یکی از گواهینامه های حرفه ای که سازمان بورس و اوراق بهادار برای داوطلبان شاغل شدن در نهادهای مالی در نظر گرفته است، گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار است. در ابتدا بایستی به تعریف مفاهیم سبد و سبدگردانی اشاره کنیم؛ چرا که هدف اصلی از ایجاد و ارائه گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار توسط سازمان بورس، سنجیدن افرادی است که متقاضی مدیریت سبد سهام در شرکت های سبدگردانی و یا صندوق های سرمایه گذاری هستند.

به صراحت می توان گفت که مدیریت PORTFOLIO یا به عبارت دیگر مدیریت سبد سهام، مهم‌‌ترین و اصلی ترین وظیفه ی هر سرمایه گذار در بازار بورس است؛ اما مشکل اصلی همین جاست؛ به این معنا که برای اکثریت فعالان و سرمایه گذران حقیقی، مدیریت سبد سهام شخصی کاری دشوار است و این کار نیازمند گرفتن مشاوره های بسیار زیاد و تخصصی از افراد حرفه ای و تحلیلگران سبد اوراق بهادار است.

سبدگردانی به چه معناست و اصطلاحا به چه کسی سبدگردان گفته می شود؟ 

سبدگردانی به مجموع فعالیت های مدیریت سبد دارایی یک سرمایه گذار در بورس توسط فرد یا نهاد و شرکتی دیگر گفته می شود. تعداد بسیار زیادی از سرمایه گذاران حقیقی در بازار سرمایه لزوما مهارت و علم کافی و یا زمان مورد نیاز برای مدیریت سبد سهام و دارایی یا پورتفوی شخصی خود را ندارند. یکی از راه حل ها برای حل این مشکل، استفاده از خدمت سبدگردانی اختصاصی است. به صورت جدی از سال 1386 فعالیت های سبدگردانی در ایران، هم به صورت صندوق های سرمایه گذاری و هم به صورت سبدهای اختصاصی آغاز شده است. 

تا اینجای کار به این نکته اشاره کردیم که سهامداران حقیقی که دانش، تخصص و زمان کافی برای مدیریت سهام تحت کنترل خود را ندارند، بهتر است از خدمات شرکت های سبدگردانی متخصص و حرفه ای استفاده کنند. وقتی که درباره ی متخصص بودن سبدگردان ها بحث می کنیم، باید این موضوع را در نظر بگیریم که طبق قوانین و دستورالعمل های سازمان بورس و اوراق بهادار تهران،سبدگردان ها برای دریافت مجوز فعالیت به عنوان یکی از الزامات باید دارای تحصیلات عالی دانشگاهی باشند.

سازمان بورس و اوراق بهادار پیش نیاز اصلی سبدگردان شدن را منوط به شرکت در آزمون‌های بازار سرمایه و کسب حدنصاب قبولی و اخذ گواهینامه های حرفه‌ای صادر شده از سوی سازمان بورس دانسته است. برای این کار، شخصی که دارای تحصیلات عالی دانشگاهی (حداقل کارشناسی مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) است در ابتدا باید موفق به کسب گواهینامه اصول بازار سرمایه شود تا بتوان نتیجه گرفت که این داوطلب، اصول پایه و قوانین مرتبط با بازار سرمایه و معاملات را می‌داند. 

بعد از آن شخص باید موفق به اخذ گواهینامه‌ «تحلیل‌گری بازار سرمایه» گردد. یعنی داوطلبی که هدف آن داشتن تخصص و سمت سبدگردان است، باید به مرحله ای برسد که به عنوان یک فرد حرفه ای و متخصص برجسته بتواند عوامل مهم و تاثیر‌گذار بر بازارهای گوناگون مالی علی الخصوص بورس اوراق بهادار را تحلیل و بررسی کند.

مرحله بعدی شرکت در آزمون و کسب گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار است تا این شخص بتواند به صورت عملی از تحلیل ها استفاده کند و تحلیل های خود را در بازار واقعی به کار گیرد و بر اساس پارامترهایی نظیر ریسک، بازده و زمان، اقدام به سرمایه گذاری کند. 

سازمان بورس و اوراق بهادار برای نظم دهی و تسهیل ارتباط بین سبدگردان و سرمایه گذارانی که در بازار سرمایه می خواهند سرمایه خود را به سبدگردان های متخصص بسپارند، در طی سال و در چند نوبت اقدام به برگزاری آزمون های حرفه ای بازار سرمایه می کند و شرط دادن مجوز فعالیت به سبدگردان ها را داشتن گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار قرار داده است.

این گواهینامه تنها یکی از گواهینامه های ارائه شده توسط سازمان بورس است که متقاضیان استخدام شدن در نهادهای مالی بایستی به آن توجه کنند؛ داوطلبان برای اخذ گواهینامه مدیریت سبداوراق بهادار باید در آزمون در نظر گرفته شده برای این گواهینامه شرکت کنند و در صورت کسب حدنصاب قبولی آزمون، گواهینامه را بدست بیاورند. در ادامه، جزییات این آزمون به طور مفصل شرح داده خواهد شد. 

پیش نیاز گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار

پیش نیاز اخذ گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار، همراه داشتن گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه است اما در اینجا بایستی به این نکته توجه کرد که اگر داوطلب، گواهینامه تحلیل‌گری بازار سرمایه را اخذ نکرده باشد، می‌تواند در آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار شرکت کند؛ ولی اگر در آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار موفق به کسب حدنصاب قبولی شود، تنها در صورتی گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار به وی داده می شود که گواهینامه تحلیل‌گری بازار سرمایه را اخذ نموده باشد.

در غیر این صورت داوطلب به مدت 2 دوره آزمون از قبولی در آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار فرصت خواهد داشت تا با شرکت در آزمون تحلیل‌‌گری بازار سرمایه و قبولی در آن، گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار خود را دریافت نماید. در غیر این صورت، قبولی داوطلب مذکور در آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار ابطال خواهد شد. به طور خلاصه می توان گفت که شرایط شرکت در آزمون و اخذ گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار به صورت زیر است: 

پیش نیاز اخذ گواهینامه: دارابودن گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه 

پیش نیاز آزمون: دارا بودن گواهینامه اصول بازار سرمایه 

تعداد پرسش های آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار: 

تعداد سوالات این آزمون مجموعا 70 عدد است که این تعداد نیز از دو بخش مجزا تشکیل شده است:

مدیریت سبد اوراق بهادار؛ شامل 40 پرسش 

مقررات سبد اوراق بهادار؛ شامل 30 پرسش 

مدت زمان آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار: 

زمان در نظر گرفته شده برای پاسخ به سوالات این آزمون، 90 دقیقه است.

معافیت ها:

گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار، دارای یک سری از معافیت هاست که بهتر است داوطلبان اخذ گواهینامه مذکور، با این معافیت ها آشنایی کامل داشته باشند: 

1) دارندگان مدرک CFA ( سطوح دوم و سوم ) در صورت دریافت گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه و کسب حداقل 50 درصد نمره مقررات مدیریت سبد اوراق بهادار، با تایید کمیته گواهینامه های حرفه ای، گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار را دریافت خواهند کرد. 

2) دارندگان مدرک CIIA در صورت دریافت گواهینامه تحلیل گری بازار سرمایه و کسب حداقل 50 درصد نمره مقررات مدیریت سبد اوراق بهادار، با تایید کمیته گواهینامه های حرفه ای، گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار را دریافت خواهند کرد. 

سرفصل مواد امتحانی آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار:

سوالات آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار، از 2 بخش کاملا مجزا تشکیل شده است:

1) مدیریت سبد اوراق بهادار شامل مبحث های:

◾ تصمیمات سرمایه گذاری و تخصیص دارایی 

◾ مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای 

◾ مدل قیمت گذاری آربیتراژ

◾ تجزیه و تحلیل شرکت 

◾ ارزیابی عملکرد سبد اوراق بهادار و غیره

2) مقررات مدیریت سبد اوراق بهادار شامل مبحث های:

◾ دستور العمل تاسیس و فعالیت سبدگردان 

◾ دستور العمل تاسیس و فعالیت مشاور سرمایه گذاری 

◾ دستور العمل تاسیس صندوق های سرمایه گذاری پروژه 

◾ دستور العمل اجرایی ثبت و گزارش دهی رویدادهای مالی صندوق های سرمایه گذاری مشترک 

◾ دستورالعمل تاسیس صندوق سرمایه گذاری زمین و ساختمان 

◾ دستورالعمل نحوه محاسبه خالص ارزش واحدهای سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری زمین و ساختمان و غیره 

حد نصاب قبولی در آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار: 

در بخش های بالاتر گفتیم ک این آزمون از 2 بخش مجزا تشکیل شده است پس بنابراین حد نصاب قبولی در این آزمون نیز برای هر بخش به صورت جداگانه محاسبه می شود:

1) حدنصاب بخش مدیریت سبد اوراق بهادار، 40 از 100 می باشد.(چهل درصد)

2) حدنصاب بخش مقررات مدیریت سبد اوراق بهادار، 50 از 100 می باشد.(پنجاه درصد) 

کاربرد گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار:

داشتن رزومه قوی و پربار برای افرادی که قصد استخدام شدن در نهادهای مالی بازار سرمایه( کارگزاری ها، تامین سرمایه ها، صندوق های سرمایه گذاری و....) را دارند، امری اجتناب ناپذیر است و متقاضیان بایستی تا جایی که می توانند این رزومه را تقویت کنند؛ یکی از الزامات در نظر گرفته شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار برای کسانی که متقاضی شاغل شدن در نهادهای مالی هستند، دارا بودن گواهینامه های حرفه ای سازمان بورس و اوراق بهادار است.

شرکت های سبدگردانی نیز از این امر مستثنی نیستند و افرادی که به دنبال شاغل شدن در شرکت های سبدگردانی و یا صندوق های سرمایه گذاری و یا اینکه به دنبال تبدیل شدن به یک سبدگردان حرفه ای هستند بایستی گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار را بدست آورند. 

داوطلبان با در دست داشتن گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار و نیز به شرط داشتن تخصص و دانش لازم برای تصدی شغل های مورد نظر می توانند در سمت های گوناگون شغلی در نهادهای مالی و علی الخصوص شرکت های سبدگردانی استخدام شوند. برخی از مشاغلی که دارندگان گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار می توانند اقدام به تصدی آن کنند در این قسمت آورده شده است: 

◾ مدیر سبد در شرکت های سبدگردانی 

◾ مدیر سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری 

◾ کارشناس تحلیل اوراق بهادار در شرکت های سبدگردانی 

◾ کارشناس تامین مالی در شرکت های تامین سرمایه و غیره