در جهان امروز، فعالیت در بازارهای مالی به هدف و شغل اصلی بسیاری از افراد تبدیل شده است و با رشد و پیشرفت زیرساخت ها و نهادهای مالی، بازارهای متعددی به وجود آمده اند و به دلیل ماهیت علم اقتصاد، هرکدام از آن ها بر یکدیگر اثر می گذارند و اقتصاد ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست و بازارهایی همچون طلا، مسکن، سهام، خودرو و...فعالان خاص خود را دارند. از طرف دیگر، مفهومی تحت عنوان تحلیل بین بازاری وجود دارد که هر کدام از این بازارها را به یکدیگر مرتبط می کند و بیانگر این نکته است که قیمت دارایی های مختلف در این بازارها از سایر بازارهای موازی تاثیر می پذیرند. در ادامه مقاله، مفاهیم زیر را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

• تعریف تحلیل بین بازاری
• سه اصل سازنده نقشه راه در تحلیل بین بازاری
• تحلیل بین بازاری در اقتصاد ایران
• نرخ بهره بین بانکی و تاثیر آن بر بازار سرمایه
• همبستگی چیست؟
• شاخه های تحلیل بین بازاری
• تشخیص نقطه ورود و خروج به بازار سرمایه

تحلیل بین بازاری چیست؟

برای تعریف تحلیل بین بازاری می توانیم بیان کنیم که تحلیل بین بازاری، بازارهای موازی (سهام، طلا، مسکن و...) را بررسی می کند و اثرات آن ها را بر یکدیگر مورد پردازش قرار می دهد. در واقع، بازارهای مالی جهانی مرز جغرافیایی ندارند و به یکدیگر گره خورده اند؛ به همین دلیل، سرمایه گذاران از تحلیل بین بازاری استفاده کرده و روند بازارها را با بررسی روابط بین الملل و ارتباط بازارهای داخلی (بازار سهام، کالا، اوراق قرضه، ارز، مسکن، طلا و...) حدس می زنند. تحلیل بین بازاری به شکل امروزی، از دهه 80 میلادی شروع شد و از جمله افراد مشهور در این زمینه می توان به "جان مورفی" اشاره کرد.

مهم ترین قسمت تحلیل بین بازاری، تحلیل رفتار آینده بازیگران بازار و درک واقعیت های موجود است. به عبارت دیگر، پیشرفت بازارهای مالی در کنار یکدیگر میسر بوده و در حال حاضر، به هیچ وجه نمی توان 2 بازار مانند طلا و ارز را از یکدیگر متمایز دانست. در عصر ارتباطات که اطلاعات در سرتاسر جهان در حال انتقال هستند، اخبار مربوط به بازارهای مختلف به صورت لحظه ای منتشر می شوند و تأثیرات خود را بر روی بازارهای مختلف می گذارند. 

در بازارهای مالی نمی توان با یک بعد پیشروی کرد و به بازارهای دیگر توجهی نداشت. فرض کنید در جلسه آزمون کنکور هستید و اطراف شما خلوت است؛ تمرکز شما در این حالت در بیشترین حد ممکن قرار دارد و می توانید بهترین نتیجه را بگیرید. تصور کنید اطراف شما پر از سر و صدا باشد؛ نمی توان از تاثیر آن ها چشم پوشی کرد. بازارهای مالی نیز به همین صورت بر روی یکدیگر تاثیر دارند و تغییر یا اتفاقات مهم در یکی از آن ها بر بازارهای دیگر نیز تاثیر می گذارد.

3 اصل سازنده نقشه راه در تحلیل بین بازاری

فعالان حرفه ای بازارهای مالی، 3 اصل مهم را همواره در نظر می گیرند:

• بازار های مالی با هم ارتباط دارند.
• تحلیل بین بازاری برای تشخیص روند آینده بازار کافی نیست و تنها یک گواه برای پیش بینی آینده است.
• بررسی عوامل و اطلاعات خارج از بازار، مفهوم اصلی تحلیل بین بازاری است.

بازار های مالی با هم ارتباط دارند

به دلیل اتفاقات و اخبار مختلف، سرمایه ها در بازارهای مالی جابجا می شوند و این موضوع یک اصل جدا نشدنی از بازارها است. به عنوان مثال، زمانیکه نرخ بهره بین بانکی افزایش پیدا کند، سود در نظر گرفته شده برای سپرده های بانکی نیز بالا می رود و پول های موجود در بازارهای موازی (بازار سرمایه، طلا، مسکن و...) به سمت سپرده های بانکی حرکت می کنند. بنابراین، بازارهای مالی موجود در اقتصاد ایران از یکدیگر تاثیر می پذیرند و برای بررسی هرکدام از آن ها می توان از سایر بازارهای موازی استفاده کرد.

تحلیل بین بازاری برای تشخیص روند آینده بازار کافی نیست و تنها یک گواه برای پیش بینی آینده است

این مفهوم را بهتر است با یک مثال توضیح دهیم؛ فرض کنید که با تحلیل های مختلف، رابطه ای میان دو بازار پیدا کرده ایم. طبق بررسی ما، این دو بازار رابطه مستقیم پیدا کرده اند و با صعود یک بازار، بازار دوم نیز صعود می کند و بالعکس اما اگر در شرایطی متغیر، این رابطه نقض شود و کاملا اتفاقی متفاوت رخ دهد چه؟ این تناقض به ما نشان می دهد که یا در بررسی ها دچار اشتباه شده ایم یا اتفاق ویژه ای رخ داده و یا اینکه این اتفاق از تحلیل پذیری خارج است. در هر صورت در این شرایط بهتر است دست به معامله نزنیم و برای تصمیم گیری زمان بیشتری اختصاص دهیم. 

تحلیل بین بازاری نمی تواند به طور مستقیم، سیگنال قطعی خرید یا فروش به شما بدهد؛ در واقع تحلیل بین بازاری تنها یک گواه برای تصمیم گیری های آینده به شما می دهد و تنها می تواند در یک بازه زمانی شما را از ورود به بازار منع یا تشویق کند.

بررسی عوامل و اطلاعات خارج از بازار، مفهوم اصلی تحلیل بین بازاری است

تا به حال به بررسی درونی و تحلیل بازارهای داخلی مرتبط پرداخته ایم. آیا بازارهای خارجی و روابط بین الملل بر بازارهای داخلی تاثیرگذار هستند؟

برای کامل کردن تحلیل بین بازاری، باید به دنبال بررسی روند بازارهای خارجی و پیدا کردن رابطه مستقیم یا غیر مستقیم بین بازارهای داخلی نیز باشیم. به عنوان مثال، باید بررسی کنیم که بازار ارز خارجی (شاخص دلار)، چه تاثیری بر بازار ارز داخلی دارد و یا با بالا رفتن دلار جهانی، دلار داخلی چه تغییری می کند؟

• با این قبیل پرسش ها و بررسی ها، سیگنال دیگری از تحلیل بین بازاری به دست می آید.
• با بدست آوردن تکه های این پازل، می توان یک سیگنال معتبر از تحلیل بین بازاری پیدا کرد.

تحلیل بین بازاری در اقتصاد ایران

اصلی ترین عامل در به وجود آمدن روندهای مختلف در بازارهای مالی ایران، نرخ ارز است؛ در واقع به دلیل تحریم های بین المللی، کسری بودجه و رشد نقدینگی، اقتصاد ایران در سال های اخیر همواره با تورم های سنگین همراه بوده و این موضوع خود را در افزایش نرخ دلار در برابر ریال نشان داده است. بنابراین، بررسی سودآوری و رشد بازارهای مالی ایران مانند بازار سهام، مسکن، طلا، خودرو و...بدون در نظر گرفتن نرخ دلار امکان پذیر نخواهد بود.

از طرف دیگر، تجربه های سالیان گذشته این موضوع را نشان داده است که اثر نوسانات نرخ دلار بر بازارها در بازه های زمانی مختلف، با یکدیگر متفاوت بوده و بازارهای متقدم و متاخر در تاثیرپذیری این عامل وجود دارند اما در بلندمدت، اگر پارامتر جدیدی به وجود نیاید، قیمت ها به تعادل می رسند. در ادامه به بررسی بازارهای مالی در ایران و تاثیرات آن ها بر یکدیگر می پردازیم.

ارز

همانطور که گفته شد، آغاز حرکت های بازارها در ایران با افزایش نرخ ارز صورت می پذیرد و همواره این متغیر را به عنوان محرکی برای سایر بازارها می شناسند. بنابراین، به دلیل رشد نقدینگی در جامعه، کاهش ورود ارز به داخل کشور به دلیل تحریم های اقتصادی و کاهش صادرات، افزایش انتظارات تورمی و...قیمت ارز در داخل ایران افزایش پیدا می کند و خود را به عنوان اصلی ترین عامل در نوسانات بازارهای مالی نشان می دهد.

به عنوان مثال، وجود انتظارات تورمی در پاییز سال 1399 به دلیل تاثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران، باعث رشد چشمگیر دلار در کوتاه مدت و به وجود آمدن نوسانات مختلف در بازارهای دیگر شد. بنابراین، وقتی که از بازدهی و سودآوری بازارهای مالی در ایران صحبت می کنیم، باید به نرخ ارز توجه ویژه ای داشته باشیم.

طلا

پس از افزایش نرخ ارز، اولین بازاری که رشد می کند، بازار طلا است و اگر به نوع معاملات در این بازار توجه کرده باشید، تمامی قیمت ها و نرخ ها به صورت لحظه ای تغییر پیدا می کند و نوسانات به صورت خیلی سریع ثبت می شوند. در واقع، قیمت طلا در داخل ایران تابع 2 عامل است:

• نرخ دلار داخلی
• قیمت اونس طلا جهانی

بنابراین، وقتیکه نرخ دلار در برابر ریال افزایش پیدا می کند، قیمت ها در بازار طلا و سکه نیز بالا می روند.

خودرو

یکی دیگر از بازارهایی که تحت تاثیر افزایش نرخ دلار می باشد، بازار خودرو است؛ اثر افزایش نرخ ارز در بازار خودرو نسبت به تاثیرپذیری بازار طلا کمتر است اما در بلندمدت قیمت ها متعادل می شوند. سیاست های اقتصادی و تجاری نیز در تعیین قیمت خودرو در بازار داخل ایران نیز اثرگذار است و وجود قوانینی مانند ممنوعیت واردات خودرو در سال های اخیر، اعمال تعرفه های سنگین بر واردات خودرو و...را به عنوان برخی دیگر از عوامل موثر در نوسانات بازار خودرو می توان در نظر گرفت.

مسکن

از دیگر بازارهایی که متاثر از نرخ ارز می باشد، می توان به بازار مسکن اشاره کرد و تجربه ها نشان داده است که پس از یک دوره رشد قیمت املاک، این بازار وارد رکود می شود و کاهش قیمت زیادی در آن به وجود نمی آید. لازم به ذکر است که سیاست های انبوه سازی وزارت مسکن، در نظر گرفتن وام های ارزان قیمت برای ساخت و ساز و...از جمله عواملی است که می تواند قیمت ها را در این بازار دچار نوسان کند.

بازار سهام

بازار سهام همواره به عنوان یکی از بسترهای جذاب برای سرمایه گذاری شناخته می شود و تاثیر نرخ دلار بر بازار سهام به این شکل است که نرخ های فروش شرکت های دلاری افزایش پیدا می کند و این موضوع باعث بالا رفتن حاشیه سود آن ها می شود. از طرف دیگر، شرکت های فعال در این بازار، دارایی های دلاری مانند ماشین آلات، تجهیزات و...دارند و همین موضوع باعث افزایش قیمت سهام آن ها می شود.

بنابراین وقتیکه نرخ ارز افزایش پیدا کرد و بلافاصله قیمت طلا بالا رفت و در کوتاه مدت بازارهای خودرو و مسکن نیز افزایش قیمت را تجربه کردند، این افزایش قیمت ارز خود را در صورت های مالی شرکت های فعال در بورس و فرابورس نشان می دهد و این موضوع باعث بالا رفتن قیمت سهام این بنگاه های اقتصادی می شود.

نرخ بهره بین بانکی و تاثیر آن بر بازار سرمایه

یکی از متغیرهای بسیار مهم در تحلیل بین بازاری و نوسانات بازار سرمایه، نرخ بهره بین بانکی است. در واقع، بانک ها وقتیکه با کسری منابع روبرو می شوند، از طریق سایر بانک ها این منابع را تامین می کنند و اصطلاحا قرض می گیرند و پس از مدتی معین، این پول را با نرخ سود مشخصی که تحت عنوان نرخ بهره بین بانکی شناخته می شود، به بانک قرض دهنده بازمی گردانند و این نرخ توسط بانک مرکزی تعیین می شود.

بنابراین، اگر نرخ بهره بین بانکی افزایش پیدا کند، بانک ها موظف هستند که سود بیشتری را به بانک های قرض دهنده پرداخت کنند و برای تامین مالی این مکانیسم باید منابع مالی جدیدی را جذب کنند و بهترین گزینه برای جذب این منابع، سپرده های بانکی است و برای بالا بردن جذابیت سرمایه گذاری در این سپرده ها، نرخ سود سپرده های بانکی را افزایش می دهند و همین موضوع باعث هدایت سرمایه های افراد به این سمت می شود و سایر بازارهای موازی جذابیت خود را برای سرمایه گذاری از دست می دهند.

در طرف مقابل، کاهش نرخ بهره بین بانکی باعث کاهش سود سپرده های بانکی می شود و این حساب ها جذابیت خود را برای سرمایه گذاری از دست می دهند و منابع مالی موجود در سپرده های بانکی به سمت بازارهای موازی همچون بازار سهام، طلا، خودرو، مسکن و...حرکت می کنند و قیمت دارایی های مختلف را در این بازارها افزایش می دهند.

بنابراین، در تحلیل بین بازاری همواره باید نرخ بهره بین بانکی را به عنوان یکی از عوامل اصلی در حرکت سرمایه های افراد مورد پردازش قرار داد.

همبستگی چیست؟

همبستگی به ما نشان می دهد که در یک دوره زمانی، چه مقدار حرکت دو بازار مشابه یکدیگر بوده است. مثلا با صعود طلا، دلار نیز صعود کرده؟ آیا درصد صعود یا نزول این 2 بازار نزدیک به هم است؟

به عنوان مثال، وقتیکه صحبت از تاثیر نرخ ارز بر نوسانات قیمت طلا در ایران می شود، به این معناست که بین نرخ دلار و طلای داخلی همبستگی وجود دارد. نمونه دیگری از همبستگی را می توان در تاثیرات نرخ بهره بین بانکی بر نوسانات بازار سرمایه جستجو کرد. به این معنا که با افزایش نرخ بهره بین بانکی، شاخص کل بورس کاهش می یابد و با کاهش نرخ بهره بین بانکی، شاخص کل بورس افزایش پیدا می کند.

بنابراین، برای کسب سود بیشتر و عملکرد بهتر در بازارهای مالی ایران، بهتر است از تحلیل بین بازاری و همبستگی دارایی های مختلف استفاده کنید.

شاخه های تحلیل بین بازاری

به طور کلی، تحلیل بین بازاری را می توان به 2 بخش تقسیم کرد:

• بررسی رفتار دارایی های هر بازار و اثرپذیری آن ها از یکدیگر
• بررسی ارتباطات و رفتار بازارهای مختلف

بررسی رفتار دارایی های هر بازار و اثرپذیری آن ها از یکدیگر

در این بخش، عوامل تاثیرگذار بر دارایی های هر بازار مورد بررسی قرار می گیرند. مثلا بررسی می شود که قیمت طلای جهانی، با چه استدلالی بر شاخص دلار تاثیر می گذارد؟

به عنوان مثال، ارزش دلار جهانی (شاخص دلار)، با بالا رفتن قیمت طلا جهانی کاهش می یابد و دلیل آن بیشتر شدن قیمت هر انس طلا است؛ در واقع، به معنای آن است که باید دلار بیشتری برای به دست آوردن همان مقدار طلا پرداخت شود.

بررسی ارتباطات و رفتار بازارهای مختلف

در هر بازار، شاخص های کلان مهم تر از بقیه هستند و این شاخص ها تاثیرات بیشتری دارند. به عنوان مثال، افرادی که در بازارهای جهانی فعالیت می کنند، در بازار ارز، دلار آمریکا و در بازار کالا، نفت و طلا را به عنون شاخص های کلان در نظر می گیرند و با استفاده از رفتار این شاخص ها، بررسی می کنیم که چه ارتباطی بین بازارهای مرجع هر شاخص وجود دارد. شاخص کل بورس نیز تحت تاثیر همین مفهوم به وجود آمده تا بتوانید نمایی کلی از بازار داشته باشید. 

تشخیص نقطه ورود و خروج به بازار سرمایه

با بررسی تاثیر بازارهای موازی بر بازار سرمایه، می توانیم بگوییم که بازار دلار با بازار بورس رابطه مستقیم داشته و سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه با توجه به نرخ ارز، بررسی می شوند. البته لازم به ذکر است که به این شکل نیست که با بالا رفتن قیمت دلار، قیمت سهام نیز صعود کند؛ بلکه قیمت سهام با توجه به نوع شرکت، سرمایه و سوددهی آن، به دلار محاسبه شده و بر مبنای آن، می توان سیگنال دریافت کرد.

به عنوان مثال، وقتیکه دلار روی 25 هزار تومان مانده باشد، سهمی که ارزش دلاری آن 12 هزار تومان است، یک سیگنال خرید به شما می دهد. البته حتما توجه داشته باشید که این فقط یک مشخصه است و باید از جنبه های دیگر نیز سهم را بررسی کنید.

همانطور که در بخش های بالاتر اشاره شد، نرخ بهره بین بانکی نیز می تواند بر نوسانات بازار سرمایه بسیار اثرگذار باشد؛ بنابراین، وقتیکه نرخ بهره بین بانکی کاهش می یابد، بازار سهام برای سرمایه گذاری جذاب می شود و در طرف مقابل، وقتیکه نرخ بهره بین بانکی در یک بازه کوتاه مدت افزایش پیدا می کند، بهتر است از بازار سرمایه خارج شوید و در فرصت دیگری وارد شوید.

جمع بندی

بازارهای مالی ایران، عمدتا تحت تاثیر نرخ ارز و نوسانات متغیر می باشند و این بازارها همواره بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند و افراد برای بازدهی بیشتر و عملکرد بهتر باید از تحلیل بین بازاری استفاده کنند. در واقع از طریق تحلیل بین بازاری، روابط میان بازارهای مختلف مانند بازار ارز، سهام، طلا، خودرو، مسکن و... را می توان کشف نمود و تحلیل رفتار بازارها در صورت رخداد اتفاق های مختلف در بازارهای موازی، سیگنال های مثبت یا منفی به ما می دهد و نمی توانیم تاثیرگذاری بازارهای جانبی نسبت به بازار بورس یا هر بازار دیگر را نادیده بگیریم. به همین دلیل، با بررسی شرایط و روابط بین آن ها سعی خواهیم کرد بهترین تصمیم گیری را داشته باشیم.