خرید از مراکز و فروشگاه های زنجیره ای تجربه ی است که هر کسی حداقل برای یک بار آن را انجام داده است و احتمالا شما نیز یکی از همین افراد هستید؛ به هنگام خرید از این مراکز ممکن است این سوال برای شما پیش آمده باشد که سازوکار چنین فروشگاه های بزرگی به چه شکل است و زنجیره تامین کالاهای موجود در این مراکز چگونه انجام می شود؟ برای پاسخ به این سوالات بایستی گروه خرده فروشی در بازار سرمایه را دنبال کنیم؛ بنابراین اگر شما نیز درباره این گروه کنجکاو هستید، توصیه می کنیم ما را تا پایان این مقاله همراهی کنید.

خرده فروشی چیست؟

در تعریف مفهوم خرده فروشی بایستی خاطر نشان کرد که این فرآیند شامل فروش کالا و اجناس فیزیکی به منظور مصرف آن توسط خریدار است و روش آن به این شکل است که شهروندان (مصرف کنندگان) برای خرید کالاهای مورد نیاز خود به مراکز مشخصی مانند فروشگاه های کوچک و بزرگ، بوتیک و... مراجعه می کنند و اصطلاحا فروشگاه هایی که محصولات خود را به صورت مستقیم به مصرف کنندگان می فروشند، خرده فروش نامیده می شوند.

لازم به ذکر است که خرده فروشان، کالاها و محصولات را در حجم فراوان از تولیدکنندگان یا عمده فروش ها خریداری می کنند و پس از آن با دریافت سود معین، آن را در حجم کوچکتر به مصرف کنندگان می فروشند؛ بنابراین خرده فروشان در انتهای زنجیره تامین کالاها قرار دارند. به عنوان مثال هنگامیکه شما به عنوان یک مصرف کننده برای خرید برنج به یک فروشگاه مراجعه می کنید، در واقع کالای مورد نظر خود را از یک خرده فروش تهیه کرده اید.

تاریخچه خرده فروشی و فروشگاه های زنجیره ای در ایران

برای خرده فروشی در ایران نمی توان تاریخ خاصی را مشخص کرد چرا که از صدها سال پیش این سازوکار در اشکال گوناگون مانند بقالی و... وجود داشته است؛ اما به طور کلی رواج فروشگاه های امروزی را می توان در اواخر سلطنت قاجار و سالیان ابتدایی حکومت پهلوی اول جستجو کرد که با توجه به گسترش نیاز مصرف کنندگان و افزایش جمعیت در ایران، حوزه خرده فروشی را به شدت گسترش داد و باعث به وجود آمدن فروشگاه ها و مغازه های متعدد به شکل امروزی شد.

نقطه عطف صنعت خرده فروشی در جهان را در تاسیس اولین فروشگاه های زنجیره ای می توان یافت؛ چراکه با تاسیس این مراکز سازوکارهای خرده فروشی به طور کلی تغییر کرد. بایستی خاطر نشان کرد که مبدا فروشگاه های زنجیره ای مدرن کشور آمریکاست و اولین شعبه این فروشگاه ها در سال 1859 در این کشور تاسیس شده است.

لازم به ذکر است که پروژه ها و ابزارهای نوینی که در جهان به وجود می آید، معمولا با یک اختلاف زمانی به ایران وارد می شود و تاسیس فروشگاه های زنجیره ای نیز یکی از همین موارد است؛ به این معنا که اولین فروشگاه زنجیره ای در ایران، تحت عنوان «بزرگ ایران» توسط برادران اخوان کاشانی در سال 1340 تاسیس شد و پس از آن نیز فروشگاه های زنجیره ای کوروش توسط محمود خیامی و برادرش در سال 1348 به وجود آمد.

تشکیل گروه خرده فروشی در بازار سرمایه

در سالیان اخیر و با توجه به تجربه های خوبی که صنایع مختلف در بازار سرمایه داشتند، بسیاری از بنگاه های اقتصادی به پذیرش در این بازار علاقه مند شدند؛ یکی از این بخش ها، شرکت های فعال در حوزه خرده فروشی بودند که بازار سرمایه را به عنوان محلی مناسب برای فعالیت های خود تشخیص دادند. بنابراین همه عوامل دست به دست هم دادند تا گروهی مجزا در بازار سرمایه تحت عنوان «گروه خرده فروشی بورس، به استثنای وسایل نقلیه موتوری» به وجود بیاید که در حال حاضر به عنوان یکی از کوچکترین گروه های بازار سرمایه فعال است.

شرکت های فعال در گروه خرده فروشی

علی رغم پتانسیل های فراوان در گروه خرده فروشی بورس و فعالیت شرکت های متعدد در این حوزه، تنها 3 شرکت خرده فروشی در بازار سرمایه پذیرفته شده اند. این شرکت ها عبارت اند از:

• قاسم ايران (قاسم)- بازار دوم فرابورس
• فروشگاه های زنجيره ای افق كوروش (افق)- بازار دوم بورس
• فروشگاه های زنجيره ای رفاه (رفاه)- بازار پايه زرد فرابورس

شرکت فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش

این شرکت فعالیت خود را در سال 1388 و با سرمایه گذاری گروه صنعتی گلرنگ، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنایع گلرنگ، شرکت گسترش گلرنگ پخش، شرکت تولیدی شیمیایی پاکشو و شرکت گسترش گلپخش که موسس همه ی آن ها محمد کریم فضلی بود، آغاز کرد و این شرکت در اوایل سال 1400، دارای 2624 شعبه فعال در سراسر ایران بود.

خدمات فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش

با توجه به ماهیت فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش که به عنوان یک شرکت خرده فروشی عمل می کند، خدمات اصلی آن را می توان در حوزه تاسیس و راه‌اندازی فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرده فروشی در داخل کشور خلاصه کرد. لازم به ذکر است که تامین کالاها و محصولات موجود در فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش توسط خود این مجموعه انجام می شود.

سهام شرکت فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش

سهام این شرکت در سال 1397 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر معاملات آن با نماد «افق» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران انجام می شود. شرکت فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش با ارزش بازار بیش از 12 هزار میلیارد تومان، به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه خرده فروشی بورس شناخته می شود و شركت گروه مديريت صنعت خرده فروشی كوروش با در اختیار داشتن بیش از 84 درصد سهام آن به عنوان بزرگترین سهامدار شرکت فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش خود را معرفی کرده است.

شرکت قاسم ایران

دومین شرکت فعال در گروه خرده فروشی بورس، شرکت «قاسم ایران» است؛ این شرکت به عنوان یکی از شرکت های تابعه گروه صنعتی مینو در سال 1338 و با موضوع فعالیت توزیع کالاهای مصرفی در ایران تاسیس شد.

خدمات و حوزه فعالیت شرکت قاسم ایران

این شرکت خدمات متنوعی را در زمینه های واردات، صادرات و توزیع فراگیر محصولات مختلف ارائه می دهد که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شیرینی، شكلات، محصولات غذایی، آشامیدنی، شیر خشک و...
• لوازم آرایشی، مواد شوینده و بهداشتی
• دارو 

سهام شرکت قاسم ایران

این شرکت در سال 1393 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر سهام آن با نماد «قاسم» در بازار دوم فرابورس معامله می شود و ارزش بازار این شرکت حدود 1700 میلیارد تومان است. همانطور که گفته شد شرکت قاسم ایران به عنوان یکی از شرکت های زیر مجموعه گروه صنعتی مینو شناخته می شود و این هلدینگ با در دست داشتن بیش از 85 درصد شرکت قاسم ایران، خود را به عنوان سهامدار اصلی آن معرفی کرده است.

شرکت فروشگاه های زنجیره ای رفاه

سومین شرکت فعال در گروه خرده فروشی، فروشگاه های زنجیره ای رفاه است؛ این شرکت در سال 1374 تاسیس شد و فعالیت اصلی آن در زمینه خرده فروشی است و نمایندگی های بسیار زیادی در سراسر کشور دارد.

خدمات فروشگاه های زنجیره ای رفاه

این شرکت انواع مختلفی از فروشگاه ها را در سراسر ایران تاسیس کرده است و با توجه به ساختار این نمایندگی ها، می توان آن ها را به 5 نوع تقسیم بندی کرد:

• رفاه مارکت، کمتر از هزار متر مربع
• رفاه اکسپرس، کمتر از هزار متر مربع
• رفاه اکسترا، 1000 تا 2500 متر مربع
• رفاه هایپر، 2500 تا 10000 متر مربع
• رفاه مگاهایپر، بیش از 10000 متر مربع

سهام شرکت فروشگاه های زنجیره ای رفاه

این شرکت در سال 1392 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر با نماد «رفاه» در بازار پایه زرد فرابورس معاملات خود را انجام می دهد. شرکت بازتاب سهام توس با در اختیار داشتن بیش از 42 درصد سهام شرکت فروشگاه های زنجیره ای رفاه، به عنوان سهامدار اصلی آن شناخته می شود.

عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در گروه خرده فروشی

فعالیت شرکت های این گروه در زمینه فروش کالا به مصرف کنندگان است و هر عاملی که باعث کاهش و یا افزایش میزان خرید مصرف کنندگان شود، می تواند بر روی سودآوری این شرکت ها اثر بگذارد. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش قدرت خرید مردم

در سال های اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی، درآمد سرانه مردم روند کاهشی داشته و همین موضوع قدرت خرید مردم را تضعیف کرده است؛ بنابراین با کاهش قدرت خرید شهروندان، میزان مصرف کالاها نیز کاهش پیدا می کند و همین موضوع باعث افت فروش شرکت های فعال در گروه خرده فروشی می شود.

افزایش تعداد نمایندگی ها

با گسترش شعبات فروشگاه های زنجیره ای، میزان سودآوری آن ها نیز افزایش پیدا می کند و صورت های مالی این شرکت ها نیز همین موضوع را تایید می کند که در سالیان اخیر و با گسترش چشمگیر این فروشگاه ها، حاشیه سود آن ها بالا رفته است.

تامین کالاها

یکی از اصلی ترین مواردی که می تواند بر روند سود سازی فروشگاه های زنجیره ای اثر بگذارد، زنجیره تامین کالا است و اگر این زنجیره با مشکل مواجه شود و کالاهای مصرفی در موعد مقرر از تولیدکننده به مراکز پخش نرسد، می تواند سودآوری این شرکت ها را تحت تاثیر قرار بدهد.

جمع بندی

گروه خرده فروشی در بازار سرمایه، 3 شرکت معروف را پذیرفته است و به دلیل تقاضای بسیار زیاد برای محصولات و کالاهای این شرکت ها، سودهای ساخته شده توسط آن ها تکرار پذیر است و سهامداران این شرکت ها می توانند با دید بلند مدت سرمایه گذاری کنند. علی رغم فعالیت شرکت های متعدد خرده فروشی در ایران، گروه خرده فروشی در بازار سرمایه از رونق کافی برخوردار نیست و تنها چند شرکت محدود در آن فعالیت می کنند و با وجود ظرفیت و پتانسیل های گوناگون در این حوزه، آن طور که شایسته است شرکت های خرده فروشی در این بازار پذیرش نشده اند.