صنعت چاپ و تکثیر در جهان، یکی از صنایع پر کاربرد در حوزه چاپ کتاب، تصاویر، مجله و...محسوب می شود و با توجه به تقاضای زیادی که برای این محصولات در کشورهای مختلف وجود دارد، شرکت های فعال در این صنعت همواره سودآوری خوبی دارند و در ایران نیز یکی از گروه های بازار سرمایه به این موضوع اختصاص یافته است. گروه انتشار، چاپ و تکثیر، به لحاظ ارزش بازار یکی از گروه های بسیار کوچک بازار سرمایه است؛ چرا که با وجود فعالیت واحدهای مختلف در حوزه چاپ و تکثیر، تنها شرکت «افست» در آن پذیرفته شده است. بنابراین برای بررسی و تحلیل این گروه بهتر است شرکت افست را مورد پردازش قرار دهیم.

تاریخچه صنعت چاپ در ایران

تاریخچه چاپ و تکثیر در ایران بسیار طولانی است؛ اما آنچه را که امروز ما به عنوان صنعت مدرن چاپ و تکثیر به وسیله تجهیزات و ماشین آلات جدید می شناسیم را بایستی در ایجاد اولین چاپخانه صنعتی ایران توسط عباس میرزا (شاهزاده روشنفکر قاجار) در سال 1190 شمسی جستجو کرد و در آنجا بود که اولین کتاب چاپ شده در ایران که رساله جهادیه نام داشت، توسط میرزا زین العابدین تبریزی چاپ و تکثیر شد و پس از آن نیز چاپخانه های متعددی در تبریز، تهران، اصفهان و... به وجود آمدند و در ابتدای کار، به چاپ کتاب های دینی و مذهبی اختصاص داده شده بودند.

گسترش و تاسیس چاپخانه های سربی در ایران

در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی با رواج یافتن خواندن روزنامه در بین مردم، چاپخانه های متعددی به وجود آمدند و این صنعت را گسترش دادند. در سال های بعد و با بهتر شدن اوضاع اقتصادی ایران به واسطه ملی شدن صنعت نفت، گسترش مدارس و مراکز آموزشی در دستور کار قرار گرفت و همین موضوع باعث به وجود آمدن تقاضای بسیار زیاد برای کتاب های درسی در میان مردم شد و عملا چاپخانه های قدیمی نمی توانستند پاسخگوی این حجم از تقاضا باشند. به همین دلیل در دهه سی، چاپخانه های جدیدی در تهران به وجود آمدند و با واردات دستگاه های بزرگ چاپ و تکثیر به داخل ایران، این صنعت را متحول کردند. از جمله این چاپخانه های بزرگ و مدرن می توان به شرکت چاپ افست اشاره کرد که در حال حاضر به عنوان تنها شرکت فعال در گروه انتشار، چاپ و تکثیر در بازار سرمایه فعالیت می کند.

شرکت افست، تنها شرکت فعال در گروه انتشار، چاپ و تکثیر

این شرکت در سال 1336 با ساختار سهامی تاسیس شد و اکثر سهامداران آن نیز ناشران بودند. از طرف دیگر وضعیت کیفی و کمی چاپ در کشور در آن زمان مطلوب نبود و شرکت افست با واردات جدیدترین تکنولوژی های چاپ و تکثیر به کشور، تحولی چشمگیر را در زمینه چاپ کتاب های درسی در تیراژهای میلیونی ایجاد کرد.

خدمات شرکت افست

هدف اصلی تاسیس این شرکت از ابتدا، چاپ و تکثیر کتاب درسی و یا کمک آموزشی بوده است؛ اما در بعضی از مواقع، این شرکت پروژه های غیر درسی را نیز بر عهده گرفته است. به عنوان مثال در سال 1371 که روزنامه همشهری اقدام به منتشر کردن روزنامه چهار رنگ در کشور کرد، شرکت افست این وظیفه را بر عهده گرفت و به طور جزیی تر خدمات این شرکت شامل موارد زیر می باشد: 

• ایجاد و تاسیس چاپخانه و بهره برداری از آن ها
• چاپ و نشر کتب های درسی و آموزشی
• تولید لوازم التحریر و لوازم بسته بندی
• چاپ مجله و روزنامه
• چاپ تصاویر

سهام شرکت افست

این شرکت با ارزش بازار حدود 800 میلیارد تومان، به عنوان یک شرکت بسیار کوچک محسوب می شود و سهام آن در سال 1356 در بازار سرمایه پذیرفته شده است و هم اکنون معاملات سهام این شرکت با نماد «چافست» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران انجام می شود. شرکت سرمایه گذاری ملی ایران و شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران، هر کدام با در اختیار داشتن حدود 14 درصد از سهام شرکت افست، به عنوان بزرگترین سهامداران آن شناخته می شوند.

عوامل موثر بر سودآوری گروه انتشار، چاپ و تکثیر

گروه انتشار، چاپ و تکثیر و همچنین شرکت افست به عنوان تنها شرکت پذیرفته شده در آن، به عنوان یکی از صنایع ریالی بازار سرمایه محسوب می شود و اکثر خدمات و محصولات آن، مشتری داخلی دارد. عواملی که می توانند بر سودآوری شرکت افست تاثیر بگذارند، عبارت اند از:

واگذاری وظیفه چاپ کتب درسی به شرکت افست

اصلی ترین فعالیت شرکت افست، چاپ و تکثیر کتاب های درسی است؛ به همین دلیل تا زمانی که سفارش های چاپ کتاب درسی وجود دارند، این شرکت می تواند خدمات خود را ارائه کند. بنابراین نوع قرارداد و تعرفه ای که بین شرکت افست و پیمانکاران مرتبط برای چاپ کتاب های درسی منعقد می شود، می تواند بر سود این شرکت بسیار تاثیر داشته باشد. به همین دلیل همواره در صورت های مالی شرکت افست، بخش قابل توجهی از فروش و سود بدست آمده مربوط به چاپ کتاب های درسی است.

مجلات رشد

بخش دیگری از خدمات ارائه شده توسط شرکت افست مربوط به چاپ و تکثیر «مجلات رشد» است که همواره قسمتی از گزارشات منتشر شده در کدال را به خود اختصاص داده است.

نرخ دلار

شرکت افست از جمله شرکت هایی است که افزایش نرخ دلار باعث ایجاد مشکلاتی برای آن می شود؛ چراکه اکثر مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می کند و همانطور که می دانید، برای واردات نیز، شرکت ها به ارز نیاز دارند و افزایش قیمت دلار می تواند باعث بالا رفتن هزینه های این شرکت شود. به عنوان مثال شرکت افست بخشی از کاغذ مورد نیاز خود برای چاپ کتاب های درسی را از طریق واردات تامین می کند و با افزایش قیمت دلار، نرخ این کاغذها افزایش می یابد که می تواند حاشیه سود شرکت را کاهش دهد.

لازم به ذکر است که شرکت افست تعدادی زمین و ساختمان دارد که بالا رفتن قیمت دلار باعث شناسایی سودهای غیر عملیاتی از طریق این دارایی ها در صورت های مالی این شرکت می شود.

نرخ گذاری و تعرفه های داخلی

صنعت چاپ و تکثیر در ایران، قیمت گذاری جهانی ندارد و اصطلاحا نرخ گذاری های ریالی متناسب با تورم و... در این صنعت صورت می پذیرد و یکی از عوامل مهم در تحلیل روند سودسازی گروه انتشار، چاپ و تکثیر، بررسی افزایش نرخ های آن است.

جمع بندی

گروه انتشار، چاپ و تکثیر، علی رغم فراهم ساختن زمینه های لازم برای پذیرش شرکت های این حوزه، نتوانسته است به صورت مطلوبی گسترش پیدا کند و در حال حاضر فقط میزبان شرکت افست است.