گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یکی از گروه های فعال در بازار سرمایه است که در این مقاله به معرفی ویژگی های آن می پردازیم. سرمایه گذاری در بازار بورس ایران فقط محدود به سهام نمی شود و گزینه های متعددی برای علاقه مندان به سرمایه گذاری در این بازار وجود دارد؛ از جمله این موارد می توان به صندوق های سرمایه گذاری اشاره کرد. این صندوق ها در واقع یکی از راه های غیر مستقیم سرمایه گذاری در بورس است و فعالان این بازار با خرید هر واحد از این صندوق ها می توانند به صورت غیر مستقیم در بورس سرمایه گذاری کنند.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله چیست؟

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا همان ETF (Exchange traded fund)، یکی از انواع صندوق های سرمایه گذاری در بورس است و مشخصه اصلی این صندوق ها به این شکل است که واحدهای سرمایه‌گذاری آن ها همانند سهام، قابل معامله است؛ صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس، همانند دیگر صندوق ها، دارای واحدهای سرمایه گذاری هستند و این واحدها در بازارهای مختلف معامله می شوند.

به عبارت دیگر واحدهای صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس، در واقع نوعی از اوراق بهادار هستند که از دارایی های مختلفی مانند طلا، سهام، سپرده بانکی، اوراق با درآمد ثابت و یا ترکیبی از همه این دارایی ها تشکیل شده اند و سرمایه گذاران با خرید هر واحد از این صندوق ها، به طور مشترک مالک بخشی از این دارایی های داخل صندوق می شوند. به همین دلیل عملکرد صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله، رابطه مستقیمی با دارایی های موجود در صندوق مذکور دارد و با افت و خیز ارزش دارایی های این صندوق ها، ارزش و قیمت خود صندوق ها نیز تغییر می کند. 

به عنوان مثال صندوق قابل معامله دارا یکم که در سال 1399 توسط دولت عرضه شد، متشکل از سهام 5 نماد بیمه اتکایی امین، بیمه البرز، بانک صادرات، بانک ملت و بانک تجارت است؛ بنابراین با نوسانات این نمادها در بازار سرمایه، ارزش صندوق دارا یکم نیز دچار نوسان می شود که این موضوع نشان دهنده تاثیر دارایی های موجود در صندوق ها بر ارزش و قیمت صندوق های قابل معامله دارد.

معرفی گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله

همانطور که می دانید گروه های مختلفی در بازار سرمایه ایران فعال هستند و هر کدام از آن ها خدمات و محصولات خاص خود را ارائه می کنند؛ از طرف دیگر به دلیل گسترش صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس، گروهی تحت عنوان گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله شکل گرفت و تمامی این صندوق ها به عنوان زیرمجموعه این گروه قرار گرفتند. در حال حاضر تعداد زیادی صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بازارهای بورس، فرابورس، بورس کالا و... وجود دارد که عمده این صندوق ها در حال معامله هستند و تعداد کمی از این صندوق ها در بازارها درج نماد شده اند اما هنوز معاملاتشان انجام نمی شود.

انواع صندوق سرمایه گذاری قابل معامله

صندوق های سرمایه گذاری مشابه یکدیگر نیستند و در گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله، برای سرمایه گذاران با ریسک پذیری های گوناگون صندوق های متناسب با آن ها در نظر گرفته شده است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله مختلط

اولین نوع صندوق سرمایه گذاری قابل معامله به عنوان زیرمجموعه گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله، صندوق های مختلط هستند؛ همانطور که از اسم این صندوق مشخص است، دارایی های موجود در آن از انواع مختلفی تشکیل شده است و به طور کلی زمینه فعالیت و سرمایه گذاری این صندوق ها می تواند در انواع اوراق بهادار مانند سپرده های بانکی، سهام شرکت های فعال در بورس، اوراق با درآمد ثابت و...باشد. لازم به ذکر است که ترکیب دارایی های این صندوق ها دارای محدودیت هایی است و منابع این صندوق ها باید با نسبت و درصدهای تعیین شده بین سهام و اوراق با درآمد ثابت سرمایه گذاری شود.

اصلی ترین مولفه برای انتخاب صندوق های سرمایه گذاری، میزان ریسک پذیری افراد است و صندوق های مختلط به دلیل ترکیب دارایی هایشان، سطح ریسک متوسطی دارند و در مقایسه با صندوق های درآمد ثابت و یا صندوق های سرمایه گذاری در سهام، در میانه آن ها قرار می گیرد.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله جسورانه

گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله میزبان نوع دیگر از صندوق های قابل معامله تحت عنوان صندوق های سرمایه گذاری جسورانه نیز هست. در واقع صندوق جسورانه به عنوان نوعی از صندوق های تامین مالی محسوب می شود که با استفاده از این مکانیسم، هزینه های کسب و کارهای نوین و تازه تاسیس شده یا همان استارتاپ ها تامین می شود. همانطور که از اسم صندوق های جسورانه مشخص است، این صندوق ها سطح ریسک بالایی دارند؛ چرا که تضمین و رویه مشخصی برای تعلق گرفتن سود به واحدهای این صندوق ها وجود ندارد و افرادی که به دنبال گرفتن سودهای بیشتر از سرمایه گذاری های خود هستند، به سمت چنین صندوق های جسورانه ای می آیند که قطعا متناسب با سودآوری آن ها، سطح ریسک بالاتری نیز دارند.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله با درآمد ثابت

یکی دیگر از زیرمجموعه های گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله، صندوق های با درآمد ثابت هستند؛ صندوق های قابل معامله با درآمد ثابت به عنوان یکی از انواع ETF ها شناخته می شوند و علت نام گذاری آنها به عنوان صندوق های با درآمد ثابت این است که اکثر منابع آن ها صرف خرید اوراق با درآمد ثابت مانند سپرده های بانکی، اوراق مشارکت، انواع صکوک و...می شود. سطح ریسک سرمایه گذاری در صندوق های با درآمد ثابت بسیار پایین است و برای سرمایه گذارانی طراحی شده است که از ریسک های بالا گریزان اند و همواره به دنبال راه های کم ریسک هستند.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله کالایی

گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله، به بازار بورس و فرابورس محدود نمی شود و در بورس کالا نیز فعال است؛ به اینصورت که صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله کالایی مختص بورس کالای ایران است و به عنوان یکی از ابزارهای جدید بورس کالا شناخته می شود و سازوکار آن به این شکل است که در این صندوق ها کالاهای معینی خرید و فروش می شوند و سرمایه گذاران به جای اینکه این کالاها را در بازار فیزیکی مورد معامله قرار دهند،صندوق مبتنی بر همان کالاها را در بورس کالا خرید و فروش می کنند. لازم به ذکر است که در بورس کالا صندوق های قابل معامله مختلفی از جمله صندوق های مبتنی بر طلا، سکه، زعفران و...وجود دارد.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله سهام

سازوکار صندوق های سرمایه گذاری در سهام به عنوان یکی از بخش های گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله به این شکل است که این صندوق ها منابع خود را صرف خرید سهام شرکت های مختلف در بازار سرمایه می کنند و نحوه سود واحدهای این صندوق ها به اینصورت است که با رشد و بالا رفتن قیمت سهام موجود در پرتفو صندوق، قیمت این صندوق ها نیز افزایش می یابد و سرمایه گذاران آن سود کسب می کنند. سطح ریسک پذیری این صندوق ها در مقایسه با صندوق های بادرآمد ثابت و یا صندوق های مختلط بالاتر است و معمولا افراد با ریسک پذیری بالا در این صندوق ها سرمایه گذاری می کنند.

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بازار سرمایه

به طور کلی گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله را می توان به صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس و بورس کالا تقسیم بندی کرد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران

بخشی از گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش شده است و در این بازار انواع صندوق ها مانند صندوق سرمایه گذاری قابل معامله با درآمد ثابت، مختلط، سرمایه گذاری در سهام و... وجود دارند که به طور کلی شامل موارد زیر می باشند:

• صندوق سرمایه گذاری نگين سامان (كارين)
• صندوق سرمایه گذاری زمين و ساختمان نگين شهرری (نگين)
• صندوق سرمایه گذاری ارزش آفرين بيدار (ارزش)
• صندوق واسطه گری مالی يكم (دارا يكم)
• صندوق سرمایه گذاری افرا نماد پايدار (افران)
• صندوق سرمایه گذاری بذر اميد آفرين (بذر)
• صندوق پالايشی يكم (پالايش)
• صندوق سرمايه‌گذاری صنوين (صنوين)
• صندوق سرمایه گذاری آوای فردای زاگرس (فردا)
• صندوق درآمد ثابت امين يكم فردا (امين يكم)
• صندوق سرمایه گذاری شاخصی بازارآشنا (وبازار)
• صندوق سرمایه گذاری سپر سرمايه بيدار (سپر)
• صندوق سرمایه گذاری سرو سودمند مدبران (سرو)
• صندوق سرمایه گذاری در سهام افق ملت (افق ملت)
• صندوق سرمايه گذاری ارمغان ايرانيان (ارمغان)
• صندوق سرمایه گذاری پارند پايدار سپهر (پارند)
• صندوق شاخص 30 شركت فيروزه (فيروزه)
• صندوق سرمایه گذاری تجارت شاخصی كاردان (كاردان)
• صندوق بادرآمد ثابت فيروزه آسيا (فيروزا)
• صندوق سرمایه گذاری خاتم ايساتيس پويا (خاتم)

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در فرابورس

گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در فرابورس نیز فعال است و در این بازار صندوق های سرمایه گذاری مختلفی همچون صندوق های سهامی، با درآمد ثابت، مختلط، زمین و ساختمان، جسورانه و...معامله می شوند، که عبارت اند از:

سهامی

• صندوق سرمایه گذاری در سهام ثروت افزون ثمين (ثمين) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام اوج دماوند(اوج) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام ويستا (ويستا) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام ثروت داريوش (داريوش) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام پاداش سرمايه پارس (پادا) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام فراز داريک (فراز) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام زرين كوروش (زرين) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام مديريت ثروت صندوق بازنشستگی (مدير) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام آوای معيار (آوا)
• صندوق سرمایه گذاری در سهام سپهر كاريزما (كاريس) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام هستی بخش آگاه (آگاس) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام آسمان آرمانی (آساس) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام امين تدبيرگران فردا (الماس) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام آرمان آتيه درخشان مس (آتيمس) 
• صندوق سرمایه گذاری در سهام توسعه اندوخته آينده (اطلس) 

با درآمد ثابت

• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت نوع دوم كارا (كارا)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت ثبات ويستا (ثبات)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت سپهر سودمند سينا (سيناد) 
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت كامياب آشنا (كامياب)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت سپيد دماوند (سپيدما) 
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت اعتماد داريک (داريک)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت گنجينه يكم آويد (گنجين)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت دارا الگوريتم (دارا) 
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت توازن معيار (دمعيار) 
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت آسمان اميد (آساميد) 
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت انديشه ورزان صباتامين (اوصتا)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت گنجينه آينده روشن (صايند)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت آرمان آتی كوثر (آكورد)
• صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت اعتماد آفرين پارسيان (اعتماد)

مختلط 

• صندوق سرمایه گذاری مختلط سپهر خبرگان نفت (سخند) 
• صندوق سرمایه گذاری مختلط ثروت آفرين پارسيان (ثروتم)
• صندوق سرمایه گذاری مختلط آرمان سپهر آشنا (آسام) 

زمین و ساختمان

• صندوق سرمایه گذاری در زمین و ساختمان مسکن شمال غرب (صغرب) 

جسورانه

• صندوق خصوصی سورین نهایت‌نگر (سورین) 
• صندوق جسورانه پیشرفت (پیشرفت)
• صندوق سرمایه گذاری خصوصی کمان کاریزما (کمان)
• صندوق جسورانه رشد یکم پیشگام (پیشگام)
• صندوق جسورانه سرو رشد پایدار یکم (ویسرو)
• صندوق جسورانه پویا الگوریتم (پویا)
• صندوق خصوصی ثروت آفرین فیروزه (ثروت)
• صندوق سرمايه گذاری خصوصی اعتبار سرمایه نوآفرین (نوآور) 
• صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه فیروزه (ونچر)
• صندوق سرمایه گذاری جسورانه ستاره برتر (استارز) 
• صندوق سرمایه گذاری جسورانه ایده نوتک آشنا (آشناتک)
• صندوق سرمایه گذاری جسورانه یکم آرمان آتی (آتی1)
• صندوق سرمایه گذاری جسورانه توسعه فناوری آرمانی (آرمانی)
• صندوق جسورانه یکم دانشگاه تهران (تهران1)
• صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه فناوری بازنشستگی (فنابا)
• صندوق سرمایه گذاری جسورانه رویش لوتوس (رویش)
• صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه پارتیان (پارتین)

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس کالا

در بورس کالا نیز صندوق های زیرمجموعه گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله وجود دارند که عبارت اند از:

• صندوق سرمایه گذاری پشتوانه طلای لوتوس
• صندوق سرمایه گذاری زرافشان امید ایرانیان
• صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر سکه طلای کیان
• صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر سکه طلای مفید
• صندوق سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر گواهی سپرده سکه طلا کهربا
• صندوق سرمایه گذاری طلای سرخ نوویرا
• صندوق سرمایه گذاری گروه زعفران سحرخیز

سودآوری صندوق های فعال در گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله

نکته مهمی که سرمایه گذاران باید درباره گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله بدانند این است که ارزش این صندوق ها متناسب با دارایی های آن ها سنجیده می شود و با نوسانات و افت و خیزهای قیمت دارایی ها، سودآوری این صندوق ها نیز دچار نوسان می شود. به عنوان مثال یک صندوق سرمایه گذاری در سهام را در نظر بگیرید که بخشی از پرتفوی خود را به سهام شرکت های گروه پتروشیمی اختصاص داده است و پس از خرید سهام این شرکت ها، قیمت های جهانی از جمله محصولات پتروشیمی کاهش یافته و افت کرده است و به دنبال آن قیمت سهام شرکت های پتروشیمی در بازار سرمایه نیز پایین آمده است؛ بنابراین بخشی از پرتفوی این صندوق وارد زیان شده و سودآوری آن را تحت تاثیر قرار می دهد. پس هنگامیکه سرمایه گذاران قصد انتخاب صندوق مورد نظر خود را دارند، باید به دارایی ها و چشم انداز سودآوری صندوق های مذکور توجه کنند.

جمع بندی

گروه صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بازار سرمایه ایران، همواره فرصت های مناسبی را برای علاقه مندان به فعالیت در این بازار فراهم کرده است و متناسب با سطح ریسک پذیری افراد گزینه های متعددی را پیش روی آن ها قرار داده است. بنابراین افرادی که زمان و تخصص لازم را برای تحلیل و معامله گری ندارند، می توانند از روش های سرمایه گذاری غیر مستقیم مانند صندوق های پذیرش شده در گروه صندوق صندوق سرمایه گذاری قابل معامله استفاده کنند.