اوره یکی از شناخته شده ترین محصولات شیمیایی تولید شده در مجتمع های پتروشیمی است که به دلیل وجود نیتروژن در آن، خود را به عنوان پر مصرف ترین کود شیمیایی جهان معرفی کرده است. به دلیل وجود منابع عظیم گاز در ایران، پتروشیمی های متعددی به وجود آمده اند و برخی از آن ها به شکل اختصاصی به تولید اوره می پردازند. در حال حاضر 6 شرکت تولید کننده اوره در ایران وجود دارند که از این تعداد، پنج شرکت پتروشیمی پردیس (شپدیس)، پتروشیمی شیراز (شیراز)، صنایع پتروشیمی کرمانشاه (کرماشا)، پتروشیمی خراسان (خراسان) و کود شیمیایی اوره لردگان (شلرد) فعالیت خود را در بازار سرمایه انجام می دهند و به عنوان شرکت های بورسی تولید کننده اوره شناخته می شوند.
اوره چیست؟
اوره یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی CO(NH2)2 است و شکل ظاهری آن سفید می باشد و به طور گسترده به عنوان کود نیتروژنی در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد و بیش از 90 درصد تولیدات این ماده در زمینه کشاورزی مصرف می شود و بالاترین میزان نیتروژن در بین کودهای جامد را دارد. اوره به شکل گسترده و صنعتی، از طریق گاز طبیعی و زغال سنگ بدست می آید.
کاربردهای اوره
همانطور که گفته شد، مصرف اصلی این ماده در حوزه کشاورزی است اما کاربردهای دیگری نیز دارد. از جمله کاربردهای اوره می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولید انواع کود برای مصارف کشاورزی
- تولید انواع پلاستیک به ویژه رزین های اوره فرمالدهید
- انواع چسب مانند اوره فرمالدهید، ملامین فرمالدهید و نیترات اوره
- مصارف دارویی (تولید داروی آرامبخش، قرص خواب و...)
- تولید مواد منفجره
- تولید محصولات سفید کننده دندان
- تولید پودر لباسشویی
- به عنوان یک افزودنی تقویت کننده و مرطوب کننده برای رنگ آمیزی
- اوره جایگزینی برای سنگ نمک برای یخ زدایی در جاده ها و احیای آسفالت
- تولید پروتئین گوشتی در حیوانات
- به عنوان یک ماده ضد شعله در اقدامات آتش نشانی
- و...
شرکت های بورسی تولید کننده اوره
تولید اوره به شکل صنعتی با استفاده از گاز طبیعی و زغال سنگ صورت می گیرد و ایران به دلیل در اختیار داشتن ذخایر عظیم گاز در محدود جغرافیایی خود، یکی از بهترین بسترها را برای تولید این ماده دارد و به دلیل ارزان بودن گاز مصرفی در فرآیند تولید اوره، شرکت های فعال در این حوزه می توانند سودآوری چشمگیری داشته باشند. در حال حاضر 6 شرکت در ایران به تولید اوره می پردازند و از این تعداد 5 شرکت در بازار سرمایه فعالیت می کنند. شرکت های بورسی تولید کننده اوره عبارت اند از:
- پتروشيمی پرديس (شپديس)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- پتروشيمی شيراز (شيراز)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- كود شيميايی اوره لردگان (شلرد)- بازار پايه زرد فرابورس
- صنايع پتروشيمی كرمانشاه (كرماشا)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- پتروشيمی خراسان (خراسان)- بازار دوم بورس
پتروشیمی پردیس
شرکت پتروشیمی پردیس در سال 1380 تاسیس شد و فازی های اول، دوم و سوم آن به ترتیب در سال های 1386، 1389 و 1396 به بهره برداری رسید. ظرفیت اسمی فاز اول و دوم مجتمع، سالانه حدود 2,150,000 تن اوره (کود شیمیایی) و 1,360,000 تن آمونیاک بود که با بهره برداری از فاز سوم، ظرفیت آن به 3,225,000 تن اوره و 2,040,000 تن آمونیاک افزایش یافت.
این شرکت در سال 1390 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون سهام آن با نماد «شپدیس» در بازار اول (تابلوی فرعی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود و ارزش بازار آن بیش از 83 هزار میلیارد تومان است. شركت «گروه گسترش نفت و گاز پارسیان» با در اختیار داشتن بیش از 68 درصد از سهام پتروشیمی پردیس، خود را به عنوان بزرگترین سهامدار عمده آن معرفی کرده است.
محصولات شرکت پتروشیمی پردیس
این شرکت 2 محصول آمونیاک و اوره صنعتی را تولید می کند و براساس گزارشات منتشر شده در سایت کدال، در 9 ماهه ابتدایی سال 1400، 773,507 تن اوره صنعتی و 501,248 تن آمونیاک را تولید کرده است و به لحاظ میزان تولید در میان شرکت های بورسی تولید کننده اوره، در جایگاه دوم قرار گرفته است.
پتروشیمی شیراز
این شرکت در سال 1342 به عنوان اولین مجتمع تولیدی صنایع پتروشیمی ایران و با هدف تولید کودهای شیمیایی «ازت» فعالیت خود را آغاز کرد. شرکت پتروشیمی شیراز در ابتدا دارای 4 واحد تولید اوره، آمونیاک، نیترات آمونیوم و اسید نیتریک بود و در سال های بعد طرح های توسعه خود را راه اندازی کرد و در حال حاضر ظرفیت اسمی تولید آن، 3,284,720 تن در سال است و سهام آن با نماد «شیراز» در بازار اول (تابلوی فرعی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود و ارزش بازار آن بیش از 28 هزار میلیارد تومان است.
محصولات شرکت پتروشیمی شیراز
سبد محصولات شرکت پتروشیمی شیراز در مقایسه با سایر شرکت های بورسی تولید کننده اوره از تنوع بیشتری برخوردار است و محصولات زیر را شامل می شود:
- اوره
- آمونیاک
- متانول
- اسید نیتریک
- آرگون
- نیترات ضایعاتی
- کود مایه ازته (UAN)
- اوره کلوخه
- اوره صنعتی
- اوره کشاورزی
- محلول (UAN)
- نیترات صنعتی
- نیترات کشاورزی
همانطور که مشاهده کردید، در این شرکت انواع مختلفی از اوره تولید می شود و براساس صورت های مالی منتشرشده، از ابتدای سال 1400 تا پایان فصل پاییز، 1,188,444 تن اوره تولید شده است که در میان شرکت های بورسی تولید کننده اوره بیشترین مقدار را در اختیار دارد.
کود شیمیایی اوره لردگان
شرکت کود شیمیایی لردگان در سال 1387 و در منطقه فلارد در نزدیکی شهرستان لردگان (واقع در استان چهارمحال و بختیاری) تاسیس شد و به دلیل دسترسی مناسب به 3 خط لوله گاز کشور، از موقعیت خوبی برخوردار است و ظرفیت تولید آمونیاک و اوره آن، به ترتیب 2050 و 3250 تن در روز می باشد. این شرکت در سال 1390 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون سهام آن با نماد «شلرد» در بازار پایه زرد فرابورس معامله می شود و ارزش بازار 9 هزار میلیارد تومانی دارد.
محصولات شرکت کود شیمیایی اوره لردگان
این شرکت تنها 2 محصول «اوره گرانول» و «آمونیاک مایع» را تولید می کند و در 2 بخش بازار داخلی و صادراتی آن ها را عرضه می کند. مطابق با گزارشات 9 ماهه منتهی به 1400/9/30، شرکت کود شیمیایی لردگان 157,285 تن اوره گرانول و 136,443 تن آمونیاک مایع تولید کرده است که به لحاظ میزان تولید در بین شرکت های بورسی تولید کننده اوره، در رده پنج قرار می گیرد.
صنایع پتروشیمی کرمانشاه
شرکت صنایع پتروشیمی کرمانشاه در سال 1375 به ثبت رسید و در سال 1379 پذیره نویسی سهام آن انجام شد. شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مراحل اجرای این پروژه را در اختیار گرفت و 38.5 درصد از سهام شرکت را خریداری کرد. این شرکت در زمینی به مساحت 295 هکتار در شهر کرمانشاه واقع شده است و هدف از تاسیس آن، تامین کود شیمیایی مورد نیاز برای کشاورزی استان کرمانشاه و همچنین سایر استان های غربی کشور بوده است.
این شرکت در سال 1390 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون سهام آن با نماد «کرماشا» در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود و ارزش بازار آن بالغ بر 16 هزار میلیارد تومان است. در حال حاضر شركت «گروه گسترش نفت و گاز پارسیان» با در اختیار داشتن بیش از 37 درصد سهام پتروشیمی کرمانشاه، به عنوان بزرگترین سهامدار آن شناخته می شود.
محصولات شرکت پتروشیمی کرمانشاه
این شرکت دارای 2 محصول اوره و آمونیاک است که در 2 بازار داخلی و صادراتی آن ها را عرضه می کند. صورت های مالی منتشر شده توسط پتروشیمی کرمانشاه، حاکی از تولید 556,753 تن اوره و 319,124 تن آمونیاک از ابتدای سال 1400 تا پایان فصل پاییز است و به لحاظ میزان تولید در بین شرکت های تولید کننده اوره در جایگاه سوم قرار گرفته است. شرکت پتروشیمی کرمانشاه، برای افزایش ظرفیت تولید خود، طرح توسعه ای را در دست اجرا دارد که با بهره برداری از آن، میزان تولیدات آن 2 برابر می شود که این موضوع می تواند سودآوری آن را به شکل چشمگیری افزایش دهد.
پتروشیمی خراسان
این شرکت در سال 1371 تاسیس شد و 4 سال بعد به بهره برداری رسید و در حال حاضر به عنوان بزرگترین مجتمع تولید محصولات شیمیایی در شمال شرق کشور شناخته می شود. ظرفیت تولید شرکت پتروشیمی خراسان 1000 تن آمونیاک، 1500 تن کود اوره و 60 تن اوره ملامین در روز است و خوراک اصلی آن، گازطبیعی می باشد.
پتروشیمی خراسان در سال 1391 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون سهام آن با نماد «خراسان» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود و ارزش بازار 17 هزار میلیارد تومانی دارد. شرکت سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو)، 42 درصد سهام پتروشیمی خراسان را در اختیار دارد و بزرگترین سهامدار آن محسوب می شود.
محصولات شرکت پتروشیمی خراسان
این مجتمع صنعتی به عنوان یکی از شرکت های بورسی تولید کننده اوره شناخته می شود و سبد محصولات آن عبارت اند از:
- اوره
- آمونیاک
- کریستال ملامین
- اوره مصرفی در واحد ملامین
- آمونیاک مصرفی در واحد ملامین
- آمونیاک مصرفی در واحد اوره
- اوره حمایتی
- اوره صنعتی
- آمونیاک داخلی
- ملامین داخلی
این شرکت علاوه بر بازار داخلی، 3 محصول اوره، آمونیاک و کریستال ملامین را در بازارهای صادراتی عرضه می کند.
پتروشیمی خراسان در 9 ماهه ابتدایی سال 1400، 469,273 تن اوره را تولید کرده است که به لحاظ میزان تولید در بین شرکت های بورسی تولید کننده اوره، در جایگاه چهارم قرار می گیرد.
سودآوری شرکت های بورسی تولید کننده اوره
سود پتروشیمی هایی که اوره تولید می کنند، به 2 عامل قیمت جهانی اوره و نرخ دلار بستگی دارد و به وجود آمدن نوسان در این 2 عامل می تواند عملکرد شرکت های بورسی تولید کننده اوره را تحت تاثیر قرار دهد.
بزرگترین تولید کنندگان اوره در جهان
در سال 2019 میزان تولید اوره در جهان، 170 میلیون تن بوده است و کشور چین با 53.6 میلیون تن، 32 درصد تولید اوره در جهان را در اختیار دارد و خود را به عنوان بزرگترین تولید کننده این محصول در جهان معرفی کرده است و کشورهای هند و آمریکا در رده های دوم و سوم هستند. به طور کلی قیمت اوره با عوامل مختلفی مانند قیمت نفت، قیمت زغال سنگ، قیمت گاز طبیعی، شاخص دلار و...همبستگی دارد و به وجود آمدن نوسانات در این متغیرها باعث به وجود آمدن تلاطم در قیمت اوره می شود. به عنوان مثال گاز طبیعی و زغال سنگ اصلی ترین خوراک برای تولید اوره محسوب می شوند و بالا رفتن قیمت آن ها باعث افزایش قیمت اوره جهانی می شود و سودآوری شرکت های بورسی تولید کننده اوره را تحت تاثیر قرار می دهد.
جمع بندی
اوره یکی از پر استفاده ترین محصولات تولید شده در صنعت پتروشیمی است که کاربرد اصلی آن به عنوان کود شیمیایی در حوزه کشاورزی می باشد و در ایران نیز شرکت های متعددی در این حوزه فعال هستند و بازار سرمایه میزبان تعدادی از آن هاست و به طور کلی 6 شرکت پتروشیمی در ایران به تولید اوره می پردازند و از این تعداد، 5 شرکت پتروشیمی پردیس (شپدیس)، پتروشیمی شیراز (شیراز)، صنایع پتروشیمی کرمانشاه (کرماشا)، پتروشیمی خراسان (خراسان) و کود شیمیایی اوره لردگان (شلرد) به عنوان شرکت های بورسی تولید کننده اوره شناخته می شوند و سودآوری آن ها به 2 عامل قیمت جهانی اوره و نرخ دلار بستگی دارد.