اهمیت بهداشت و درمان در جهان امروز بر کسی پوشیده نیست و همواره دولت ها به دنبال گسترش شبکه بهداشت و درمان در کشور خود بوده اند. یکی از مصادیق پیشرفت در حوزه بهداشت، صنعت تولید دارو است که کشورهای پیشرو را از سایرین جدا می کند و علاوه بر تامین داروی لازم برای نظام بهداشت و درمان خود، امکان صادرات به کشورهای دیگر را نیز فراهم می کند و باعث رشد اقتصادی کشورهای مذکور می شود. اهمیت این موضوع تا جایی پیش رفته است که بخش های دولتی و خصوصی، سرمایه گذاری های بزرگی را در این حوزه انجام داده اند. در ایران نیز با الگوبرداری از کشورهای دارای تکنولوژی، شرکت های متعددی در زمینه داروسازی به وجود آمده اند و همین موضوع باعث تشکیل گروه مواد و محصولات دارویی در بازار سرمایه شده است؛ که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.
تاریخچه صنعت داروسازی در ایران
داروسازی سنتی از قرن ها پیش در ایران رواج داشته است؛ اما آنچه که به عنوان صنعت داروسازی مدرن با استفاده از تکنولوژی های جدید نامیده می شود را در فعالیت های دکتر عبیدی بایستی جستجو کرد. دکتر عبیدی که به پدر داروسازی ایران معروف است، نخستین کارخانه داروسازی ایران را در سال 1325 تاسیس کرد.
افزایش شرکت های داروسازی در ایران
پس از تاسیس اولین کارخانه داروسازی در ایران، شرکت های متعدد چند ملیتی وارد این بازار شدند و صنعت داروسازی در ایران را گسترش دادند. با وقوع انقلاب اسلامی و خارج شدن شرکت های چند ملیتی از ایران، بسیاری از شرکت های تولید کننده دارو در ایران به دولت واگذار شدند.
تشکیل گروه مواد و محصولات دارویی در بازار سرمایه
پس از انقلاب و با سیاست های خودکفایی در زمینه داروسازی، شرکت های مختلفی در این حوزه تاسیس شدند و همچنین شرکت های تولید کننده دارو نیز که از قبل فعالیت داشتند، به روز رسانی شدند. بنابراین با سرمایه گذاری های انجام شده در صنعت داروسازی توسط بخش های دولتی و خصوصی، کارخانه های تولید کننده دارو روز به روز گسترش یافتند و از سوی دیگر نیز صاحبان این صنایع به دنبال فعالیت در بازاری شفاف و حرفه ای بودند که با توجه به بسترهای خوبی که در بازار سرمایه برای شرکت ها در نظر گرفته شده بود، این صنایع را به سمت پذیرش در بازار سرمایه هدایت کرد؛ به همین دلیل گروهی تحت عنوان «گروه مواد و محصولات دارویی» در بازار سرمایه تشکیل شد. در حال حاضر شرکت های مختلفی در این گروه فعالیت می کنند و با توجه به ارزش بازار آن، به عنوان یک گروه متوسط شناخته می شود.
شرکت های پذیرفته شده در گروه مواد و محصولات دارویی
شرکت های متعددی در این گروه پذیرفته شده اند و به طور کلی آن ها را می توان به دو دسته شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران تقسیم کرد.
شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
- گروه دارويی بركت (بركت)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- ایران دارو (ديران)- بازار دوم بورس
- داروسازی امين (دامين)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- داروسازی جابرابن‌حيان (دجابر)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- دارويی لقمان (دلقما)- بازار دوم بورس
- داروسازی روزدارو (دروز)- بازار دوم بورس
- سرمايه گذاری دارويی تامين (تيپيكو)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- داروسازی اكسير (دلر)- بازار دوم بورس
- داروسازی زهراوی (دزهراوی)- بازار دوم بورس
- سرمايه گذاری البرز، هلدينگ (والبر)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- داروسازی زاگرس فارمد پارس (ددام)- بازار دوم بورس
- داروسازی سينا (دسينا)- بازار دوم بورس
- داروسازی اسوه (داسوه)- بازار دوم بورس
- توليد مواد اوليه داروپخش (دتماد)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- داروسازی كوثر (دكوثر)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- سرمايه گذاری شفادارو (شفا)- بازار دوم بورس
- لابراتوار داروسازی دكترعبيدی (دعبيد)- بازار دوم بورس
- گروه دارويی سبحان (دسبحا)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- دارويی رازک (درازک)- بازار دوم بورس
- داروپخش، هلدينگ (وپخش)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- سبحان دارو (دسبحان)- بازار دوم بورس
- شيمی دارویی داروپخش (دشيمی)- بازار دوم بورس
- داروسازی فارابی (دفارا)- بازار دوم بورس
- كيميدارو (دكيمی)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- البرز دارو (دالبر)- بازار اول (تابلوی اصی) بورس
- كارخانجات داروپخش (دارو)- بازار دوم بورس
- پارس دارو (دپارس)- بازار دوم بورس
- داروسازی ابوريحان (دابور)- بازار دوم بورس
- فرآورده های تزريقی ايران (دفرا)- بازار دوم بورس
شرکت های دارویی پذیرفته شده در فرابورس ایران
- داروسازی سبحان انكولوژی (دسانكو)- بازار دوم فرابورس
- داروسازی توليد دارو (دتوليد)- بازار اول فرابورس
- توليد و صادرات ريشمک (ريشمک)- بازار اول فرابورس
- توليد ژلاتين كپسول ايران (دكپسول)- بازار اول فرابورس
- مواد اوليه دارويی البرز بالک (دبالک)- بازار اول فرابورس
- دارويی ره آورد تامين (درهآور)- بازار اول فرابورس
- پخش البرز (پخش)- بازار دوم فرابورس
- داروسازی آوه سينا (داوه)- بازار اول فرابورس
- توزيع دارو پخش (دتوزيع)- بازار دوم فرابورس
- شركت كی بی سی (كی بی سی)- بازار دوم فرابورس
- داروسازی كاسپين تامين (كاسپين)- بازار دوم فرابورس
- داروسازی تهران شيمی (شتهران)- بازار پايه نارنجی فرابورس
- الحاوی (دحاوی)- بازار پايه زرد فرابورس
- پخش هجرت (هجرت)- بازار دوم فرابورس
- داروسازی شهيد قاضی (دقاضی)- بازار پايه زرد فرابورس
- داروسازی تهران دارو (دتهران)- بازار پايه نارنجی فرابورس
- شيرين دارو (دشيری)- بازار پايه زرد فرابورس
- داروسازی دانا (ددانا)- بازار اول فرابورس
- پخش رازی (درازی)- بازار اول فرابورس
- آنتی بيوتيک سازی ايران (بيوتيک)- بازار دوم فرابورس
بزرگترین شرکت فعال در گروه مواد و محصولات دارویی
شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین با ارزش بازار بیش از 20 هزار میلیارد تومان، به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه مواد و محصولات دارویی شناخته می شود. این شرکت در سال 1382 فعالیت خود را در تمامی حوزه های زنجیره تامین دارو آغاز کرد و در حال حاضر بزرگترین هلدینگ فعال در صنعت داروی کشور است و تولید بیش از 70 درصد مواد اولیه دارویی کشور را بر عهده دارد.
شرکت های تابعه هلدینگ سرمایه گذاری دارویی تامین
با توجه به فعالیت های گسترده هلدینگ سرمایه گذاری دارویی تامین در صنعت داروی کشور، شرکت های تابعه متعددی با این هلدینگ همکاری می کنند که عبارت اند از:
گروه دارو پخش، شرکت کارخانجات دارو پخش، داروسازی فارابی، شرکت داروسازی اکسیر، شرکت داروسازی زهراوی، شرکت داروسازی ابوریحان، شرکت لابراتوارهای رازک، شرکت داروسازی کاسپین تامین، پارس دارو، شرکت داروسازی شهید قاضی، زاگرس فارمد پارس، شرکت تحقیقاتی- مهندسی توفیق دارو، شرکت تولید مواد اولیه داروپخش (تماد)، شرکت شیمی دارویی داروپخش، آنتی بیوتیک سازی ایران، شرکت دارویی ره آورد تامین، شیرین دارو، کلر پارس، ژلاتین کپسول ایران، شرکت داروسازی دانا، شرکت داروسازی بیو دارو، شرکت توزیع دارو پخش، شرکت پخش هجرت، شرکت پخش اکسیر، شرکت توزیع داروهای دامی داروپخش، اوزان، سیما سلامت تامین ایرانیان و شرکت دارویی آترا.
خدمات شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین
این هلدینگ به عنوان بزرگترین صادر کننده محصولات دارویی در کشور، خدمات متنوعی را در صنعت داروسازی ارائه می کند؛ به طور کلی خدمات هلدینگ سرمایه گذاری دارویی تامین را می توان در 5 بخش تقسیم بندی کرد:
1) تحقیق و توسعه
واحدهای تحقیق و توسعه شرکت های هلدینگ دارویی تامین از فعال ترین واحدها در زمینه توسعه مواد اولیه و فرآورده های دارویی جدید در گروه مواد و محصولات دارویی بازار سرمایه محسوب می شوند که ضمن توسعه محصولات جدید مورد نیاز بازار دارویی کشور، ماموریت بهینه سازی روش های تولید در شرکت ها را نیز بر عهده دارند. همچنین یک شرکت دانش بنیان در این مجموعه به طور اختصاصی در زمینه تحقیق و توسعه داروهای با ارزش افزوده بالا فعالیت می‌کند.
2) تولید مواد اولیه
این شرکت به عنوان بزرگترین مجموعه فعال در تولید مواد اولیه دارویی شناخته می شود و همانطور که گفته شد تولید بیش از 70 درصد مواد اولیه دارویی کشور را بر عهده دارد.
3) تولید محصول نهایی
محصولات تولید شده در این هلدینگ به 2 بخش داروهای انسانی و داروهای دامی تقسیم می شوند.
الف) محصولات انسانی: این شرکت دارای ۹ کارخانه تولید کننده محصولات دارویی انسانی با بیش از ۸۰۰ قلم دارو در ٣٢ حوزه درمانی می‌باشد. برخی از این محصولات به طور انحصاری در کارخانه های گروه سرمایه گذاری دارویی تامین تولید و به بازار دارویی ایران عرضه می شوند.
ب) محصولات دامی: این شرکت دارای ۳ کارخانه تولید محصولات دامی در گروه های درمانی آنتی بیوتیک، ضد انگل، هورمون ها، بیهوش کننده ها، بی حس کننده ها، ضد التهاب، داروهای سوء هاضمه، محرک های رشد، ضدعفونی کننده ها، شوینده ها، ویتامین ها، عناصر معدنی، الکترولیت، نهاده های تغذیه ای و برخی گروه های درمانی دیگر می باشد که بر اساس آمار سازمان دامپزشکی قریب به 15 درصد سهم بازار داروهای دامی کشور را به خود اختصاص داده است.
4) توزیع دارو
هلدینگ دارویی تامین با مدیریت و مالکیت ۳ شرکت توزیع داروی انسانی و یک شرکت پخش اختصاصی داروهای دامی و با داشتن حدود 35 درصد سهم بازار پخش، بزرگترین مجموعه توزیع کننده داروی کشور محسوب می گردد به گونه ای که تمامی داروخانه های سراسر کشور را با رعایت الزامات استاندارد کیفی GDP تحت پوشش دارد.
5) بازرگانی
یکی از شرکت های هلدینگ دارویی تامین در بخش بازرگانی فعال می باشد که با در اختیار داشتن نمایندگی از کمپانی های معتبر دنیا و ایجاد روابط مناسب تجاری و کسب اعتماد طرف های تجاری خارجی توانسته گام های مؤثری در جهت رفع نیازهای مراکز درمانی و بیمارستان های کشور بردارد. همچنین واردات برخی داروها و مواد اولیه ضروری و مورد نیاز کشور در دستور کار این شرکت قرار دارد.
سهام شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین
سهام این شرکت با نماد «تیپیکو» در بازار اول (تابلوی فرعی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود و در حال حاضر شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) با در اختیار داشتن بیش از 35 درصد سهام آن به عنوان بزرگترین سهامدار شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین شناخته می شود.
عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی
شرکت های فعال در این گروه همواره سودسازی های مناسبی را انجام می دهند و با توجه به شرایط خاص اقتصاد ایران در سال های گذشته، فعالیت این شرکت ها متوقف نشده و سود های بدست آمده توسط آن ها تکرار پذیر بوده است. از طرف دیگر به دلیل نوع محصولات و خدماتی که شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی ارائه می دهند، عوامل مختلفی می تواند بر روی سودآوری آن ها اثر گذار باشد؛ اما به طور کلی می توان چند عامل تاثیر گذار مشترک در بین آن ها شناسایی کرد که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.
ارز4200
یکی از بخش هایی که ارز ترجیحی به آن تعلق می گیرد دارو است و شرکت های مختلف از جمله وارد کنندگان و یا تولید کنندگان محصولات دارویی، با توجه به محصولی که ارائه می کنند، از این ارز برخوردار می شوند. بنابراین تخصیص و یا حذف ارز ترجیحی می تواند بر روی سودآوری شرکت های دارویی اثر گذار باشد؛ چرا که بخشی از این منابع صرف خرید مواد اولیه مورد نیاز کارخانه های داروسازی می شود و با حذف آن، مطمئنا قیمت تمام شده محصولات دارویی افزایش می یابد و نرخ های فروش نیز دچار نوسان می شود.
کرونا
بخش داروسازی و صنایع مرتبط با آن، در دوران پاندمی کرونا افزایش میزان فروش چشمگیری داشتند و بسیاری از شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی به واسطه تولید داروهای مورد نیاز برای بیماران کرونایی، سودهای خوبی را شناسایی کردند؛ بنابراین پیش بینی می شود که با ادامه یافتن شرایط خاص کرونایی در کشور و رعایت نکات بهداشتی و درمانی، سودآوری این شرکت ها ادامه دارد باشد.
قاچاق دارو به داخل کشور
برخی از داروهایی که مشابه داخلی دارند، از طریق گذرگاه های غیر رسمی در مرزها وارد می شوند و این موضوع باعث عدم فروش مناسب شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی می شود؛ چراکه شرکت های داخلی مبالغ مختلفی را برای مالیات و... می پردازند، اما کالاهایی که از طریق قاچاق وارد کشور می شوند، از این موضوع مستثنی هستند و قیمت تمام شده آن ها نسبت به محصولات داخلی پایین تر است و به همین دلیل امکان رقابت در این بازار غیر ممکن می شود.
نرخ دلار
تعدادی از شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی، کالاهای صادراتی دارند و نرخ های فروش آن ها کاملا تحت تاثیر نرخ دلار است و با افزایش قیمت دلار در ایران، حاشیه سود این شرکت ها افزایش پیدا می کند. از طرف دیگر برخی از شرکت های دارویی، از محل افزایش نرخ دلار دچار زیان می شوند؛ چرا که مواد اولیه محصولات آن ها کاملا تحت تاثیر نرخ دلار است و با افزایش آن، قیمت تمام شده داروهای تولید شده آن ها نیز افزایش پیدا می کند و بایستی منتظر دریافت مجوز برای افزایش نرخ فروش محصولات خود باشند.
نظام بیمه ای کشور
بسیاری از خدمات بهداشت و درمان در ایران، تحت پوشش شرکت های بیمه است و شرکت های داروسازی با شرکت های بیمه ای قرارداد منعقد می کنند؛ به همین دلیل عدم ایفای تعهدات بیمه ها نسبت به پرداخت داروهای ارائه شده توسط شرکت های داروسازی در موعد مقرر می تواند سود این شرکت ها را دچار نوسان کند و در بعضی مواقع آن ها را در معرض ورشکستگی قرار دهد. بنابراین در گروه مواد و محصولات دارویی، شرکت هایی را انتخاب کنید که با بیمه های خوش حساب قرارداد بسته اند.
استفاده تکنولوژی های جدید
صنعت داروسازی نیز نیازمند استفاده از تجهیزات مدرن و تکنولوژی های جدید است و شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی برای باقی ماندن در میدان رقابت بایستی تجهیزات خود را به روز رسانی کنند.
جمع بندی
با توجه به ارزش بازار شرکت های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی، این گروه به عنوان یکی از گروه های متوسط بازار سرمایه محسوب می شود. گروه مواد و محصولات دارویی با توجه به بازار مصرف همیشگی و تقاضای زیادی که برای محصولات این شرکت ها وجود دارد، روند سودآوری آن ها عملیاتی بوده و چشم انداز خوبی دارند و سرمایه گذارانی که دید بلندمدت دارند، می توانند گزینه های خوبی را برای سرمایه گذاری انتخاب کنند. از طرف دیگر حذف ارز 4200 می تواند برای شرکت هایی که این ارز ترجیحی را دریافت می کرند، تاثیرات مثبتی را به همراه داشته باشد و روند سودآوری آن ها را افزایش بدهد.