بازار سرمایه ایران فقط محدود به سهام عادی چند شرکت نمی شود و ابزارهای مختلفی از جمله سهام خزانه، سهام ممتاز، حق تقدم، اوراق مشارکت، اوراق اجاره و...نیز در آن وجود دارند. سهام خزانه یکی از این ابزارها است که کاربردهای فراوانی در روند معاملاتی سهام شرکت ها دارد. به دلیل ویژگی های خاص این نوع سهام، از اصطلاح «سهام مجدد» نیز برای آن استفاده می شود. سوالی که پیش می آید این است که سهام خزانه در بازار سرمایه ایران چه ویژگی هایی دارد و استفاده از آن چه منفعتی را برای سهامداران و صاحبان شرکت ها به دنبال دارد؟ اگر شما نیز در خصوص پاسخ این سوالات کنجکاو هستید، توصیه می کنیم ما را تا پایان مقاله همراهی کنید.

سهام خزانه چیست؟

سهام خزانه یکی از انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه است و همانطور که گفته شد، در میان فعالان حرفه ای این بازار با عنوان «سهام مجدد» نیز شناخته می شود. شرکت صادر کننده سهام با استفاده از این مکانیسم، بخشی از سهام موجود در بازار را خریداری می کند تا درصد سهام شناور این شرکت کاهش یابد. خرید سهام خزانه توسط شرکت صادر کننده سهام معمولا نوعی حمایت از سهام شرکت محسوب می شود و هنگامیکه خبر خرید سهام خزانه یک شرکت در بازار منتشر می شود، موجی از تقاضا نیز بر روی نماد مذکور به وجود می آید.

به عنوان مثال، شرکت صادر کننده سهام تصمیم می گیرد که بخشی از سهام شناور موجود در بازار را تحت عنوان سهام خزانه خریداری کند و درصد شناوری را کاهش دهد. بنابراین، در یک بازه زمانی مشخص که از قبل اعلام می شود، این بخش از سهام، خریداری شده و مقداری از سهام شناور موجود در بازار کاسته می شود.

نکته 1: توجه داشته باشید که این نوع خریدها فارغ از اینکه با چه هدفی انجام شده است، نوعی حمایت محسوب می شود و می تواند تقاضا را برای خرید نماد مذکور افزایش دهد.

نکته 2: به هنگام توزیع سود سهام (DPS) و یا محاسبه سود هر سهم (EPS)، سهام خزانه خریداری شده، محسوب نمی شود.

ثبت سهام خزانه

سوالی که پیش می آید این است که فرآیند خرید این نوع سهام به چه شکل است؟ در واقع هنگامیکه یک شرکت در ابتدا سهام را منتشر می کند، بخش سهام در ترازنامه از طریق اعتبار به سهام عادی و حساب های سرمایه پرداخت شده اضافی افزایش می یابد. طبق روش وجه نقد، در زمان خرید مجدد سهام، حساب سهام خزانه داری بدهکار می شود تا ارزش سهام کل سهامداران را کاهش دهد.
حساب نقدی برای ثبت هزینه نقدی شرکت اعتبار می گیرد و اگر این سهم ها مجدداً فروخته شود، حساب نقدی از طریق بدهی افزایش می یابد و حساب سهام خزانه کاهش می یابد و از این طریق اعتبار کل سهامداران افزایش می یابد.
علاوه بر این، یک حساب سرمایه پرداخت شده خزانه داری، یا بدهکار است یا بسته به اینکه سهام با ضرر یا سود فروخته شود، اعتبار می گیرد.

سهام خزانه داری از کجا تأمین می شود؟

هر شرکت مجاز است تعداد معینی سهام را منتشر کند که از این تعداد به عنوان "سهام موجود" یا کل سهام موجود برای یک شرکت یاد می شود. از بین این سهام مانده، برخی از سهم ها محدود شده اند (به این معنی است که تا زمانیکه شرایط خاصی برآورده نشده باشد، نمی توان آن ها را معامله کرد)؛ در حالیکه بیشتر سهام به صورت عمومی معامله می شوند (معروف به سهام شناور هستند).

خریدهای مجدد سهام با چه هدفی انجام می شود؟

دلایل مختلفی وجود دارد که باعث می شود شرکت ها سهام منتشر شده ای که در اختیار سهامداران است را دوباره خریداری کنند؛ اما با توجه به استراتژی هر شرکت، اهداف خرید این نوع سهم ها می تواند متفاوت باشد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خرید برای فروش مجدد
• کاهش درصد سهام شناور
• حمایت از قیمت سهام شرکت
• و...

برای فروش مجدد

سهام خزانه داری، اغلب نوعی سهام ذخیره شده است که برای جمع آوری وجوه یا پرداخت سرمایه گذاری های آینده کنار گذاشته می شود. در واقع شرکت ها ممکن است از این نوع سهام برای پرداخت سرمایه گذاری و...استفاده کنند. همانطور که از اسم این نوع سهام مشخص است، هدف اصلی آن ذخیره کردن سهام برای پروژه های آینده می باشد.

کاهش درصد سهام شناور

گاهی اوقات پیش می آید که درصد سهام شناور یک شرکت بیش از حد افزایش پیدا کرده است و صاحبان و سهامداران عمده شرکت مذکور نمی توانند روند قیمتی سهام را کنترل کنند و این موضوع باعث نوسانات هیجانی در تابلو معاملاتی می شود. به همین دلیل، صاحبان شرکت تصمیم می گیرند که برای کنترل قیمت و عادی سازی روند آن، بخشی از سهام شناور موجود در بازار را خریداری کنند.

به عنوان مثال، به دلیل خریدهای متعدد سهامداران خرد، درصد سهام شناور یک شرکت از 40 به 70 می رسد و این موضوع خود را در هیجانات موجود در تابلو معاملاتی نشان می دهد و با توجه به زیاد بودن حجم سهام در اختیار این افراد، عملا کنترل روند قیمتی سهام شرکت مذکور از اختیار مدیران و سهامداران عمده خارج می شود و در روندها و سیکل های مختلف بازار، نوسانات و ریزش های زیاد در قیمت سهام این شرکت ها دیده می شود و مدیران تصمیم می گیرند که بخشی از سهام شناور را خریداری کنند تا مدیریت آن آسان تر شود.

حمایت از قیمت سهام شرکت

خریدهای سنگین کدهای حقوقی در تابلو معاملاتی و جمع کردن بخشی از سهام شناور، این اطمینان را به سهامداران خرد می دهد که سهامداران عمده شرکت مذکور و مدیران آن، به دنبال حمایت از سهم هستند و ریزش های خیلی سنگین در کار نخواهد بود. به همین دلیل، بسیاری از فعالان بازار سرمایه، این نوع خریدها را به معنای حمایت از سهامداران خرد و جلوگیری از ریزش قیمت سهام می دانند.

به عنوان مثال، سهام یک شرکت در قیمت 1000 تومان در صف فروش قفل شده است و سهامداران آن نیز به شدت ترسیده اند و نسبت به آینده قیمتی سهام در اختیار خود اطمینان ندارند؛ به همین دلیل صاحبان شرکت در قیمت 1000 تومان اقدام به خرید این نوع سهام می کنند و این اطمینان را به سهامداران خرد می دهند که سهام در اختیار آن ها در قیمت 1000 تومان بسیار ارزنده می باشد و بهتر است که آن را نگهداری کنند.

محدودیت های سهام خزانه داری چیست؟

تا اینجای کار از فواید و منافع سهام خزانه گفتیم؛ اما این نوع سهام محدودیت های خاص خود را نیز دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این نوع سهام در مجامع شرکت ها بدون حق رای دادن است.
• حق دریافت سود سهام را ندارد.
• در محاسبه سهام مانده نیست.
• به عنوان سهامدار از حق تقدم نمی تواند استفاده کند.
• در صورت انحلال شرکت حق دریافت دارایی های خالص را ندارد.

نکته: در بعضی از کشورها، تعداد این نوع سهام در اختیار شرکت ها تنظیم می شود و کل این سهم ها نمی تواند از حداکثر نسبت سرمایه مشخص شده در قانون فراتر رود.

بازخرید سهام به چه معناست؟

بازخرید یکی از تکنیک هایی است که مدیریت شرکت برای کاهش تعداد سهام مانده موجود در بازار استفاده می کند و این موضوع نیز به نفع صاحبان و سرمایه گذاران شرکت است؛ چراکه مالکیت نسبی سهامداران باقیمانده افزایش می یابد.

جمع بندی

سهام خزانه یکی از انواع اوراق بهادار در بازار سرمایه است که معمولا با هدف حمایت از سهام شرکت، کاهش درصد سهام شناور موجود در بازار و... انجام می شود و بسیاری از فعالان بازار سرمایه معتقدند که خرید این نوع سهام توسط سهامداران عمده و مدیران شرکت های فعال در بورس و فرابورس به معنای حمایت از سهام شرکت مذکور می باشد و این نوع خریدها معمولا در مواقع حساس که سهامداران خرد ترسیده اند و به روند قیمتی سهام در اختیار خود اطمینان ندارند، انجام می شود. بنابراین، زمانیکه یک شرکت اعلام می کند که قرار است بخشی از سهام شناور موجود در بازار سرمایه را خریداری کند، می تواند خبری مثبت برای نماد مذکور تلقی شود.