سرمایه گذاری ایجاد می شود. شرکت های هلدینگ سهام کل یا جزئی را در شرکت های دیگر با هدف مدیریت آن ها خریداری می کنند، در حالیکه شرکت های سرمایه گذاری عمدتا در اوراق بهادار با معامله عمومی و مشتقات مالی سرمایه گذاری می کنند و به ندرت در سهام کنترل یک شرکت خصوصی سرمایه گذاری می کنند.

اگرچه یک شرکت هلدینگ ممکن است شرکت دیگری را به قصد بهبود آن و در نهایت فروش آن برای سود خریداری کند، اما این شرکت را حداقل برای چند سال در اختیار دارد. از طرف دیگر، شرکت های سرمایه گذاری، برای به حداکثر رساندن بازده، اغلب سهام را می خرند و پس از مدتی می فروشند.

جمع بندی

در این مقاله با مفهوم شرکت های هلدینگ و تفاوت آن ها با شرکت های سرمایه گذاری آشنا شدیم. به طور خلاصه، هدف اصلی شرکت هلدینگ از خرید سهام شرکت ها، مدیریت و نظارت بر فعالیت های آن شرکت می باشد؛ اما شرکت های سرمایه گذاری تنها برای سود بردن از افزایش قیمت سهام شرکت ها و دریافت سود نقدی از آن ها، سهام شرکت ها را با تعداد دفعات بیشتری خرید و فروش می کنند. در بازار سرمایه نیز هلدینگ های متعددی در حوزه محصولات شیمیایی، سیمان، معدن و... فعالیت می کنند.