منظور از نکول در قرارداد آتی، تعهد نکردن یکی از طرفین قرارداد به کل و یا بخشی از تعهداتی است که در قرارداد ذکر شده است. فرقی ندارد که این عدم تعهد خواسته و یا ناخواسته صورت گرفته باشد. مهم این است که در هر صورت نکول در قرارداد آتی رخ داده است. در قرارداد آتی و با فرارسیدن روز سر رسید لازم است که خریدار و یا فروشنده اقداماتی را برای تسویه و یا تحویل اجرا کنند و چنانچه هر یک از آن ها در اجرای این اقدامات کوتاهی کنند، به عنوان فرد نکول کننده در نظر گرفته می شوند.
خریدار و فروشنده چه وظایفی را در قراردادهای آتی برعهده دارند؟
خریدار موظف است که فرم آمادگی تحویل را تکمیل و موجودی حسابی که در اختیار بورس است را پر کند. فروشنده نیز موظف است که فرم آمادگی تحویل را تکمیل نماید. در صورتیکه هر یک از طرفین یعنی خریدار یا فروشنده در انجام اقدامات فوق کوتاهی کنند، نکول در قرارداد رخ داده و هر یک از آن ها به عنوان نکول کننده شناخته می شوند.
منظور از قرارداد آتی چیست؟
برای اینکه با مفهوم نکول در قرارداد آتی آشنا شوید، لازم است قرارداد آتی را بشناسید. منظور از قرارداد آتی آن توافق نامه ای است که به منظور خرید و یا فروش یک کالا و یا اوراق بهادار و با قیمتی از پیش تعیین شده در یک زمان معین در آینده تنظیم شده است. این دسته از قراردادها باعث تسهیل در تجارت از نظر کیفی و کمی خواهند شد. براساس این قرارداد، طرفین ملزم هستند تا دارایی را در یک تاریخ معین و قیمتی از پیش تعیین و مشخص شده معامله نمایند.
قرارداد آتی این امکان را برای سرمایه گذار مهیا می کند تا بتواند اوراق بهادار و یا یک کالا و ابزار مالی را پیش بینی کند. جزئیات دارایی به شکلی استاندارد در قراردادهای آتی توضیح داده شده اند. اگر از فردی شنیدید که می گوید معاملات آتی نفت خریداری شده، بدین معنی است که قرارداد آتی نفت تنظیم و بسته شده است.
طرفداران قرارداد آتی چه کسانی هستند؟
از آنجایی که قرارداد آتی توانسته منافع خریدار و همچنین فروشندگان کالا را تأمین کند و فرصتی را برای کسب سود برای نوسانگیران فراهم کند، طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است.
خریداران کالا یکی از طرفداران قرارداد آتی هستند. این اشخاص می توانند کالاهایی که در آینده به آن نیاز خواهند داشت را در طی یک قرارداد آتی و با قیمتی مشخص خریداری کنند.
از دیگر طرفداران قرارداد آتی می توان به فروشندگان کالاها اشاره کرد. قرارداد آتی این امکان را برای فروشندگان کالا مهیا می سازد تا کالایی که قصد دارند در آینده به فروش برسانند را به قیمتی معین در آینده پیش فروش نمایند. دسته سوم از طرفداران قرارداد آتی، نوسانگیرها هستند. این دسته از اشخاص تمایل به خرید و یا فروش فیزیکی کالا را ندارد و فقط می خواهند سود سرشاری را با برآورد صحیح روند قیمت کالا نصیب خود نمایند.
مزایا و منافع قرارداد آتی کدامند؟
از آنجایی که قراردادهای آتی به تولید کنندگان و همچنین مصرف کنندگان در کاهش ریسک کمک می کنند، منجر به رونق اقتصادی خواهند شد. از دیگر مزایای قرارداد های آتی می توان به معافیت مالیاتی اشاره کرد. مبلغی که در حساب مشتری است نیز مشمول سود بانکی خواهد شد و این امکان برای مشتری مهیاست تا موجودی را از حساب خود برداشت کند. یکی دیگر از مزایای قراردادهای آتی کارمزد بسیار پایین آن است. قرارداد آتی امکان خرید و یا فروش نامحدود را در هر روز معاملاتی مهیا می سازد و مشتری می تواند روزانه سود و یا زیان خود را در حسابش دریافت کند.
در صورت نکول در قرارداد آتی خریدار در روز تحویل، فروشنده با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد؟
چنانچه خریدار در روز سر رسید و تا مدت زمان تعیین شده، یعنی پانزده دقیقه بعد از تمام شدن جلسه معاملاتی، نسبت به ثبت کردن فرم آمادگی تحویل اقدام نکرده و موجودی حساب را تکمیل ننماید، درحقیقت نکول در قرارداد آتی رخ داده است. نکول زمانی رخ می دهد که خریدار تا پایان جلسه معاملاتی نسبت به بستن موقعیت خود اقدام ننماید و در حقیقت به فرآیند تحویل وارد نشود. در این شرایط فرد نکول کننده موظف است تا جرائم نکول را پرداخت نماید. بعد از پایان یافتن جلسه معاملاتی در سررسید، موقعیت های باز خریدار و فروشنده از پرتفوی هر دو طرف حذف می شوند.
در حقیقت فرقی ندارد که موقعیت ها به فرآیند تسویه وارد شوند و یا نکول در قرارداد آتی رخ داده باشد؛ در هر دو شرایط موقعیت هایی که به سر رسید رسیده اند، حذف می شوند. در صورتیکه خریدار نسبت به ثبت فرم آمادگی و یا تکمیل موجودی حساب اقدام ننماید، فرآیند تسویه و همچنین تحویل صورت نخواهد گرفت. در این حالت گواهی سپرده فروشنده همچنان در کد بورسی باقی مانده و به کد بورسی خریدار انتقال نخواهد یافت. همچنین در این شرایط مبلغ قرارداد از حساب خریدار به فروشنده منتقل نخواهد شد. در شرایط نکول، جریمه آن از حساب خریدار که در اختیار بورس است، برداشته شده و به حساب فروشنده انتقال خواهد یافت.
در صورتیکه خریدار نکول کند، فروشنده متضرر خواهد شد؟
براساس قرارداد آتی، فروشنده قصد داشته تا دارایی خود را با قیمتی معین و مشخص و در روز تحویل بفروشد. از همان روزی که فروشنده در موقعیت فروش قرار می گیرد تا روزی که به عنوان سر رسید در نظر گرفته شده، حساب معاملاتی او بر طبق قیمت تسویه و به صورت روزانه به روز رسانی خواهد شد. بر همین اساس، قیمت به شکل سود و یا زیان به حساب عملیاتی او اعمال خواهد شد. چنانچه نکول در قرارداد آتی توسط خریدار رخ دهد، فروشنده این حق را دارد که گواهی سپرده اش را در بازار بورس بفروشد. قیمتی که گواهی سپرده توسط فروشنده در روزهای بعد به فروش می رسد، می تواند تعیین کند که فروشنده متضرر شده یا خیر.
نکول در قرارداد آتی چه تأثیری بر سود آربیتراژ دارد؟
منظور از آربیتراژ یک استراتژی معاملاتی در بازار آتی است. معامله گران از این استراتژی برای دریافت سود بدون ریسک استفاده می کنند. در آربیتراژ، معامله گر در بازار نقدی اقدام به خرید گواهی سپرده کرده و در بازار آتی آن را می فروشد. بنابراین برای شناسایی و تعیین سود آربیتراژ، لازم است که تا سر رسید قرارداد آتی منتظر بماند. معامله گران در سر رسید درخواست آمادگی تحویل را ثبت می کنند تا سود آربیتراژ را مشخص کنند.
البته تمامی قراردادهای آتی به تسویه و یا تحویل منتهی نمی شوند و در بسیاری از موارد دیده می شود که خریداران از روی عمد و یا سهوا به تعهد خود عمل نکرده و به اصطلاح نکول در قرارداد آتی می کنند. در صورتیکه هر یک از طرفین یعنی خریدار و فروشنده در تعهد به عمل خود کوتاهی کنند و به اصطلاح نکول کنند، باید جرائم آن را به طرف مقابل پرداخت کنند. می توان گفت که نکولی که از سوی هر یک از طرفین رخ دهد، تأثیری بر طرف مقابل نخواهد داشت؛ مگر این که قیمت در بازار تا حدی تغییر کند که فرد قادر به انجام معامله نکول شده با قیمتی مناسب در بازار نقدی نباشد.
آیا آربیتراژگر باید در صورت نکول نسبت به فروش سپرده های کالا اقدام نماید؟
آربیتراژگر به منظور شناسایی و تعیین سود می تواند گواهی سپرده خود را در روز کاری بعد از سر رسید در بازار نقدی به فروش برساند. مسلماً تأخیر در فروش گواهی سپرده باعث می شود که هزینه فرصت برای نگهداری از گواهی سپرده نیز بیشتر شود. با افزایش هزینه فرصت برای نگهداری گواهی سپرده، میزان بازده و سود آربیتراژ نیز کاهش خواهد یافت. در شرایطی که نکول در قرارداد آتی توسط خریدار رخ دهد، بسیاری از آربیتراژگران ترجیح می دهند تا گواهی سپرده را نگهداری کنند تا بتوانند با قیمتی بهتر و مناسب تر به فروش برسانند.
برخی از آربیتراژگران نیز ممکن است گواهی سپرده را نگه دارند تا در قراردادهای آتی از آن استفاده کنند.
جمع بندی
افرادی که به دنبال فعالیت و سرمایه گذاری در بازار آتی بورس کالا هستند، باید با مفهوم نکول در قرارداد آتی آشنا باشند؛ چراکه این موضوع نکات خاص خود را دارد و در صورت نداشتن اطلاعات کافی، ممکن است ضررهای سنگینی به سرمایه افراد وارد شود.