در بازار سرمایه ایران گروه ها و صنایع مختلفی مانند گروه محصولات شیمیایی، لاستیک، محصولات کاغذی، پتروشیمی ها و... فعالیت می کنند و این تنوع صنایع یکی از ویژگی های بورس ایران محسوب می شود. یکی از گروه های بازار سرمایه که نسبت به سایر گروه ها نیز از قدمت کمتری برخوردار است، گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن نام دارد. این گروه در حال حاضر متشکل از 16 نماد است که در بازارهای بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران پذیرفته شده اند.

معرفی گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن

 

در سالیان و دهه های اخیر، با پیشرفت روز افزون تکنولوژی و فناوری های مدرن مخصوصا در حوزه اینترنت و فناوری اطلاعات و به تبع آن تاثیر پذیری زندگی اجتماعی انسان ها از اینترنت و فناوری های جدید، شرکت های مختلفی در این زمینه به وجود آمده اند و به کاربران و مشتریان خود خدمات می دهند. در ایران نیز با الگوبرداری از نمونه های مشابه، شرکت های متعددی در حوزه رایانه و فعالیت های وابسته به آن تاسیس شده است.

شرکت های فعال در ایران اکثرا در حوزه پرداخت و خدمات POS و یا خدمات PSP، صدور و ارائه پشتیبانی و خدمات مربوط به کارت های اعتباری، احداث و توسعه شبکه های پرداخت الکترونیک در حوزه نرم افزارها، فناوری اطلاعات و...فعالیت می کنند؛ به گونه ای که به دلیل جدید بودن این فعالیت ها و استفاده از فناوری های روز دنیا، می توان گفت که شرکت های فعال در این حوزه، پیشگامان این صنعت در ایران محسوب می شوند.

از طرف دیگر به دلیل مزیت های فراوان بازار سرمایه برای شرکت های پذیرفته شده در آن، همواره شرکت های رایانه ای به دنبال پذیرش در این بازار بوده اند؛ به همین دلیل در سالیان اخیر صنعت جدیدی در کنار سایر صنایع و گروه های بازار سرمایه، تحت عنوان گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن شکل گرفت و شرکت های گوناگونی به عنوان زیرمجموعه این گروه، در بازار سرمایه پذیرفته شدند.

شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن

با فراهم شدن بستر و زمینه های لازم برای ورود شرکت های حوزه رایانه و فناوری اطلاعات به بورس ایران و همچنین با توجه به تجربه های مثبتی که سایر شرکت های پذیرفته شده در این بازار از خود به جا گذاشتند، شرکت های متعددی که به عنوان زیر مجموعه ای از گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن شناخته می شوند، برای ورود به این بازار از خود تمایل نشان دادند. در حال حاضر 16 شرکت در این گروه پذیرش شده اند و معاملات خود را در بازارهای مختلف بورس و فرابورس انجام می دهند. این شرکت ها عبارت اند از: 

• سپيدار سيستم آسيا (سپيدار)- بازار دوم فرابورس
• افرانت (افرا)- بازار دوم فرابورس
• توسعه سامانه ی نرم افزاری نگين (توسن)- بازار اول فرابورس
• آسان پرداخت پرشين (آپ)- بازار دوم بورس
• تجارت الكترونيک پارسيان كيش (تاپكيش)- بازار اول فرابورس
• كارت اعتباری ايران كيش (ركيش)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
• داده ‌پردازی ‌ايران‌ (مداران)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
• همكاران سيستم (سيستم)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
• پرداخت الكترونيك سامان كيش (سپ)- بازار دوم بورس
• توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی (مفاخر)- بازار اول فرابورس
• گروه فن آوا (فن آوا)- بازار پايه زرد فرابورس
• تجارت الكترونيك پارسيان (رتاپ)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
• به پرداخت ملت (پرداخت)- بازار دوم بورس
• خدمات‌ انفورماتيک‌ (رانفور)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
• رايان هم افزا (رافزا)- بازار دوم فرابورس
• ايران‌ارقام‌ (مرقام)- بازار دوم بورس

سودآوری شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن

سودآوری شرکت های این گروه با یکدیگر تفاوت دارد؛ به این دلیل که همه شرکت های این گروه، خدمات و فعالیت های مشابه یکدیگر انجام نمی دهند؛ به عنوان مثال برخی از این شرکت ها در حوزه خدمات پرداخت و برخی دیگر در زمینه طراحی و تولید نرم ‌افزارهای تخصصی و ایجاد و گسترش شبکه های اختصاصی مخابراتی فعالیت می کنند و میزان بازدهی و عملکرد این شرکت ها را بایستی براساس خدماتی که ارائه می دهند، بررسی کرد. اما اگر با دیدگاهی کلی تر به این گروه نگاه کنیم، متوجه می شویم که عوامل مشترکی نیز در سودآوری آن ها تاثیر گذار است که در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می کنیم.

میزان استفاده مردم از خدمات غیر حضوری شرکت ها

با توجه به اینکه تعداد زیادی از شرکت‌های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن در زمینه پرداخت و خدمات POS و یا PSP فعالیت دارند و برخی دیگر نیز در حوزه نرم‌ افزارها فعالیت می‌کنند؛ به همین دلیل میزان سودآوری این شرکت ها به میزان استفاده کاربران از خدمات اینترنتی مانند درگاه های پرداخت و...بستگی دارد و به طور کلی با گسترده شدن فعالیت های اینترنتی و همچنین استقبال کاربران از خدمات ارائه شده در این حوزه، سودآوری این شرکت ها نیز افزایش یافته است.

به عنوان مثال در دوران شیوع ویروس کرونا، اهمیت و ضرورت فعالیت این شرکت ها به شدت احساس شد؛ به گونه ای که بسیاری از فعالیت های اداری، سازمانی، دانشگاهی و... از طریق خدمات گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن انجام می شود و نکته ای که باید به آن اشاره کنیم این است که در دوران رکود ناشی از کرونا که آسیب های بزرگی به مشاغل و صنایع مختلف وارد شد، اکثر شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن نه تنها آسیبی از این پاندمی ندیدند، بلکه میزان سودآوری آن ها به دلیل افزایش تقاضا برای انجام خدمات غیر حضوری افزایش یافت.

اما به طور کلی چشم انداز سودآوری شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن به دلیل استفاده گسترده شهروندان از خدمات اینترنتی مثبت است؛ چراکه این صنعت همواره با زندگی عادی و روزمره مردم در ارتباط است و رکود یا افت میزان فروش خاصی را نمی توان برای این صنعت متصور شد و همواره رشد و سودآوری این شرکت ها، به اندازه قابل قبولی ثبات خواهد داشت.

تحریم های اقتصادی

همانطور که اشاره کردیم، به دلیل جدید بودن این صنعت و همچنین استفاده از تکنولوژی های روز دنیا در این حوزه، شرکت هایی که تمایل دارند در این زمینه فعالیت خوبی داشته باشند، بایستی تجهیزات و سیستم های خود را به روز نگه دارند؛ اما از طرف دیگر به دلیل تحریم های اقتصادی در چند سال اخیر، برخی از این شرکت ها نتوانستند همگام با پیشرفت تکنولوژی در شرکت های مشابه خارجی خود را به روز رسانی کنند؛ به همین دلیل سودآوری آن ها در بلند مدت ممکن است تحت تاثیر این عدم به روز رسانی قرار بگیرد.

از طرف دیگر با برداشته شدن تحریم های اقتصادی و واردات تجهیزات مورد نیاز این شرکت ها، میزان سودآوری آن ها افزایش پیدا می کند، چراکه این شرکت ها می توانند خدمات بهتر و گسترده تری را به مشتریان خود ارائه کنند و در قبال این خدمات، تعرفه های بالاتری را از آن ها اخذ کنند و همین موضوع باعث بالا رفتن حاشیه سود شرکت های فعال در گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن می شود.

از دیدگاهی دیگر نیز می توان به تحریم های اقتصادی نگاه کرد، به اینصورت که به دلیل تحریم های اقتصادی، امکان همکاری شرکت های حوزه رایانه و مخصوصا شرکت هایی که در زمینه پرداخت کار می کنند، با شرکت ها و بانک های خارجی وجود ندارد و با برداشته شدن تحریم ها، این شرکت ها می توانند سودآوری خوبی را داشته باشند.

تعرفه های دولت برای تراکنش های اینترنتی

یکی دیگر از عواملی که بر میزان سودآوری شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن تاثیر می گذارد، تعرفه های در نظر گرفته شده توسط دولت است؛ با توجه به اینکه بسیاری از شرکت های این گروه خدمات مربوط به پرداخت و تراکنش های اینترنتی ارائه می دهند، بنابراین تعرفه هایی که دولت ها برای این نوع تراکنش های اینترنتی در نظر می گیرند، می تواند بر روی سودآوری شرکت ها بسیار اثر گذار باشد.

نوسانت نرخ ارز

از آنجایی که اکثر این شرکت ها تجهیزات مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر وارد می کنند و واردات کالا و تجهیزات نیز رابطه مستقیمی با قیمت ارز (دلار) دارد، بنابراین با افزایش نرخ ارز در ایران، این شرکت ها مجبورند وسایل و تجهیزات لازم برای فعالیت خود را به قیمت بالاتری تهیه کنند که این موضوع باعث کاهش سودآوری شرکت های مذکور می شود.

معرفی شرکت های فعال در گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن

برای درک بهتر فعالیت ها و خدمات این گروه، به بررسی تعدادی از شرکت های فعال در گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن می پردازیم.

شرکت به پرداخت ملت 

شرکت به پرداخت ملت فعاليت خود را در سال 1384 بعنوان ارائه دهنده خدمات پرداخت الکترونيکی (PSP(Payment Service Provider با اخذ مجوز رسمی از بانک مرکزی جمهوری اسلای ايران آغاز کرد و پس از تشکیل شرکت شاپرک در سال 1391 مجوزهای لازم برای فعالیت خود را از این شرکت دریافت کرد.

به طور کلی می توان گفت که خدمات شرکت به پرداخت ملت، در زمینه ايجاد و پشتيبانی شبکه پايانه ‌های فروش و ساير ابزارهای پرداخت الکترونیک در شبکه بانکی و بازارهای مالی کشور است؛ اما اگر فعالیت های این شرکت را به طور دقیق مورد بررسی قراردهیم، متوجه می شویم که فعالیت های گسترده ای را در بخش های مختلف انجام می دهد که عبارت اند از: 

• ارائه خدمات پرداخت از طريق پايانه های فروشگاهی (EFT-POS)
• ارائه خدمات پرداخت از طريق شبکه پرداخت اينترنت (IPG)
• ارائه خدمات پرداخت از طريق سامانه پاسخ صوتی محاوره‌ای (IVR)
• ارائه خدمات پرداخت از طريق کد دستوری 
• ارائه خدمات پرداخت از طريق برنامه موبايلی (Mobile App)
• ارائه خدمات پرداخت و بانکی از طريق دستگاه خودپرداز(ATM)
• ارائه خدمات پرداخت و بانکی از طريق پايانه غير نقدی (Kiosk)
• ارائه خدمات پرداخت و بانکی از طريق پوز شعبه (PINPAD)
• ارائه خدمات پرداخت الکترونيکی بهای سوخت

در حال حاضر معاملات شرکت به پرداخت ملت با نماد «پرداخت»، در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران انجام می شود. 

شرکت ایران ارقام

شرکت ایران ارقام در سال 1335 فعالیت خود را با اخذ نمایندگی انحصاری از شرکت NCR آغاز نمود و تا سال 1348 فعالیت شرکت تحت عنوان «ان سی آر ایران» ادامه داشت؛ در ادامه، شرکت ان سی آر در سال 1362 کلیه سهام شرکت را طی توافقنامه ای به دولت جمهوری اسلامی ایران واگذار کرد و نام شرکت به «خدمات دستگاه های محاسباتی ایران ارقام» تغییر یافت.

شرکت ایران ارقام در سال 1370 دستگاه های خودپرداز را به بازار معرفی کرد و این دستگاه ها در بانک ملت و سپه نصب و راه اندازی شدند و با راه اندازی دستگاه های خودپرداز برای اولین بار در ایران، شرکت ایران ارقام نام خود را به عنوان اولین ارائه کننده دستگاه‌های خود پرداز در ایران ثبت کرد. این شرکت در سال 1384 مورد پذیرش سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفت و هم اکنون نیز معاملات شرکت ایران ارقام با نماد «مرقام»، در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران در حال انجام است.

این شرکت فعالیت های گسترده ای دارد؛ از جمله این فعالیت ها می توان به طراحی، تولید، تامین، خرید و فروش سیستم ها، قطعات و دستگاه های رایانه ای و الکترونیکی، دستگاه های خودپرداز، خود دریافت و انتقال الکترونیکی پول و ملزومات مرتبط و پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری موارد مذکور اشاره کرد. شرکت مرقام همچنین در زمینه طراحی، تولید و عرضه سیستم ها و بسته های نرم افزاری و همچنین خدمات مربوط به انواع شبکه های اطلاع رسانی و ارتباطات راه دور و ارتباطات داده ها نیز فعال است.

شرکت آسان پرداخت پرشین

شرکت آسان پرداخت پرشین در سال ۱۳۸۸ به عنوان شرکت ارائه‌ دهنده خدمات پرداخت (PSP)، با اخذ مجوز از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد. این شرکت در سال 1395 با نماد «آپ» در بازار دوم بورس اوراق بهادار پذیرش شد و هم اکنون نیز در این بازار فعال است. فعالیت ها و خدمات اصلی شرکت آسان پرداخت طیف گسترده ای دارد؛ اما در اینجا به تعداد محدودی از این خدمات اشاره می کنیم:

• همکاری با بانک ها در زمینه پرداخت‌های الكترونیک
• متمركزسازی پرداخت‌های مراكز وابسته به قوه قضائيه
• درگاه پرداخت اينترنتی صدها فروشگاه اينترنتی
• صندوق‌های فروشگاهی بسیاری از فروشگاه های زنجيره‌ای
• پشتیبانی کلیه پرداخت‌های بيمه ايران
• همکاری با شرکت حمل و نقل ریلی رجا در ارائه بلیت‌‌های قطار 
• همکاری گسترده با بانک‌ها در زمینه ارائه خدمت انتقال وجه 

شرکت خدمات انفورماتیک

شرکت خدمات انفورماتیک در سال 1372 تاسیس شد؛ این شرکت را می توان به عنوان یکی از بزرگترین شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن نام گذاری کرد؛ چرا که حوزه فعالیت این شرکت بسیار گسترده است و خدمات متنوعی را به مشتریان خود در سراسر ایران ارائه می کند. به اینصورت که فعالیت های شرکت خدمات انفورماتیک، حوزه طراحی و تولید نرم‌ افزارهای تخصصی و ایجاد و گسترش شبکه اختصاصی مخابراتی را در بر می گیرد و همچنین این شرکت در زمینه عرضه و تولید دستگاه‌های خودپرداز و پایانه فروش و ارائه خدمات مورد نیاز بانک‌ها بصورت برون‌سپاری نیز فعالیت دارد.

شرکت خدمات انفورماتیک به عنوان یکی از شرکت های گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن در بازار سرمایه، با نماد «رانفور» در بازار اول (تابلو فرعی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود؛ این شرکت با ارزش بازار حدود 15 هزار میلیارد تومان، سهم بزرگی از گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن را در اختیار دارد.

نتیجه گیری

بنابراین یکی از گروه های بازار سرمایه که در سالیان اخیر تشکیل شده است، گروه رایانه و فعالیت های وابسته به آن نام دارد؛ هم اکنون 16 شرکت فعال در این گروه در بازارهای بورس و فرابورس پذیرش شده اند. با توجه به کاربردهای متعدد این صنعت و گسترده شدن خدمات اینترنتی و همچنین کاربرد اینترنت در زندگی روزمره مردم، برای این گروه می توان چشم انداز مثبتی را متصور شد و به دلیل استفاده عموم مردم از خدمات شرکت های این گروه، سودآوری این شرکت ها عمدتا عملیاتی و تکرار پذیر است و سهامداران و سرمایه گذاران می توانند ثبات در سودآوری را در این شرکت ها مشاهده کنند.

لازم به ذکر است که این گروه قطعا با ورود شرکت های جدید در بازار سرمایه، بیش از پیش مورد توجه قرار خواهد گرفت و سرمایه گذاران بیشتری را جذب خواهد کرد. پس اگر شما نیز به دنبال یک سرمایه گذاری خوب و با آینده روشن هستید، توصیه می کنیم که شرکت های این گروه را مورد بررسی قرار دهید.