لباس و پوشاک یکی از 3 نیاز اصلی هر انسان می باشد و با توجه به مصرف بسیار بالای این کالاها، صنایع و کارخانه های متعددی که محصولات مرتبط با لباس تولید می کنند، در سراسر جهان به وجود آمده اند که اصطلاحا به این واحدهای تولیدی، صنایع نساجی می گویند. صنعت نساجی شامل همه مراحل تولید الیاف، تبدیل الیاف به نخ، تبدیل نخ به پارچه و همچنین شامل فرآیندهای تکمیلی انجام شده بر روی پارچه مانند رنگرزی، چاپ و دوزندگی می‌شود. وجود تقاضای بسیار زیاد برای خرید این محصولات، باعث به وجود آمدن کارخانه های متعدد نساجی در ایران شده است و با پذیرش تعدادی از این کارخانه ها در بازار سرمایه، «گروه منسوجات» تشکیل شد که در ادامه به بررسی ویژگی های آن می پردازیم.
تاریخچه صنعت نساجی در ایران
از هزاران سال پیش تولید پارچه و لباس به شکل سنتی در ایران وجود داشته است و با توجه به اکتشاف تعداد زیادی دوک نخ ریسی در کاوش های آثار باستانی، می توان گفت که فرآیند تولید پارچه و لباس به شکل سنتی، بخشی از کسب و کار مردم در گذشته بوده است؛ اما صنعت نساجی مدرن را با ماشین آلات و خطوط تولید پر سروصدا می شناسند و احداث اولین کارخانه نساجی در ایران به سال 1304 باز می گردد؛ به اینصورت که دو نفر از بازرگانان اصفهان به نام های فضل‌الله دهش و محمدحسین کازرونی، با خریداری ماشین آلات ریسندگی و بافندگی از آلمان و انتقال آن به شهر اصفهان، اولین کارخانه نساجی مدرن در ایران را تحت عنوان «کارخانه وطن» احداث کردند.
این کارخانه انواع پارچه های پالتویی، گاباردین، فانتزی، اسپورتی و پتوهای کرکی را تولید می کرد و با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357، به مالکیت دولت درآمد و در سال های اخیر نیز خطوط تولید این شرکت متوقف شدند و به دلیل عدم به روز رسانی ماشین آلات، عدم تامین مواد اولیه و نبود سرمایه در گردش کافی و... سرانجام این کارخانه به ورشکستگی منجر شد.
گسترش کارخانه های ریسندگی و بافندگی
احداث کارخانه های متعدد ریسندگی و بافندگی و پی ریزی صنعت نساجی در ایران شامل 2 دوره می شود؛ دوره اول حدفاصل سال های جنگ جهانی اول و دوم که ثبات نسبی بر کشور حاکم بود، کارخانه های متعدد ریسندگی و بافندگی که عمدتا ماشین آلات خود را از آلمان وارد کرده بودند، به وجود آمدند.
دوره دوم تاسیس کارخانه های نساجی، در اواسط دهه سی شمسی بوده است و با سرمایه گذاری که در این دوره انجام شد، تا سال 1345 بخش بزرگی از نیاز کشور به انواع پارچه تامین شد.
تشکیل گروه منسوجات در بازار سرمایه
با به وجود آمدن کارخانه های متعدد نساجی در ایران و همچنین تاسیس بورس تهران، بستری شفاف و حرفه ای برای فعالیت شرکت های مختلف به وجود آمد و تعدادی از شرکت های ریسندگی و بافندگی در این بازار پذیرفته شدند و گروه منسوجات را تشکیل دادند و در حال حاضر به لحاظ ارزش بازار، این گروه یکی از گروه های کوچک بازار سرمایه محسوب می شود و علی رغم فعالیت واحدهای تولیدی مرتبط با صنعت نساجی در نقاط مختلف ایران، تنها چند شرکت محدود در این گروه پذیرفته شده اند.
خدمات و محصولات شرکت های فعال در گروه منسوجات
موضوع فعالیت شرکت های این گروه، در حوزه تولید محصولات مرتبط با نساجی است و به طور جزیی تر محصولات و خدمات ارائه شده توسط این شرکت ها شامل موارد زیر می باشد:
- تولید نخ
- تولید پارچه فاستونی
- تولید انواع پتو
- تولید انواع منسوجات پنبه ای
- الیاف مصنوعی
- تولید محصولات تکمیلی دوختنی
شرکت های پذیرفته شده در گروه منسوجات
در این گروه 7 شرکت پذیرفته شده است، این شرکت ها عبارت اند از:
- عطرين نخ قم (نطرين)- بازار اول فرابورس
- ايران مرينوس (نمرينو)- بازار دوم بورس
- كارخانجات پشمبافی افشار يزد (نشار)- بازار پايه زرد فرابورس
- پشم بافی توس (نتوس)- بازار پايه زرد فرابورس
- نساجی بروجرد (نبروج)- بازار پايه نارنجی فرابورس
- گسترش صنايع بلوچ (صنايع بلوچ)- بازار سوم فرابورس
- نساجی قائمشهر (نساجی قائمشهر)- بازار سوم فرابورس
نکته: در این گروه، سه نماد «نشار»، «صنایع بلوچ» و «نساجی قائمشهر» سهامشان هنوز عرضه اولیه نشده است و معاملات آن ها انجام نمی شود.
بزرگترین شرکت های فعال در گروه منسوجات
در گروه منسوجات، 2 شرکت ایران مرینوس و عطرین نخ قم بیشترین ارزش بازار را در اختیار دارند که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
شرکت ایران مرینوس
کارخانجات ایران مرینوس، با ارزش بازار حدود هزار میلیارد تومان به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه منسوجات شناخته می شود. این شرکت در سال 1346 با هدف تولید منسوجات پشمی و فاستونی در شهرستان قم تاسیس شد و نام آن در ابتدا «شرکت سهامی خاص پشمبافی ایران» بود و در سال 1353 به پشمبافی مرینوس تغییر یافت و همچنین در سال 1371، نام اصلی این شرکت به «کارخانجات ایران مرینوس» تبدیل شد.
خدمات و محصولات شرکت ایران مرینوس
شرکت ایران مرینوس یکی از کامل ترین خطوط تولید منسوجات در ایران را در اختیار دارد و این خطوط تولید شامل کارخانه ریسندگی، مقدمات بافندگی، کارخانه بافندگی، کارگاه رفوگری، کارخانه رنگرزی و...می باشد و به طور کلی محصولات و خدمات ارائه شده در این شرکت عبارت است از:
- توليد بيش از دو ميليون و پانصد هزار متر انواع منسوجات فاستونی در سال
- عرضه لباس در نمايندگی های فروش سی و هشت گانه خود
- تولید لباس های پنبه ای و پاکویی
- تولید پارچه های عبايی
- تولید پتوهای مسافرتی
- منسوجات پلی استر- ويسکوز مورد مصرف نيروهای مسلح
سهام شرکت ایران مرینوس
در سال 1354 ساختار این شرکت به سهامی عام تغییر یافت و سپس در سال 1356 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون معاملات سهام آن با نماد «نمرینو» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران انجام می شود. شرکت سرمایه گذاری ملی ایران (ونیکی) با در اختیار داشتن بیش از 23 درصد سهام شرکت ایران مرینوس، خود را به عنوان بزرگترین سهامدار آن معرفی کرده است.
شرکت عطرین نخ قم
گروه صنعتی گلریز قم که در حوزه صنایع نساجی، پتروشیمی، پلیمری و کاغذسازی فعال است، در سال 1393 شرکت عطرین نخ قم را تاسیس کرد و این شرکت در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگترین واحدهای زیر مجموعه گروه صنعتی گلریز قم مشغول به فعالیت می باشد و با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات مدرن، تولید انواع نخ های یکسره پلی استر و پلی امید و همچنین تابندگی انواع نخ های فیلامنتی (TWISTED YARN) را انجام می دهد.
خدمات و محصولات شرکت عطرین نخ قم
به طور کلی موضوع فعالیت این شرکت، تولید انواع نخ است و در صورت های مالی منتشر شده توسط این شرکت در سایت کدال، محصولات آن شامل موارد زیر می باشد:
- انواع نخ سفيد
- نخ فيکس شده (heat set)
- نخ طلايی روشن
سهام شرکت عطرین نخ قم
این شرکت در سال 1397 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر سهام آن با نماد «نطرین» در بازار اول فرابورس معامله می شود و ارزش بازار آن حدود 540 میلیارد تومان است. یک شخص حقیقی با در اختیار داشتن 60 درصد سهام شرکت عطرین نخ قم به عنوان بزرگترین سهامدار آن شناخته می شود.
عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در گروه منسوجات
عوامل متعددی بر روند سودآوری شرکت های این گروه تاثیر گذار است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.
بازار مصرف داخلی
اکثر تولیدات شرکت های فعال در گروه منسوجات، در بازار داخلی مصرف می شود و رونق در مصرف کالاهای تولید داخل مانند: انواع لباس و پوشاک، پتوهای مسافرتی، پارچه های فاستونی و... می تواند بر روند سودآوری شرکت های این گروه تاثیر گذار باشد و معمولا طبق قراردادهایی که با شرکت داخلی منعقد می کنند، نرخ های فروش آن ها مشخص می شود.
قاچاق پوشاک خارجی
یکی از مشکلات و موانع برای شرکت های این گروه، وارد شدن پوشاک و پارچه خارجی به داخل کشور به شیوه غیر قانونی است؛ چراکه شرکت های نساجی برای تولیدات خود، مالیات و...پرداخت می کنند و قیمت تمام شده محصولات برای آن ها افزایش می یابد، اما محصولات خارجی که به شکل قاچاق وارد کشور می شود، هیچگونه عوارضی برای آن پرداخت نشده است و قیمت تمام شده آن نیز، از کالای مشابه داخلی کمتر می شود و قطعا در بازار رقابت، به دلیل قیمت پایین تر، کالای ساخت داخل را کنار می زند.
مواد اولیه
مواد اولیه برخی از شرکت های این گروه، پنبه و پشم است که عمدتا از شرکت های داخلی تامین می شود و معمولا قیمت گذاری های ریالی دارند؛ از طرف دیگر تعدادی از شرکت های گروه منسوجات، لباس ها و پارچه های پلی استر تولید می کنند و به همین دلیل مواد اولیه خود را از شرکت های پتروشیمی تامین می کنند و با بالا رفتن قیمت دلار و همچنین قیمت های جهانی، نرخ محصولات پتروشیمی نیز افزایش پیدا می کند و قیمت تمام شده محصولات این کارخانجات نساجی را بالا می برد که منجر به کاهش حاشیه سود آن ها می شود.
جمع بندی
گروه منسوجات در مقایسه با گروه هایی مانند محصولات شیمیایی، فلزات اساسی و...، یک گروه بسیار کوچک محسوب می شود و علی رغم فراهم بودن بسترهای لازم برای پذیرش شرکت های ریسندگی و بافندگی، تنها چند شرکت محدود در آن پذیرفته شده اند و علاقه مندان به سرمایه گذاری در این گروه حتما باید از تامین مواد اولیه این کارخانه ها اطمینان حاصل کنند.