بخش کشاورزی و دامپروری یکی از پایه های اصلی برای رشد اقتصادی کشورهاست و نیاز شهروندان به محصولات کشاورزی و دامی (گوشت، لبنیات و...) بر اهمیت این موضوع افزوده است. از طرف دیگر تامین غذای سالم به یکی از مهمترین دغدغه های دولت ها تبدیل شده است و اکثر آن ها به دنبال بهینه سازی و افزایش راندمان تولید محصولات کشاورزی در داخل کشور خود و کاهش میزان واردات هستند. به همین دلیل، در ایران نیز با الگو گرفتن از نمونه های موفق مشابه خارجی، سرمایه گذاری های متعددی در بخش های کشاورزی، کشت و صنعت، دامداری و... شده است و در بازار سرمایه نیز، گروهی تحت عنوان «گروه زراعت و خدمات وابسته» به وجود آمد که در حال حاضر میزبان شرکت های فعال در این حوزه است.
تاریخچه و معرفی گروه زراعت و خدمات وابسته
کشاورزی و دامداری به شکل سنتی از هزاران سال پیش تاکنون وجود داشته و به واسطه شرایط آب و هوایی و اقلیمی، نوع این فعالیت در مناطق مختلف ایران متفاوت بوده است اما همزمان با افزایش جمعیت شهری در ایران و بالارفتن تقاضا برای مصرف مواد غذایی، کشاورزی و دامداری به شکل سنتی نتوانست پاسخگوی این جمعیت باشد و اولین تلاش ها برای بهبود شیوه کشاورزی در ایران، در زمان صدارت امیر کبیر به وجود آمد و بذرهای کشاورزی اصلاح شده از خارج تامین شد.
از طرف دیگر، ورود ماشین آلات کشاورزی به ایران به اوایل سلطنت پهلوی اول باز می گردد و در آن زمان به شکل محدود تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز کشاورزی وارد ایران شد و صنایعی همچون نساجی، روغن کشی، بافندگی، برنج کوبی و...که به عنوان صنایع پایین دستی کشاورزی و دامداری محسوب می شوند، در این دوره به وجود آمدند.
گسترش کشاورزی مکانیزه و واحدهای کشت و صنعت
با سرمایه گذاری های انجام شده در این حوزه، واحدهای تولیدی مختلفی همچون: دامداری های صنعتی، مرغداری های مکانیزه و کارخانه های کشت و صنعت و...به وجود آمدند؛ البته با توجه به سیاست های اقتصادی دولت های گذشته، نیاز اصلی ایران به محصولات کشاورزی و دامی در قبل از انقلاب اسلامی از طریق واردات تامین می شد و با وقوع انقلاب اسلامی، سیاست های کلان تغییر کرد و سرمایه گذاری های متعددی در این حوزه انجام شد و مشوق های بسیار زیادی از جمله: یارانه، معافیت های مالیاتی، تسهیلات ارزان و...برای فعالان این حوزه در نظر گرفته شد و شرکت های متعدد خصوصی و دولتی در این بخش به وجود آمدند.
تشکیل گروه زراعت و خدمات وابسته در بازار سرمایه
شرکت های تاسیس شده در حوزه کشاورزی و پرورش دام و طیور همواره به دنبال بستر و زمینه ای برای تامین مالی بودند و از طرف دیگر در سالیان اخیر، دولت ها خصوصی سازی و واگذاری شرکت های تابعه خود را مطرح می کردند و بازار سرمایه، این فرصت خوب را برای آن ها فراهم کرد که بتوانند در بازاری شفاف و حرفه ای فعالیت کنند و به اینصورت بود که گروه زراعت و خدمات وابسته، به عنوان یکی از گروه های بازار سرمایه تشکیل شد و در حال حاضر میزبان تعدادی از این شرکت ها است.
خدمات و محصولات شرکت های گروه زراعت و خدمات وابسته
شرکت های این گروه در حوزه تولید محصولات کشاورزی، دامداری، کشت و صنعت و...فعالیت می کنند و به شکل جزیی تر محصولات و خدمات آن ها شامل موارد زیر می باشد:
- انجام کلیه امور مربوط به کشاورزی و زراعت
- پرورش طیور، زنبور عسل، ماهی و دامداری
- بسته بندی محصولات کشاورزی
- جوجه کشی، تولید مرغ مادر
- تولید محصولات خارج از فصل و گلخانه ای
- پرورش و صید آبزیان حلال گوشت
- احداث کشتارگاه های صنعتی
- تولید جوجه یکروزه گوشتی و پولت تخم گذار
- تولید محصولات لبنی
- پرورش کرک ابریشم
- تهیه ادوات وماشین آلات کشاورزی
شرکت های پذیرفته شده در گروه زراعت و خدمات وابسته
این گروه، به لحاظ ارزش بازار به عنوان یک گروه نسبتا کوچک در بازار سرمایه شناخته می شود و شرکت های فعال در آن عبارت اند از:
- دامداری تليسه نمونه (تليسه)- بازار اول فرابورس
- ملی كشت و صنعت و دامپروری پارس (زپارس)- بازار دوم بورس
- سيمرغ (سيمرغ)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- كشت و دام قيام اصفهان (زقيام)- بازار اول فرابورس
- كشت و صنعت دشت خرم دره (زدشت)- بازار اول فرابورس
- سپيد ماكيان (سپيد)- بازار دوم بورس
- كشاورزی و دامپروری بينالود (زبينا)- بازار اول فرابورس
- مجتمع توليد گوشت مرغ ماهان (زماهان)- بازار اول فرابورس
- سرمايه گذاری كشاورزی كوثر (زكوثر)- بازار اول (تابلوی فرعی) بورس
- كشت و صنعت شريف آباد (زشريف)- بازار اول فرابورس
- كشاورزی ودامپروی مگسال (زمگسا)- بازار دوم بورس
- كشاورزی و دامپروری ملارد شير (زملارد)- بازار دوم فرابورس
- كشاورزی مكانيزه اصفهان كشت (زكشت)- بازار اول فرابورس
- شير و گوشت زاگرس شهركرد (زشگزا)- بازار اول فرابورس
- كشت و دامداری فكا (زفكا)- بازار اول فرابورس
- كشت و صنعت جوين (جوين)- بازار پايه زرد فرابورس
- كشت و دام گلدشت نمونه اصفهان (زگلدشت)- بازار اول فرابورس
- كشت و صنعت آبشيرين (آبين)- بازار پايه زرد فرابورس
- بازرگانی آينده سازان بهشت پارس (آينده)- بازار پايه زرد فرابورس
- سرمايه گذاری كشاورزی ايران (كورزی)- بازار پايه نارنجی فرابورس
- شركت كشت و صنعت شهيد بهشتی (بهشتی)- بازار سوم فرابورس
- كشاورزی و دامپروری ملارد شير (ملارد شير)- بازار سوم فرابورس
- پرورش كرم ابريشم ايران (ابريشم)- بازار سوم فرابورس
- كشاورزی و دامپروری فجر اصفهان (زفجر)- بازار دوم فرابورس
- هواپيمايی خدمات ويژه (خدمات هوايی)- بازار سوم فرابورس
- كشت و صنعت امداد سپاهان گلدشت (زسپاها)- بازار دوم فرابورس
- مرغ اجداد زربال (اجداد)- بازار دوم بورس
- مرغ مادر ديزباد (ديزباد)- بازار دوم فرابورس
- گوشت يزد (گوشت يزد)- بازار سوم فرابورس
توجه داشته باشید که برخی از شرکت های گفته شده، فقط در گروه زراعت و خدمات وابسته درج نماد شده اند و عرضه اولیه سهام آن ها انجام نشده است.
بزرگترین شرکت فعال در گروه زراعت و خدمات وابسته
شرکت سپید ماکیان با ارزش بازار حدود 6 هزار میلیارد تومان، به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه زراعت و خدمات وابسته شناخته می شود. این شرکت در سال 1359 در استان گیلان با هدف تولید و توزیع مرغ گوشتی تاسیس شد.
خدمات و محصولات شرکت سپید ماکیان
به طور کلی موضوع فعالیت این شرکت عبارت است از: مدیریت کل چرخه تولید گوشت مرغ شامل مزارع مرغ مادر، کارخانه جوجه کشی، مزارع پرورش مرغ گوشتی، کارخانه دان پلت، کشتارگاه صنعتی، کارخانه قطعه بندی، فرآوری گوشت و در نهایت توزیع محصول نهایی؛ اما اگر به شکل جزیی تر به گزارشات منتشر شده توسط این شرکت در سایت کدال نگاه کنیم، محصولات این شرکت شامل موارد زیر می باشد:
- دان
- مرغ قطعه بندی شده منجمد
- مرغ قطعه بندی شده
- مرغ منجمد
- مرغ آماده طبخ
- مرغ زنده
- جوجه یکروزه
- بوقلمون زنده
- بوقلمون آماده طبخ
- بوقلمون قطعه بندی شده
- غذای نیمه آماده
سهام شرکت سپید ماکیان
این شرکت در سال 1400 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون سهام آن با نماد «سپید» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود. 3 شخص حقیقی، هر کدام با در اختیار داشتن حدود 23 درصد از سهام شرکت سپید ماکیان، به عنوان بزرگترین سهامداران آن شناخته می شوند.
عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در گروه زراعت و خدمات وابسته
گروه زراعت و خدمات وابسته، اصطلاحا یک گروه ریالی در بازار سرمایه محسوب می شود و عوامل مختلفی بر سودآوری شرکت های فعال در آن تاثیر گذار است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.
نرخ گذاری های داخلی
اکثر محصولات تولید شده در گروه زراعت و خدمات وابسته، در بازار داخلی به فروش می رسد و نهادهایی مانند وزارت جهاد کشاورزی و...قیمت گذاری هایی در این حوزه انجام می دهند و شرکت های این گروه در بازه های زمانی مختلف، افزایش نرخ می گیرند. لازم به ذکر است که این افزایش نرخ های محصولات، در سایت کدال منتشر می شود.
ارز ترجیحی (4200 تومانی)
در چند سال اخیر یکی از عوامل بسیار مهم در تحلیل گروه زراعت و خدمات وابسته، اعمال ارز 4200 تومانی است و در حال حاضر بسیاری از خدمات شرکت های این گروه مانند نهاده های دامی، دانه های روغنی خوراکی و...مشمول این ارز می شوند و از طرف دیگر، حذف ارز 4200 تومانی می تواند صورت های مالی این شرکت ها را متحول کند و در تدوین بودجه 1401 نیز زمزمه هایی مبنی بر حذف ارز ترجیحی به گوش می رسد.
به عنوان مثال در چند سال گذشته، شرکت های تولید کننده روغن، دانه های روغنی (کلزا و...) مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می کردند و دولت نیز برای این موضوع، ارز 4200 تومانی در نظر می گرفت؛ بنابراین با حذف ارز ترجیحی، این شرکت ها مجبور می شوند که با دلار نیمایی (حدود 25 هزار تومان) مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین کنند که این موضوع باعث تغییراتی در نرخ های فروش آن ها می شود. بنابراین برای تحلیل این گروه، بایستی تخصیص و یا عدم تخصیص ارز 4200 به برخی از محصولات شرکت های این گروه را مورد بررسی قرار دهیم؛ چراکه این موضوع اثرات قابل توجهی در رشد مقادیر فروش آن ها خواهد داشت.
عدم تامین خوراک دام و طیور و مواد مورد نیاز کشاورزی
با نوسانات نرخ ارز در سال های اخیر، تامین خوراک دام و طیور مانند: دان جوجه، علوفه و....با مشکل مواجه شده و میزان تولید و فروش بسیاری از شرکت های این حوزه را کاهش داده است؛ بنابراین برای سرمایه گذاری در شرکت های این گروه، حتما از تامین مواد مورد نیاز برای فعالیت شرکت های آن، اطمینان حاصل کنید.
نرخ دلار
نوسانات نرخ ارز همواره باعث آسیب دیدن روند سودآوری شرکت های گروه زراعت و خدمات وابسته شده است و در بین فعالان بازار سرمایه، خرید سهام این شرکت ها زمانی توصیه می شود که افزایش قیمت زیادی برای نرخ دلار متصور نیستند و شرکت های این گروه را برای سرمایه گذاری در دوران ثبات مناسب می دانند.
بازار مصرف محصولات کشاورزی و دامی
یکی از خصوصیات منحصر به فرد این گروه، وجود تقاضای بسیار زیاد برای محصولات این شرکت هاست؛ به گونه ای که دولت ها علاوه بر خرید تضمینی بسیاری از این محصولات، مجبور می شوند بخشی از نیاز بازار مصرف داخلی را از طریق واردات تامین کنند. بنابراین سود این شرکت ها اکثرا عملیاتی و تکرار پذیر است.
جمع بندی
گروه زراعت و خدمات وابسته، به عنوان یکی از صنایع ریالی بازار سرمایه شناخته می شود و اصلی ترین نکته در خصوص سودآوری شرکت های فعال در آن، ادامه یافتن و یا حذف ارز 4200 تومانی است و سرمایه گذاران برای خرید سهام این شرکت ها باید به تخصیص این ارز توجه کنند.