اگر شما نیز درباره جایگاه مس در بورس ایران کنجکاو هستید، توصیه می کنیم تا پایان مقاله با ما همراه باشید. فلز مس (Copper) یکی از پر استفاده ترین فلزات در صنعت به حساب می آید؛ دلیل اصلی که این فلز استفاده های بسیار زیاد و کاربردهای فراوان در صنعت دارد را می توان در قابلیت شکل پذیری، چکش خواری، هدایت الکتریکی و حرارت بالای آن جستجو کرد.

  به کارگیری گسترده این فلز در صنایع مختلف اهمیت بهره برداری از این فلز ارزشمند را دو چندان کرده است. لازم به ذکر است که فلز مس، پس از فولاد، از نظر ایجاد ارزش افزوده در جهان، رتبه دوم را در بین فلزات اصلی در دست دارد. در خصوص استفاده های فلز مس در صنایع باید اشاره کرد که این فلز استفاده های گوناگونی در صنایع مختلف دارد؛ به این صورت که کاربرد این فلز در صنعت برق حدود ۶۵ درصد، ساخت و ساز ۲۵ درصد، حمل و نقل ۷ درصد و سایر صنایع ۳ درصد است. 

 بزرگ ترین تولید کنندگان مس در جهان

هنگامیکه در حوزه ی بازارهای مالی و تجارت صحبت می کنیم، نا خود آگاه ذهن افراد به سمت مواردی مانند قیمت، عرضه و تقاضا و...هدایت می شود. صنعت مس نیز بخشی از مبادلات و تجارت جهانی را تشکیل می دهد. به طور کلی در یک معامله ی تجاری، یک طرف این معامله، عرضه محصول و یا خدمات است و طرف دیگر آن را تقاضا تشکیل می دهد.

تمام فعالیت های اقتصادی مرتبط با بازارهای مالی نیز تحت تاثیر عرضه و تقاضاست. اصلی ترین عامل در سمت عرضه در صنعت مس میزان استخراج و تولید این فلز در در جهان است که نقش اصلی را در سمت عرضه بازی می کند.پس بنابراین وقتی که درباره ی تجارت مس در جهان صحبت می کنیم، ابتدا بایستی به تولید کنندگان بزرگ این صنعت و میزان تولید آن ها دقت کنیم. 

در ادامه مبحث مربوط به جایگاه مس در بورس ایران، قصد داریم شما را با تولید کنندگان عمده و اصلی این فلز گران بها آشنا کنیم. 

بسیاری از کشورهای بزرگ صنعتی در جهان به دنبال کشف و استخراج از معدن های مس موجود در سرزمین خودهستند. کشورهایی مانند آمریکا، چین و استرالیا در خصوص کشف معادن و به کارگیری تکنولوژی های مدرن در استخراج این منابع تلاش های بسیار زیادی را در طی سالیان اخیر انجام داده اند.

اما به دلیل تقاضای بسیار زیادی که صنایع بزرگ این کشورها دارندو همچنین به دلیل منابع محدود و ظرفیت تولید پایین این کشور های صنعتی، همواره در صف خریداران این فلز ارشمند در بازارهای جهانی بوده اند. اما به طور کلی در خصوص بزرگترین تولید کنندگان فلز مس در جهان باید این نکته را مد نظر قرار دهیم که بزرگترین تولید کنندگان مس در جهان، در ابتدا باید منابع و معادن عظیم را در کشور خود داشته باشند.

اما این نکته را بایستی در نظر گرفت که شرط لازم برای تولید بالا در صنعت مس، داشتن معادن عظیم است؛ اما شرط کافی نیست چرا که کشور هایی در جهان هستند که با وجود قرار داشتن منابع و معادن عظیم در سرزمین خود، سهم چشمگیری در تولید مس در جهان ندارند. به طور خلاصه کشورهای زیر دارای بیشترین ذخایر و منابع مس در جهان هستند: 

۱) شیلی

بزرگ ترین تولید کننده مس در جهان به دلیل قرار گرفتن معادن عظیم مس درآنجا، کشور شیلی است. موقعیت جغرافیایی کشور شیلی به گونه ای است که حدودا از شمال آمریکای جنوبی تا جنوب این قاره قرار گرفته است و به دلیل همین موقعیت خاص جغرافیایی دارای این معادن چشمگیر است. لازم به ذکر است که کشور شیلی با تولیدی بالغ بر 5.3 میلیون تن(در بعضی از سال ها و بسته به شرایط، متغیر است) فلز مس، حدود 27 درصد از کل تولیدات مس در جهان را در اختیار دارد و تبدیل به بزرگ ترین تولید کننده این فلز در جهان شده است. 

نکته: تحولات کشور شیلی به عنوان بزرگ ترین تولید کننده مس در جهان، یکی از عوامل مهم در نوسانات قیمت مس در بازارهای کامودیتی جهان محسوب می شود.

۲) پرو

کشور پرو یکی از کشورهایی است که با وجود قرار داشتن منابع عظیم مس در آن، خیلی دیر بهره برداری از آن را آغاز کرد؛ اما سرعت استخراج و بهره برداری معادن موجود در این کشور رو به رشد است. به طوری که با وجود در اختیار داشتن 10 درصد منابع مس شناخته شدن در جهان، در دهه های اخیر تقریبا جایگاه قابل توجهی در تولید مس در جهان نداشت اما با توسعه زیرساخت های خود در سالیان اخیر، به جایگاه دوم تولید مس در جهان رسیده است.

۳) چین

در ابتدا بایستی خاطر نشان کرد که کشور چین بزرگترین مصرف کننده فلز مس در جهان است و همواره در صدر متقاضیان این فلز ارزشمند بوده است. به طوریکه با وجود در اختیار قرار داشتن جایگاه سوم در تولید مس در جهان، همیشه خریدار قدرتمندی برای تولیدات سایر کشورها نیز بوده است. به این معنا که با در اختیار داشتن سهم 10 درصدی از تولید مس در جهان، همواره به دنبال واردات این فلز بوده است.

تا اینجای کار سه کشور اصلی در تولید مس در جهان را نام بردیم؛ اما در نظر داشته باشید که همواره کشور آمریکا در جایگاه دوم برترین تولیدکنندگان مس در جهان بوده است؛ اما در این سال میزان تولید این کشور به شدت کاهش یافت و در رده چهارم قرار گرفته است. 

پس از آمریکا، کشورهای استرالیا، کنگو، زامبیا، مکزیک، اندونزی و کانادا در رده های بعدی بیشترین تولید مس در جهان قرار دارند. 

بنابراین تا اینجای مبحث، عوامل تاثیر گذار بر عرضه ی فلز مس در جهان را مورد ارزیابی قرار دادیم که نقش تعیین کننده ای در تعیین قیمت فلز مذکور در بازارهای کامودیتی دارد. 

عوامل تاثیر گذار بر قیمت مس در جهان

عوامل تعیین کننده ی دیگری نیز وجود دارند که می توانند تاثیرات مثبت و یا منفی بر قیمت مس در بازارهای کامودیتی داشته باشند. که به تعدادی از آن ها را در ادامه اشاره خواهیم کرد. 

1) بازارهای اقتصادی جدید 

بازارهای نوظهور و جدیدی که در جهان به وجود آمده اند، به عنوان عاملی تاثیر گذار بر قیمت مس در بازارهای جهانی عمل می کنند. به عنوان مثال دو کشور چین و هند به عنوان کشورهای نوظهور در عرصه اقتصادی، تقاضای بسیار گسترده ای برای خرید فلز مس در جهان به وجود آورده اند و علت اصلی این تقاضا نیز رشد چشمگیر زیر ساخت های اقتصادی این دور کشور همچون زیرساخت های مسکن، حمل و نقل و...است که به تبع آن تقاضا برای خرید مس در این دو کشور افزایش می یابد و قیمت های جهانی نیز پس از آن افزایش پیدا خواهند کرد.

2) بازار مسکن و ساخت و ساز در آمریکا 

همانطور که می دانید استفاده از مس در صنعت ساختمان سازی به واسطه ی کاربرد فراوان این فلز در مراحل سیم کشی و...بسیار کاربرد دارد و بازار مسکن آمریکا یکی از عوامل محرک برای خرید فلز در بازارهای جهانی و به تبع آن نوسانات قیمت مس می باشد. 

3)به وجود آمدن مشکلات در عرضه 

همانطور که گفته شد کشور شیلی با در دست داشتن سهم 27 درصدی در تولیدات مس در جهان، به عنوان بزرگترین تولید کننده این فلز در جهان شناخته می شود؛ به همین دلیل کوچکنرین مشکل و اختلال در مسائل سیاسی، محیط زیست و یا قوانین کار در کشور شیلی و همچنین کشور پرو در آمریکای جنوبی، به شدت سمت عرضه تولیدات مس در جهان را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب نوسانات قیمت مس در جهان می شود. 

تاریخچه صنعت مس در ایران

مبحث جایگاه مس در بورس ایران ما را به تاریحچه تاسیس صنایع مرتبط با این فلز هدایت می کند به طوریکه از ده ها سال پیش تاکنون، دولت های پیشرو و صاحبان مشاغل مرتبط با فلز مس اهمیت این فلز را به خوبی درک کرده اند؛ ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و به دلیل قرار گرفتن ذخایر عظیم در محدوده جغرافیایی ایران، همواره اثرات این فلز ارزشمند بر صنایع موجود در ایران قابل لمس بوده و جایگاه مس در بورس ایران از اهمیت بالایی برخوردار است.

در خصوص جایگاه مس در بورس ایران بایستی خاطرنشان کرد که صنعت مس در کشور ایران یکی از صنایع قدیمی و پر پتانسیل به شمار می رود. به گونه ای که پیدایش معادن مس در ایران به چندین دهه قبل باز می گردد. در مورد قدمت استخراج مس در ایران باید گفت که اولین معدن مس در ایران بین سال های 1276 تا 1285 شمسی توسط مهندسان آلمانی کشف شده است.

اما کاربرد صنعتی و استخراج گسترده این فلز به سال 1328 و همزمان با کشف معدن مس سرچشمه به عنوان بزرگترین معدن ایران باز می گردد. در حال حاضر نیز اگر می بینیم که جایگاه مس در بورس ایران جایگاهی ارزشمند است، به دلیل قدمت این صنعت در کشور ایران است.

نکته ای که باید به آن اشاره کنیم این است که معدن مس سرچشمه در سال ۱۳۲۸ شمسی برای اولین بار توسط آقای مهندس «علی انتظام» ثبت شد و اولین توده بزرگ مس که در ایران مورد بهره برداری و استخراج قرار گرفت نیز توده کانسار مس سرچشمه بود که در فاصله ی جغرافیایی حدود ۱۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهر کرمان قرار داشت.

این معدن که از بزرگترین کانسارهای مس جهان بشمار می رود پس از این رویداد نیز در سال ۱۳۴۶ و با مشارکت مهندسان ایرانی و خارجی و همچنین سرمایه گذاری مشترک در معدن مس سرچشمه، شرکتی تحت عنوان شرکت سهامی مس کرمان تاسیس شد؛ به این ترتیب بود که در این سال، با فناوری روز نخستین بهره برداری ماشینی از معادن مس کشور آغاز شد و این معدن به بهره برداری گسترده رسید. 

پس از کشف معدن مس سرچشمه و به دنبال آن با گسترش فعالیت های استخراج مس از این معدن، در سال 1350 معدن مس سرچشمه به عنوان معدن ملی کشور معرفی شد. در ادامه نیز و در سال ۱۳۵۲، مجتمع مس سرچشمه با مشارکت و پیمانکاری شرکت آمریکایی آناکوندا که در حوزه استخراج و بهره برداری از معادن فعال بود، بهره برداری رسید و سرانجام با گسترش و افزایش فعالیت های این مجموعه در سال۱۳۵۵ شرکت سهامی معادن سرچشمه کرمان به نام شرکت ملی صنایع مس ایران تغییر نام یافت و این شرکت به بلوغ رسید.

جایگاه مس در بورس ایران را بدون در نظر گرفتن تحولات دوره ی وقوع انقلاب اسلامی نمی توان بررسی کرد؛ به گونه ای که با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357 و به دنبال آن با راه اندازی و بهره برداری و ادامه کار در مجتمع عظیم مس سرچشمه در کرمان و همچنین با شروع فرآیند بهره برداری از معادن جدید میدوک و سونگون، ایران به عنوان یکی از کشورهای اصلی تولید کننده مس در جهان شناخته شد.

قابل ذکر است که در حال حاضر تمامی فرآیندها و سازوکارهای مرتبط با استخراج و بهره برداری از معادن مس موجود در کشور و همچنین سازوکارهای مرتبط با تولید و فروش مس خالص در ایران، توسط شرکت ملی صنایع مس ایران صورت می گیرد. جایگاه مس در بورس ایران ما را به سمت ذخایر مس در ایران سوق می دهد.

به گونه ای که در مورد ذخایر مس در ایران نیز بایستی خاطر نشان کرد که بسیاری از مناطقی که مستعد کشف معدن مس و استخراج این فلز هستند، به دلیل عدم سرمایه گذاری قابل توجه در آن ناحیه، پتانسیل مناطق مذکور هنوز به بهره برداری نرسیده است. 

جایگاه مس در بورس ایران را تا حدودی می توان به ذخایر عظیم مس مرتبط کرد به گونه ای که درباره ی ذخایر مس موجود در ایران می توان گفت که هم اکنون و در حال حاضر کشور ایران با دارا بودن ۳۶.۵ میلیون تن ذخیره مس معادل ۴.۲ درصد مس کل جهان، رتبه هفتم در دنیا را به خود اختصاص داده است.

نکته قابل توجه درباره معادن موجود در کشور این است که تعداد معادن مس موجود در کشور ایران درحال حاضر 39 معدن است و پراکندگی این معادن در نقاط مختلف کشور به این صورت است که استان کرمان با 14 معدن، بیشترین تعداد معدن های موجود را به خود اختصاص داده و پس از آن به ترتیب استان های زنجان با 5 معدن، آذربایجان شرقی 4 معدن، خراسان رضوی، قزوین، سمنان 3 معدن، قم، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، مرکزی، تهران، یزد و فارس هرکدام با یک معدن، در جایگاه های بعدی هستند.

در رتبه بندی جهانی و در خصوص بزرگترین معادن مس کشف شده در جهان، ایران نیز دارای معادن بزرگ و موجود در این رتبه بندی است؛ به طوریکه معدن سرچشمه در رتبه ۲۹، مس سونگون در رتبه ۷۶ و مس میدوک رتبه 114 را به خود اختصاص داده اند. 

علاوه بر فرآیند کشف معادن مس، در حوزه تولید نیز باید اشاره کرد که مقدار کل تولید مس در دنیا حدود ۲۵ میلیون تن در سال است که جمهوری اسلامی ایران با تولید حدود ۲۵۰ هزار تن مس در سال، تقریبا یک درصد از تولیدات مس در جهان را شامل می شود. 

جایگاه مس در بورس ایران 

جایگاه مس در بورس ایران از عوامل متعددی تاثیر می گیرد؛ به طوریکه با گسترده شدن فعالیت های اقتصادی و همچنین پیچیده شدن فرآیندها و سازوکارهای مرتبط با بازارهای مالی در جهان، کشور ایران نیز از این امر مستثنی نبود و شرکت ها و بنگاه های عظیم اقتصادی به دنبال تامین منابع مورد نیاز خود از طریق نهادهای مالی برای گسترش طرح های توسعه خود بودند.

همچنین با نیم گاهی به سندهای چشم انداز توسعه در ایران که به دنبال واگذاری بنگاه های دولتی به بخش خصوصی و سهیم کردن مردم در سهام کارخانه ها بود، صنایع مرتبط با مس نیز، رویه سایر بنگاه های اقتصادی را دنبال کردند و تعدادی از این شرکت ها و کارخانه ها در بازار سرمایه پذیرش شدند و جایگاه مس در بورس ایران را ارتقا دادند و هم اکنون نیز معاملات برخی از شرکت های مرتبط با فلز مس در بازار سرمایه و در قالب شرکت های سهامی در جریان است. 

شرکت های فعال حوزه مس در بازار سرمایه 

در ادامه مبحث جایگاه مس در بورس ایران، باید اشاره کرد که شرکت های مختلف مرتبط با فلز مس در بازار سرمایه ایران فعالیت می کنند. 

شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) 

بزرگترین شرکت مرتبط با صنعت مس در بازار سرمایه ایران، که یک تنه جایگاه مس در بورس ایران را بالا کشیده است، شرکت ملی صنایع مس ایران با نماد «فملی» است که در حال حاضر معاملات این نماد در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس انجام می پذیرد. فعالیت شرکت ملی صنایع مس ایران در حوزه اکتشافات، استخراج و بهره برداری از معادن مس ایران است

در تصویر زیر روند معاملاتی و قیمت روز شرکت ملی صنایع مس ایران را در یک روز کاری در بازار بورس مشاهده می کنید. 

نکته حائز اهمیت در خصوص شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده مس در ایران، ارزش بازار بسیار بالای این شرکت است؛ به گونه ای که این نماد همواره در بین بزرگترین شرکت های موجود در بازار سرمایه ایران از لحاظ ارزش بازار است. 

در خصوص محصولات شرکت ملی صناع مس ایران باید به این نکته اشاره کرد که محصولات این شرکت در سه بخش تقسیم بندی می شود. 

الف) تولیدات نهایی: تولیدات نهایی این شرکت شامل سه محصول مس کاتدی، مفتول، اسلب و بیلت می باشد. 

ب) تولیدات میانی: شامل دو محصول کنستانتره مس و آند مس می باشد.

ج) تولیدات جانبی: محصولات جانبی شرکت ملی صنایع مس ایران شامل چهار محصول کنستانتره مولیبدن، اکسید مولیبدن، لجن الکترولیزی طلا و نقره و اسید سولفوریک می باشد. 

با توجه به اینکه که شرکت ملی صنایع مس ایران، دارای محصولات مختلفی است، برای محصولات این شرکت، هم در بازارهای داخلی و هم در بازارهای صادراتی تقاضا وجود دارد و به طور کلی می توان محصولات این شرکت را به دو دسته ی محصولات صادراتی و فروش داخلی تقسیم بندی کرد:

بیشترین محصولات صادراتي شركت ملی صنایع مس ایران عبارتند از كاتد مس، كنسانتره مس و اكسيد موليبدن كه سازوکار فروش این محصولات به وسیله برگزاری مزایده و یا مذاکره با متقاضیان خارج از کشور صورت می گیرد.

در طرف دیگر نیز بخشی از محصولات تولید شده در این شرکت بازار فروش داخلی دارند؛ محصولاتی که در بازار داخلی به فروش می رسند معمولا شامل كاتد مس، مفتول مسي، كنسانتره فلزات گران بها (لجن آندي)، سولفور موليبدن، اسيد سولفوريك و انواع محصولات جانبي هستند که در بازار ايران از طريق مکانیسم بورس كالا مراحل فروش آن انجام می شود و شركت­ های متقاضی خرید این محصولات مي‌توانند بر اساس مقررات و دستورالعمل های بورس کالا برای خرید محصولات مذکور اقدام کنند.

مس شهید باهنر (فباهنر)

درباره ی جایگاه مس در بورس ایران باید این نکته را اضافه کرد که که شرکت ها و بنگاه های اقتصادی متعددی در بازار سرمایه وجود دارند که مرتبط با مس هستند؛ از جمله این شرکت ها می توان به شرکت مس شهید باهنر با نماد معاملاتی فباهنر اشاره کرد.

درباره این شرکت باید گفت که شرکت مس شهید باهنر در سال ۱۳۷۰ تأسیس و راه اندازی شد. شرکت مذکور از پنج کارخانه ی زیر مجموعه تشکیل شده است که شامل کارخانه های زیر می باشد: 

• کارخانه ذوب و ریخته گری 
• کارخانه نورد 
• کارخانه اکستروژن و کشش 
• کارخانه لوله مسی 
• کارخانه سکه زنی

این شرکت نیز مانند شرکت ملی صنایع مس ایران در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس معاملات خود را انجام می دهد و نقش مهمی در بالا بردن جایگاه مس در بورس ایران را ایفا کرده است. شرکت مس شهید باهنر در حوزه ی تولید انواع فرآورده های مسی وآلیاژی مسی و برنجی فعالیت می کند.

تصویر زیر قیمت و جزییات نماد معاملاتی شرکت مس شهید باهنر را نشان می دهد. 

صنایع مس افق کرمان (فافق)

صنایع مس افق کرمان نیز یکی از شرکت های دیگر بازار سرمایه است که فعالیت های مرتبط با فلز مس دارد و با نماد معاملاتی «فافق» در بازار پایه زرد فرابورس معامله می شود و در بهبود جایگاه مس در بورس ایران تاثیر مهمی به جا گذاشته است.

شرکت سرمایه گذاری مس سرچشمه(سرچشمه)

جایگاه مس در بورس ایران علاوه بر تاثیر پذیری از شرکت های تولید کننده محصولات مرتبط با مس، از شرکت های سرمایه گذاری در این حوزه نیز تاثیر می پذیرد و بایستی خاطر نشان کرد که این شرکت ها نیز همانند کارخانه های مرتبط با این فلز، عملکرد خوبی در بهبود جایگاه مس در بورس ایران داشته اند.

از جمله این شرکت های سرمایه گذاری می توان به شرکت سرمایه گذاری مس سرچشمه با نماد معاملاتی «سرچشمه» اشاره کرد که هم اکنون در بازار دوم فرابورس معاملات آن انجام می پذیرد. 

ارتباط شرکت های مرتبط با مس، به حضور شرکت های این حوزه در بازارهای بورس و فرابورس خلاصه نمی شود و محصولات این شرکت ها در بورس کالا ایران نیز عرضه می شود.