شرکت های بورسی در هر سال موظفند تا حداکثر 4 ماه پس از سال مالی، مجمع عمومی سالیانه خود را تشکیل دهند و در این مجمع مواردی مانند صورت های مالی و سود نقدی سهام به تصویب می رسد. این شرکت ها در هر سال به ازای هر سهم مقدار مشخصی سود می سازند که از آن به عنوان EPS یاد می شود و معمولا بخشی از این سود در حساب شرکت باقی می ماند و در ترازنامه شرکت در ردیف سود انباشته ثبت می شود. بخش دیگر این سود، به صورت سود نقدی سهام بین سهامداران تقسیم می شود که از آن با عنوان DPS یاد می شود و شرکت وظیفه دارد تا این سود را حداکثر ظرف 8 ماه پس از برگزاری مجمع سالیانه به دست سهامداران برساند. سوالی که پیش می آید این است که این شرکت ها، سود نقدی سهام را چگونه و از طریق چه فرآیندی به سهامداران پرداخت می کنند؟ در ادامه مقاله، به بررسی این موضوع می پردازیم.

نحوه دریافت سود نقدی سهام

همانطور که بیان شد، شرکت در مجمع مقداری سود نقدی تصویب می کند که بین سهامداران تقسیم می شود. اما سهامداران چگونه می توانند این مبلغ را دریافت کنند؟ به طور کلی، شرکت های بورسی از سه روش برای رساندن این وجه به سهامداران استفاده می کنند که در ادامه به توضیح آن ها خواهیم پرداخت.

دریافت از طریق بانک

بسیاری از شرکت ها اعلام می کنند که سهامداران در یک تاریخ مشخص می توانند با مراجعه به شعب یک بانک خاص نسبت به دریافت سود نقدی سهام خود اقدام کنند. این اعلامیه از طریق کدال منتشر می شود و سهامداران با مراجعه به گزارش های شرکت در سایت کدال می توانند این گزارش را مشاهده کنند. این گزارش معمولا تحت عنوان "زمانبندی پرداخت سود دوره 12 ماهه منتهی به سال مالی شرکت" در کدال منتشر می شود. البته امکان دارد که مدتی پس از انتشار آن، گزارش دیگری با همین عنوان و با پسوند "اصلاحیه" مجددا در کدال قرار گیرد. این اتفاق زمانی می افتد که شرکت نحوه پرداخت سود یا زمان آن را تغییر داده باشد. 

نکته: اگر پرداخت سود نقدی سهام شرکت مذکور از طریق بانک صورت بگیرد، هنگام مراجعه به بانک باید کارت ملی و کد بورسی خود را همراه داشته باشید.

دریافت از طریق واریز به حساب

تعداد اندکی از شرکت ها برای واریز DPS از سهامداران درخواست می کنند تا با اعلام شماره حساب خود به شرکت، سود خود را در یک تاریخ مشخص دریافت کنند. به همین دلیل، سهامداران باید از طریق پرتال سهامداران سایت رسمی شرکت یا هر طریق دیگری که شرکت در اطلاعیه خود مشخص می کند (مانند فکس)، شماره حساب خود را به شرکت اعلام کنند و شرکت در زمان مشخص شده سود آن ها را به شماره حساب اعلامی، واریز می کند. بدیهی است که در این حالت نیز شرکت اطلاعیه ای با عنوان "زمانبندی پرداخت سود دوره 12 ماهه منتهی به سال مالی شرکت" در سایت کدال برای آگاهی سهامداران منتشر می کند.

دریافت از طریق سجام

در سال های اخیر، برای فعالیت در بازار سرمایه، سهامداران تازه وارد و قدیمی باید فرآیندی تحت عنوان سجامی شدن را انجام دهند. این فرآیند با ثبت اطلاعات جامع فرد در سامانه سجام و احراز هویت در مراکز مشخص شده انجام می گیرد. این فرآیند به منظور جلوگیری از مراجعات حضوری مکرر افراد به کارگزاری های مختلف جهت انجام احراز هویت و همچنین سهولت در دریافت سود نقدی سهام به قوانین بورس ایران افزوده شده است؛ اگرچه بسیاری از شرکت ها از این سامانه برای واریز سود نقدی سهام استفاده می کنند، اما کاربردهای دیگری نیز دارد.

در واقع اگر استفاده از این سامانه فراگیر و موانع آن برطرف شود، افراد با یکبار احراز هویت در سجام می توانند در هر کارگزاری بدون نیاز به انجام دوباره احراز هویت فعالیت کنند. همچنین سود نقدی سهام همه شرکت ها نیز از طریق شماره حسابی که سهامداران در سامانه سجام ثبت کرده اند، واریز می شود و دیگر وقت سهامداران برای مراجعه به بانک ها جهت دریافت این سود گرفته نمی شود.

در سال های اخیر بسیاری از شرکت ها سود سالانه سهام خود را از طریق سجام واریز کرده اند اما استفاده از این روش هنوز بین تمام شرکت های بورسی فراگیر نشده است و اگر شرکت بخواهد سود را از طریق سجام واریز نماید نیز در گزارشی که در کدال قرار می دهد، به آن اشاره می کند.

نکته: برای آن بخشی از سود که به عنوان سود انباشته ذخیره می شود، باید در زمانی مشخص تعیین تکلیف شود. در واقع شرکت ها باید ظرف مدت زمانی مشخص این سود انباشته را از طریق افزایش سرمایه، به سرمایه ثبت شده خود اضافه کنند. در غیر اینصورت و با نزدیک شدن زمان مقرر، این سود انباشته باید در قالب سود نقدی سهام در سال های بعد بین سهامداران تقسیم شود.

سود رسوب شده سهامداران

همانطور که اشاره شد، شرکت های سودساز فعال در بورس و فرابورس، بخشی از سود خود را بین سهامداران تقسیم می کنند و این تقسیم سود ممکن است از طریق مراجعه سهامداران به بانک ها انجام شود. سوالی که پیش می آید این است که اگر سرمایه گذاران نتوانند به شعب مشخص شده در اطلاعیه شرکت مذکور مراجعه کنند، چه اتفاقی می افتد؟

پاسخ این سوال را بایستی در سود رسوب شده سهامداران جستجو کرد. در واقع، بسیاری از سهامداران به دلیل وقتگیر بودن فرآیند دریافت سود نقدی از بانک ها، به شعب مشخص شده در اطلاعیه ها مراجعه نمی کنند و سود آن ها بلا استفاده باقی می ماند. از طرف دیگر، مبلغ سود برخی از سهامداران بسیار اندک است و حتی نمی تواند هزینه های رفت و آمد برای مراجعه به بانک را پوشش دهد؛ به همین دلیل، این سرمایه گذاران تمایلی برای مراجعه به بانک برای دریافت سود خود را ندارند و همین موضوع باعث رسوب سود این افراد در بانک ها می شود.

به دلیل مشکلات به وجود آمده در خصوص پرداخت سود سهامداران از طریق مراجعه به بانک ها، قوانینی از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین سایر نهادهای مرتبط برای موظف کردن شرکت ها برای پرداخت سود افراد از طریق سجام در حال تدوین است و در ماه های گذشته نیز خبرهایی از مجلس شورای اسلامی در خصوص در نظر گرفتن جریمه برای شرکت هایی که از پرداخت سود سهامداران از طریق سجام اقدام نمی کنند، به گوش می رسد که می تواند خبر بسیار خوبی برای بازار سرمایه باشد.

جمع بندی

در این مقاله با انواع راه های دریافت سود نقدی سالانه سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس آشنا شدیم. مشخص است که دریافت این سود از طریق سجام، آسان ترین راه برای سهامداران می باشد؛ چراکه با یکبار اعلام شماره حساب توسط سهامدار، کلیه سودهای نقدی به همان حساب واریز می شود. همچنین در برخی از موارد، مبالغ سودهای نقدی آنقدر کم است که سهامدار تمایلی به دریافت آن از طریق مراجعه به بانک ندارد. اما از طریق سجام، کلیه مبالغ، چه بزرگ و چه کوچک، به حساب سهامدار واریز می شود. در حال حاضر، عدم استفاده شرکت ها از سامانه سجام باعث رسوب شدن سود بسیاری از سرمایه گذاران در بانک ها شده است و در ماه های گذشته نیز خبرهایی مبنی بر در نظر گرفتن جریمه برای شرکت هایی که از پرداخت سود سهامداران از طریق سجام اقدام نمی کنند، به گوش می رسد.