صنعت مخابرات یکی از صنایع استراتژیک در کشور است و به دلیل استفاده از فناوری و تکنولوژی های جدید در آن، همواره به عنوان محرک برای چندین صنعت دیگر نیز شناخته می شود. اهمیت و کاربرد بسیار زیاد مخابرات در زندگی شهروندان، کشورها را به سمت گسترش این صنعت هدایت کرده است و در ایران نیز شرکت های متعددی در حوزه مخابرات فعال شده اند؛ به همین دلیل در این مقاله در خصوص گروه مخابرات در بازار سرمایه صحبت می کنیم.
تاریخچه و معرفی گروه مخابرات
با گسترش فناوری و تکنولوژی های مدرن در حوزه مخابرات، تغییرات فراوانی در ساختار شرکت ها به وجود آمد و موجب تاسیس شرکت های جدید در این حوزه شد. از طرف دیگر با دیده شدن بازار سرمایه به عنوان یکی از روش های تامین مالی برای شرکت های پذیرش شده و مزیت هایی که این بازار برای فعالان آن دارد، شرکت های حوزه مخابرات را نیز علاقه مند به حضور در این بازار کرد و باعث به وجود آمدن گروه مخابرات در بازار سرمایه شد.
بررسی تاریخچه گروه مخابرات بدون اشاره به عرضه سهام شرکت مخابرات ایران (سهامی عام) در بازار سرمایه امکان پذیر نخواهد بود؛ این شرکت در سال 1387 به عنوان اولین شرکت گروه مخابرات در بازار سرمایه پذیرفته شد و بنیان این گروه را تشکیل داد. گروه مخابرات به لحاظ تعداد شرکت های فعال در آن، به عنوان یکی از کوچکترین گروه های بازار سرمایه شناخته می شود؛ چرا که فقط معاملات 2 شرکت در این گروه انجام می شود که عبارت اند از:
- شرکت مخابرات ايران (اخابر)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- شركت ارتباطات سيار ايران (همراه)- بازار دوم بورس
شرکت های مخابرات ایران و ارتباطات سیار ایران فعالیت های گسترده ای را در زمینه مخابرات انجام می دهند و بخش بزرگی از زیرساخت های مخابراتی در ایران، تحت تاثیر خدمات این دو شرکت است که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
شرکت مخابرات ایران
شرکت مخابرات ایران در سال 1350 با سرمایه ای بالغ بر 500 میلیون تومان تاسیس شد. این شرکت در سال 1372 تلفن همراه در کشور را راه اندازی کرد؛ این بخش از شرکت که حوزه راه اندازی تلفن همراه را بر عهده داشت، در قالب شخصیت حقوقی جداگانه ای تحت عنوان شرکت ارتباطات سیار ایران از بدنه شرکت مخابرات ایران جدا شد. شرکت مخابرات ایران پس از تبدیل وضعیت به شرکت سهامی عام، در سال 1387 به عنوان اولین شرکت گروه مخابرات در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش شد؛ در حال حاضر سهام این شرکت با نماد «اخابر» در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود.
زیرمجموعه های شرکت مخابرات ایران
شرکت مخابرات ایران تقریبا یک شرکت نیمه دولتی محسوب می شود که دارای شرکت های زیر مجموعه مختلفی است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول)
- شرکت سرمایه کارکنان ارتباطات و مخابرات (شسکام)
- شرکت خدمات اول مخابرات (tct1)
- شرکت سامان سازه غدیر (مدیریت املاک)
- شرکت کاراشاپ
- شرکت ارتباطات زیرساخت
- 31 شرکت استانی
سهام شرکت مخابرات ایران
شرکت مخابرات ایران با ارزش بازار بیش از 47 هزار میلیارد تومان به عنوان یک شرکت بزرگ در بازار سرمایه ایران شناخته می شود و شرکت توسعه اعتماد مبین با در اختیار داشتن بیش از 37 درصد سهام شرکت مخابرات ایران، به عنوان بزرگترین سهامدار این شرکت نام گرفته است.
خدمات و حوزه فعالیت شرکت مخابرات ایران
خدمات شرکت مخابرات ایران در زمینه های ایجاد و بهره برداری شبکه های مخابراتی، تمامی فعالیت های مربوط به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، ایجاد و بهره برداری از شبکه های تلفن ثابت، سیار، انتقال داده ها و... خلاصه شده است؛ اما به شکل جزیی تر این شرکت خدمات متنوعی دارد که شامل موارد زیر می باشد:
- ارائه خدمات تلفن ثابت
- سرویس شارژ کارت تلفن همگانی
- خدمات پرداخت قبض
- سرویس تلفن روستایی (GSM)
- خدمات ADSL
- ارائه اینترنت بر بستر فیبر نوری
- خط دیجیتال با نرخ بیت بالا (VDSL)
- و...
شرکت ارتباطات سيار ايران
فناوری های جدید در سالیان اخیر تأثیرات بسیار زیادی بر زندگی انسان ها داشته اند و تا حد زیادی سبک زندگی ما را تغییر داده اند. تلفن همراه از پدیده هایی است که زندگی جوامع بشری را تحت الشعاع قرار داده است. تاریخچه راه اندازی فناوری تلفن همراه در ایران به سال 1373 باز می گردد؛ به اینصورت که با ظرفیت سازی 9200 شماره در شهر تهران فرآیند استفاده از این تکنولوژی آغاز شد.
شرکت ارتباطات سیار ایران یا به عبارت دیگر شرکت همراه اول، در ابتدا به عنوان قسمتی از شرکت مخابرات ایران و تحت عنوان امور ارتباطات سيار شرکت مخابرات ايران شناخته می شد؛ اما سرانجام در سال 1383 و در قالب شخصیت حقوقی تحت عنوان «شرکت ارتباطات سیار ایران» از این شرکت جدا شد و به طور مستقل خدمات خود را ارائه کرد.
سهام شرکت ارتباطات سیار ایران
پس از جدا شدن شرکت ارتباطات سیار ایران از شرکت مخابرات ایران و ارائه خدمات به مشتریان به صورت مستقل، ساختار این شرکت به سهامی عام تغییر یافت و در سال 1389 در فرابورس عرضه شد و در سال 1391 نیز با موافقت هیئت پذیرش اوراق بهادار، سهام این شرکت از فرابورس به بورس اوراق بهادار تهران انتقال یافت. در حال حاضر سهام شرکت ارتباطات سیار ایران با نماد «همراه» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران در حال معامله است.
شرکت ارتباطات سیار ایران با ارزش بازار بیش از 40 هزار میلیارد تومان به عنوان یک شرکت بزرگ در بازار سرمایه ایران شناخته می شود و شرکت مخابرات ایران با در اختیار داشتن بیش از 83 درصد از سهام این شرکت به عنوان بزرگترین سهامدار شرکت ارتباطات سیار ایران خود را معرفی کرده است.
خدمات شرکت ارتباطات سیار ایران
شرکت ارتباطات سیار ایران خدمات متعددی در حوزه های مختلف ارائه می کند که به طور خلاصه شامل موارد زیر می باشد:
- اینترنت نسل 2، 3، 4 و 4.5
- وای فای ثابت
- انواع سیم کارت اعم از سیم کارت کودک، سیم کارت دانشجو، سیم کارت دیتا و...
- مکالمه گروهی
- سرويس FDN
- محدودیت مکالمه
- اتصال به نمابر و ديتا
- پیام کوتاه
- پیام صوتی
- تماس بان
- پرداخت همراه
- سرويس رومينگ بين‌الملل
- انتقال و انتظار مكالمه
سودآوری شرکت های فعال در گروه مخابرات
سودآوری شرکت های فعال در گروه مخابرات تابع عوامل مختلفی است و پارامتر های گوناگونی می تواند بر روی آن ها اثر گذار باشد و با توجه به نوع و کیفیت خدماتی که شرکت های مخابراتی ارائه می کنند، این سودآوری می تواند تغییر کند که در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می کنیم.
تعرفه های اعمال شده بر خدمات شرکت های مخابراتی
مسئولیت اعمال تغییرات بر روی تعرفه خدمات ارائه شده توسط شرکت های مخابراتی، بر عهده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است و همواره با برگزاری نشست های مختلف با اپراتورهای فعال در ایران (بورسی و غیر بورسی)، به یک نرخ معقول برای تعرفه ها می رسد؛ بنابراین یکی از پارامترهایی که برای سودآوری شرکت های مخابراتی باید در نظر گرفت، دیدگاه و نوع قیمت گذاری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است.
نوسانات قیمت ارز (دلار)
در سالیان اخیر تحریم های اقتصادی و رشد نقدینگی در جامعه موجب جهش نرخ ارز شده و شرکت های مخابراتی همواره از این عامل آسیب دیده اند؛ چراکه از یک طرف به دلیل تحریم های اقتصادی نمی توانند تجهیزات و تکنولوژی ها مورد نظر خود را وارد کنند و از طرف دیگر نیز اگر موفق به انجام واردات شوند، به دلیل بالا رفتن نرخ دلار، هزینه های سنگینی را باید متحمل شوند و در داخل ایران نیز به دلیل کاهش درآمد سرانه شهروندان و اعمال تعرفه های حمایتی از مصرف کنندگان، این شرکت ها نمی توانند متناسب با افزایش نرخ ارز خدمات خود را به مشتریان بفروشند و همین مورد باعث شناسایی زیان می شود. به عبارت دیگر شرکت های مخابراتی که در ایران تعرفه های جهانی ندارند، تجهیزات مورد نیاز خود را به دلار خریداری می کنند اما نرخ های فروش آن ها به ریال است که همین عامل در بلند مدت می تواند اثرات منفی بر سودآوری آن ها داشته باشد.
به روز رسانی خدمات
ماهیت شرکت های مخابراتی با تکنولوژی های نوین ترکیب شده است و شرکت هایی که در حوزه مخابرات خدمات نوین ارائه نمی کنند، محکوم به شکست هستند و این شرکت ها برای باقی ماندن در میدان رقابت بایستی همواره زیرساخت ها و خدمات خود را به روز رسانی کنند و این عدم به روز رسانی و ارائه نکردن خدمات جدید در این حوزه می تواند بر روی سودسازی این شرکت ها اثر بگذارد.
به عنوان مثال هنگامیکه اینترنت نسل چهار (4G)، وارد بازار مخابرات می شود، قطعا مشترکان اپراتورهای مختلف به دنبال استفاده از آن هستند و اپراتورهایی که این خدمات را ارائه نمی کنند مشتریان خود را از دست می دهند و سودآوری آن ها دچار مشکل می شود.
انحصار
اکثر شرکت های فعال در حوزه مخابرات به صورت مستقیم و غیر مستقیم مرتبط با دولت هستند و از طرف دیگر نیز به دلیل تحریم های اقتصادی اعمال شده بر ایران، امکان ورود شرکت های خارجی و گسترش بازار رقابت در حوزه مخابرات وجود ندارد و تمامی خدمات در این حوزه توسط چند شرکت بورسی و غیر بورسی ارائه می شود؛ به همین دلیل این صنعت در ایران رقابتی نبوده و انحصار در آن کاملا مشخص است و همین موضوع باعث شده است که شرکت های فعال در گروه مخابرات فرصت های کم نظیری را برای ارائه خدمات خود در اختیار داشته باشند و بتوانند سودهای تکرار پذیر و عملیاتی را خلق کنند.
جمع بندی
به دلیل وجود تنها 2 شرکت در گروه مخابرات، زمینه و بسترهای لازم برای ورود سایر شرکت های مخابراتی به بازار سرمایه کاملا فراهم است و این گروه می تواند در سالیان آینده محلی برای پذیرش شرکت های نوین و دانش بنیان در حوزه مخابرات باشد و در سالیان اخیر نیز وعده هایی برای پذیرش شرکت های مانند رایتل و... نیز داده شده است که می تواند ارزش بازار این گروه را بیشتر کند.
از سوی دیگر به علت کم بودن شرکت های پذیرفته شده در گروه مخابرات، فعالان بازار سرمایه گزینه های متعددی برای سرمایه گذاری در این گروه در اختیار ندارند و انتخاب آن ها فقط بین دو نماد «اخابر» و «همراه» محدود می شود که این نکته می تواند جذابیت های این گروه برای سرمایه گذاری را کاهش دهد.