برخی از سهامداران مبتدی و تازه وارد، وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس را نمی شناسند و در صورت وقوع هر وضعیت، نمی دانند باید چه کاری انجام دهند. در واقع، دانستن معنا و مفهوم وضعیت سهام، از مهم ترین مواردی است که افراد برای فعالیت در بازار بورس باید آن را بدانند. غالبا دیده می شود که برخی از سهامداران با شنیدن اسم توقف نماد، مضطرب و نگران می شوند و تصور می کنند که توقف یک نماد، بسیار خطرناک است. در واقع، براساس قوانین و مقررات در نظر گرفته شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، با توجه به شرایط خاص هر نماد و شرکت پذیرفته شده در بازار سرمایه، وضعیت آن ممکن است تغییر کند؛ به همین دلیل در ادامه مقاله وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس و جزییات مربوط به آن و همچنین مفاهیم زیر را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
- آشنایی با وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس
- وضعیت مجاز- محفوظ به چه معناست؟
- دلایل نیاز به تایید ناظر در وضعیت مجاز- محفوظ
- وضعیت مجاز- متوقف در بازار به چه معناست؟
- دلایل اصلی توقف یا بسته شدن نمادها در بازار بورس
- چگونه بدانیم دلیل توقف یک نماد چیست؟
آشنایی با وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس
در تابلو معاملاتی هر سهم، اطلاعات مختلفی از جمله قیمت ها، میزان عرضه و تقاضا وضعیت نماد معاملاتی، حجم معاملات و... نشان داده می شود. در صورتیکه هر تغییری در وضعیت سهام شرکت ها رخ دهد، در این تابلو نمایش داده شده و توسط کارگزار ناظر، اخبار مربوط به آن منتشر می شود. با مراجعه به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com و جستجوی نماد مورد نظر، اطلاعات و وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس را می توانید مشاهده کنید. به عنوان مثال در تصویر زیر، تابلو معاملاتی شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با نماد «فارس» را مشاهده می کنید که در وضعیت «مجاز» قرار گرفته است.
به طور کلی وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس ایران را می توان به 5 بخش تقسیم کرد:
- مجاز
- ممنوع
- ممنوع- متوقف
- مجاز- محفوظ
- مجاز- متوقف
مجاز
یکی از انواع وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس، وضعیت «مجاز» است که نشان دهنده وضعیت عادی سهم و معاملات مربوط به آن است.
ممنوع
بنا به دلایلی، سهم بسته شده و در زمانی که سهام شرکت مذکور در این وضعیت قرار دارد، هیچ معامله ای صورت نخواهد گرفت.
ممنوع- متوقف
این وضعیت مشابه وضعیت ممنوع است و تفاوت آن ها در مدت زمانی است که احتمال دارد سهم باز شود. در وضعیت ممنوع، بسته شدن به صورت موقتی است و معمولا خیلی زود سهم بازگشایی می شود؛ اما در وضعیت ممنوع-متوقف، امکان دارد بازگشایی سهام، مدت زمان بیشتری طول بکشد.
مجاز- محفوظ
چهارمین نوع از وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس، وضعیت مجاز- محفوظ است؛ این حالت، شبیه پیش گشایش بازار است و در این وضعیت، سفارش گیری انجام می شود اما معامله ای صورت نمی پذیرد.
مجاز- متوقف
آخرین نوع وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس، وضعیت «مجاز- متوقف» نام دارد؛ در این وضعیت، امکان سفارش گیری و انجام معامله وجود ندارد. وضعیت مجاز- متوقف، شرایطی است که خریداران و فروشندگان، امکان ارسال سفارش یا انجام معامله را نخواهند داشت. این وضعیت زمانی رخ می دهد که سهم مورد نظر باید بسته شود. دلایل متعددی وجود دارند که باعث می شوند سهام بسته شوند.
فرآیند توقف و بازگشایی سهم ها به چه صورت انجام می شود؟
دلایل زیادی هستند که باعث توقف و تغییر وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس و عدم معامله آن ها می شوند. توقف یک سهم به تنهایی نشانه منفی و اتفاق بدی قلمداد نمی شود. توقف هر سهم دلیل خاص خود را دارد که با پیداکردن دلیل و بررسی مناسب آن، می توانیم اطلاعات ارزشمندی در مورد سهم خود به دست بیاوریم.
دلایل مختلفی مانند حوادث یا سوددهی غیرعادی، می توانند باعث توقف یک سهم در بازار بورس شوند. هر اتفاق تاثیر گذاری که در شرکت رخ دهد، باید سهم در وضعیت توقف قرار گرفته تا تمام سهامداران بتوانند اطلاعات جدید را تحلیل و بررسی کنند. این شرایط به سهامداران اجازه خواهد داد در مورد شراکت خود فکر کنند و اگر اطلاعات جدید برای آن ها خوشایند نباشد، از سهم خارج شوند. یا اینکه اطلاعات جدید شرکت، نویدبخش سودسازی و پیشرفت در آینده را می دهد و سرمایه گذاران، با مطالعه این اطلاعات، به فکر وارد کردن مقدار بیشتری از سرمایه خود می افتند.
سهم هایی که متوقف می شوند، معمولا در وضعیت ممنوع- متوقف قرار می گیرند. در صورتیکه مدت زمان مورد نظر گذشته باشد و شرایط برای بازگشایی سهم محیا باشد، مراحل زیر برای بازگشایی انجام می شود:
- ارسال اطلاعیه بازگشایی سهم به سهامداران
- تغییر وضعیت سهم به مجاز- محفوظ و انجام سفارش گیری
زمانی که سهم در وضعیت مجاز- محفوظ قرار می گیرد، شرایطی مشابه زمان پیش گشایش بازار دارد؛ در این وضعیت سفارش گیری انجام می شود اما خرید و فروش صورت نمی گیرد. در این زمان، سهامداران می توانند سفارشات خود را ارسال کنند، آن ها را ویرایش کنند یا در صورت نیاز، حذف کنند. در حین سفارش گیری، ناظر سهم به صورت دقیق بر روی حجم سفارشات و قیمت نظارت دارد و در صورتیکه قیمت احتمالی را مناسب ببیند، معاملات را تایید خواهد کرد.
تایید معاملات توسط ناظر بازار، پس از کشف قیمت انجام می شود. ناظر با بررسی تعداد خریداران و فروشندگان و حجم سفارشات، قیمتی مبنا برای سهم در نظر گرفته و با تعیین دامنه نوسان، معاملات با مبدا قیمت مشخص شده توسط ناظر انجام می شوند. در این حالت، وضعیت سهم به مجاز تغییر یافته و خرید و فروش انجام می شود.
دلیل نیاز به تایید ناظر در وضعیت مجاز- محفوظ
طبق قوانین بازار سرمایه، پس از بازگشایی سهم (به دلیل افشای اطلاعات با اهمیت الف)، دامنه نوسان در آن روز معاملاتی وجود نخواهد داشت و قیمت سهم تا هر مقدار، می تواند تغییر کند. در این شرایط، امکان سوء استفاده عده ای سودجو وجود دارد. این افراد با درنظر گرفتن منافع خود، اقداماتی هماهنگ شده و گروهی را انجام می دهند تا قیمت سهم بازگشایی شده را به سمتی که برای آن ها سود دارد، بکشانند. به این دلیل و دلایل دیگر، پیش از بازگشایی سهام، وضعیت مجاز- محفوظ شکل می گیرد تا مچینگ قیمت یا کشف قیمت اولیه توسط ناظر انجام شود. عملکرد صادقانه و صحیح ناظر بازار نیز باید به صورت دائم توسط نهادهای مختلف مورد سنجش قرار گیرد.
دلایل اصلی توقف یا بسته شدن نمادها در بازار بورس
همانطور که مشاهده کردید، وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس انواع مختلفی دارد و هرکدام از این وضعیت ها باید مورد بررسی قرار گیرد. در واقع، بسته شدن سهام به هر علتی، باعث می شود که سهامداران فرصت بررسی دلیل و تصمیم گیری پیدا کنند. به طور کلی، بسته شدن نمادها دلایل مختلفی دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
برگزاری مجمع عمومی سالیانه
برگزاری مجمع عمومی به صورت سالانه است و در طی آن، در رابطه با مواردی همچون سود تقسیمی، سود مربوط به هر سهم و... تصمیم گیری می شود. سهامداران با مطالعه این اطلاعات و تصمیمات مجمع، برای آینده سرمایه خود در شرکت مربوطه، بهتر تصمیم می گیرند. 1 الی 2 روز بعد از توقف نماد، مجمع برگزار می شود. اطلاعات برگزاری و اشخاص حاضر در جلسه مجمع را در سایت کدال و اطلاعیه های سهم مورد نظر می توانید ببینید. پس از برگزاری مجمع، سهم تا 2 روز دیگر نیز در حالت متوقف قرار خواهد داشت تا سهامداران فرصت مطالعه و تصمیم گیری براساس تصمیمات مجمع را داشته باشند. نمادهای بورسی و فرابورسی پس از بازگشایی، در ابتدا به صورت مجاز- محفوظ و سپس در وضعیت مجاز قرار می گیرند.
برگزاری مجمع عمومی فوق العاده
همانطور که از نام آن مشخص است، در شرایط فوق العاده و در رویارویی با مسائل پیش آمده، تصمیم به برگزاری مجمع گرفته می شود. روز قبل از برگزاری مجمع فوق العاده، نماد در وضعیت متوقف قرار می گیرد.
افشای اطلاعات با اهمیت
افشای اطلاعات از سوی شرکت، باعث بسته شدن نماد می شود. اطلاعات با اهمیت به دو حالت تقسیم می شوند:
- اطلاعات با اهمیت گروه الف (خیلی مهم)
- اطلاعات با اهمیت گروه ب (مهم)
زمان بازگشایی و مدت زمانی که سهم در حالت متوقف خواهد ماند، به نوع «الف» یا «ب» اطلاعات بستگی دارد. معمولا با افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف، سهم مدت زمان بیشتری در حالت متوقف خواهد ماند. در صورتیکه افشای اطلاعات با اهمیت گروه الف باشد، سهم بسته شده و به سهامداران فرصت بررسی اطلاعات داده می شود. بازگشایی مربوط به افشای اطلاعات با اهمیت الف، در روز معاملاتی بعدی و بدون محدودیت دامنه نوسان خواهد بود.
در صورت افشای اطلاعات با اهمیت گروه «ب» نیز، سهم مربوطه بسته می شود و اخبار مورد نظر درج می گردد. اغلب در همان روز معاملاتی، نماد بازگشایی می شود و محدودیت دامنه نوسان نیز پا برجاست.
نوسان قیمت پایانی (20 درصد)
در صورتیکه قیمت پایانی یک سهم در طی 5 روز متوالی، بیشتر از 20 درصد تغییر پیدا کند، سهم مورد نظر بسته شده و کارگزار ناظر به بررسی دلایل می پردازد. در اغلب موارد، این توقف بیشتر از 1 ساعت طول نخواهد کشید و سهم بازگشایی خواهد شد.
نوسان قیمت پایانی (50 درصد)
در صورتیکه قیمت پایانی یک سهم در طی 15 روز متوالی، بیشتر از 50 درصد تغییر کند، نماد معاملاتی مورد نظر به حالت متوقف در می آید. در این وضعیت شرکت مورد نظر، باید در این مورد اطلاع رسانی کند و پاسخگوی سوالات سرمایه گذاران و کارگزاری ها باشد.
نحوه اطلاع رسانی تغییر وضعیت نماد چگونه است؟
اطلاع رسانی در خصوص تغییر وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس، به شیوه های مختلف انجام می شود. در صورتیکه نماد با اطلاع قبلی به وضعیت متوقف تغییر یابد، پیام ناظر بازار تحت عنوان «توقف نماد در پایان روز معاملاتی» در پنل کارگزاری شما منتشر می شود. همچنین در تابلو معاملاتی سهم در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در قسمت کارگزار ناظر، می توانید اطلاع رسانی های مربوط به سهم مورد نظر را ببینید.
در صورتیکه دلیل خاصی برای ادامه دار شدن توقف نماد وجود نداشته باشد، با گذار از شرایط و مقرراتی خاص، سهم بازگشایی می شود. پیش از بازگشایی سهم، پیامی از طرف کارگزار ناظر در سایت مدیریت فناوری بورس ارسال می شود و سهامداران را از بازگشایی سهم با خبر می کند. شرایط و مقرراتی مانند کشف قیمت، پیش از بازگشایی نماد معاملاتی رعایت می شوند.
سایر وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس
در بازار سرمایه ایران، علاوه بر 5 وضعیتی که گفته شد، حالت های دیگری نیز وجود دارند که به ندرت اتفاق می افتند. در ادامه به معرفی برخی از آن ها می پردازیم.
نمادهای مشمول فرآیند تعلیق
شرکت هایی که در بورس یا فرابورس پذیرفته شده اند، موظف به افشای اطلاعات و گزارشات هستند. در صورتیکه اطلاعات به صورت غیر شفاف و غیر واقعی باشند، توسط سازمان بورس اخطار دریافت می کنند و نماد "مشمول فرآیند تعلیق" در کنار نام آن ها به نمایش در می آید. در نظر داشته باشید که این اصطلاحات برای ترس سهامداران نیست و معنای این بند، نابودی سرمایه شما نخواهد بود. در صورتیکه بر روی قسمت مشمول فرآیند تعلیق کلیک کنید، دلیل وجود این اخطار را خواهید دید.
نمادهایی با وضعیت معامله تحت احتیاط
شرکت هایی که با تعلیق شدن فاصله ای ندارند، به این وضعیت نمایش داده می شوند. در صورتیکه این وضعیت برای یک شرکت رخ دهد، سازمان بورس به سهامداران فرصت نقد کردن سهام را می دهد. البته توجه کنید در این شرایط نیز، الزاما نماد به حالت تعلیق در نخواهد آمد و ممکن است اتفاقات دیگری رخ دهد.
نکته: توجه داشته باشید که پیش از خرید سهام شرکت های فعال در بورس و فرابورس، اطلاعات و صورت های مالی و همچنین نحوه شفاف سازی آن ها را بررسی کنید و از عملکرد خوب آن ها اطمینان حاصل نمایید؛ چراکه در آینده ممکن است به دلیل شفاف نبودن اطلاعات منتشر شده، سازمان بورس، نماد معاملاتی شرکت مذکور را تعلیق کند و یا تحت احتیاط قرار دهد.
جمع بندی
مفاهیم پایه بازار بورس، حداقل نیاز هر سرمایه گذاری است تا بداند در این بازار چه می گذرد. وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس از مهم ترین اطلاعاتی هستند که تابلو سهام به ما نشان می دهد و هر سرمایه گذار، باید بداند معنای هرکدام از وضعیت ها چیست و در هر شرایط چه رفتاری را باید انجام دهد. به طور کلی وضعیت مجاز- محفوظ و مجاز- متوقف که در خصوص آن ها صحبت کردیم، وضعیت های مهم و پیچیده تری نسبت به مجاز، ممنوع و... هستند. بنابراین، دانستن معنای وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس بیشتر از چند دقیقه طول نمی کشد، ولی کاربرد بسیار زیادی در انجام معاملات دارد.