واژه توکنومیک (Tokenomic) از دو کلمه ی Economy و token ترکیب و تشکیل شده است که به کیفیت یک توکن اشاره دارد. توکنومیک مربوط به ویژگی های اقتصادی، مانند مکانیزم های سوزاندن، برنامه صدور و عرضه یک توکن است، در واقع هر کدام از عوامل موثر بر روی ارزش یک توکن، جزئی از توکنومیک محسوب می شوند که در این مقاله به بررسی مفهوم Tokenomic و عوامل موثر بر ارزش های آن می پردازیم، با ما همراه باشید.

مفهوم توکنومیک

بخش بزرگی از موفقیت یک پروژه رمزنگاری را می توان به توکنومیک آن نسبت داد اما این اصطلاح دقیقاً به چه معناست؟ توکنومیک، مجموعه‌ای از «توکن» و «اقتصاد» برای عناصری است که یک ارز دیجیتال خاص را برای سرمایه‌گذاران ارزشمند و جالب می‌کند. این موضوع شامل همه چیز از عرضه توکن و نحوه صدور آن تا مواردی مانند ابزاری است که دارد.

Tokenomics مفهوم مهمی است که باید هنگام تصمیم گیری سرمایه گذاری در نظر گرفت زیرا در نهایت پروژه ای که دارای انگیزه های هوشمندانه و طراحی شده ای برای خرید و نگهداری توکن ها برای مدت طولانی است، بیشتر دوام می آورد و بهتر عمل می کند. یک پلتفرم خوب ساخته شده اغلب به تقاضای بالاتر در طول زمان تبدیل می شود زیرا سرمایه گذاران جدید به پروژه هجوم می آورند که به نوبه خود قیمت ها را افزایش می دهد.

به همین ترتیب، هنگام راه‌اندازی یک پروژه، اعضای موسس و توسعه‌دهندگان برای جذب سرمایه‌گذاری و موفقیت در پروژه، باید توکنومیک ارز دیجیتال بومی خود را به دقت در نظر بگیرند.

در ادامه به بررسی چند مقوله مرتبط با توکنومیک می پردازیم. استخراج و سرمایه گذاری، عرضه، سیاست های پولی و توزیع توکن از جمله موارد تاثیرگذار بر توکنومیک هستند.

استخراج و سرمایه گذاری

برای بلاک چین های پایه، مانند اتریوم 1.0 و بیت کوین، استخراج انگیزه اصلی برای یک شبکه غیرمتمرکز از رایانه ها برای اعتبارسنجی تراکنش ها است. در اینجا، توکن‌ های جدید به کسانی داده می‌شود که قدرت محاسباتی خود را صرف کشف بلوک‌ های جدید، پر کردن آنها با داده‌ها و افزودن آنها به بلاک چین می‌کنند. استیکینگ به کسانی که نقش مشابهی را ایفا می کنند پاداش می دهد اما در عوض تعدادی از سکه ها در یک قرارداد هوشمند را قفل می کنند. (این روشی است که بلاک چین هایی مانند تزوس کار می کنند و این مدلی است که اتریوم با ارتقاء 2.0 خود به سمت آن حرکت می کند.)

بازده

پلتفرم های مالی غیرمتمرکز بازدهی بالایی را برای تشویق مردم به خرید و استیک توکن ها ارائه می دهند. توکن‌ ها در استخرهای نقدینگی استیک می شوند. استخرهای عظیمی از ارزهای دیجیتال که به چیزهایی مانند صرافی‌ های غیرمتمرکز و پلتفرم‌ های وام‌ دهی قدرت می‌دهند. این بازده در قالب توکن های جدید پرداخت می شود.

عرضه 

میزان عرضه یک توکن تاثیر مستقیم بر ارزش آن و توکنومیک دارد. به طوری که اگر عرضه یک توکن کاهش یابد، آن توکن به عنوان یک توکن کمیاب و با ارزش شناخته می شود و زمانی که عرضه آن زیاد شود، ارزش توکن کم تلقی می شود. علاوه بر میزان ارزش، میزان تقاضا و عرضه برای یک توکن نیز بر روی عرضه آن تاثیر دارد.

آشنایی مختصر با سه واژه ی عرضه، حداکثر عرضه و کل عرضه

عرضه: عرضه ی یک توکن در واقع تعداد توکن موجود برای مبادله، استفاده و نگه داشتن می باشد.

حداکثر عرضه: به حداکثر تعداد کوین هایی گفته می شود که ایجاد خواهد شد.

کل عرضه: میزان کل عرضه، از فرمول ماکزیمم عرضه منهای کوین هایی که با سوزانده شدن یا سایر روش های ردیابی شده حذف شده اند، به دست می آید. میزان گردش بیت کوین برابر با میزان عرضه کل می باشد، به این دلیل که هیچ کدام از کوین ها عمدا توسط شبکه حذف نشده اند و آن بخش از کوین ها که گم شدند یا از بین رفته اند جز عرضه کل محسوب نمی شوند.

قیمت بیت کوین و عرضه در گردش حجم بازار آن را تعیین می کنند، بنابراین دو کوین با قیمت متفاوت می توانند حجم یکسانی داشته باشند. قیمت توکن نمی تواند به تنهایی روی ارزش آن تاثیر بگذارد، بنابراین برای تعیین ارزش یک توکن قبل از قیمت باید به حجم بازار به عنوان یک شاخص توجه کرد. 

عرضه در گردش چیست؟

عرضه در گردش مرتبط با قیمت و سقف بازار می باشد و عوامل تاثیرگذار بر افزایش یا کاهش آن می تواند بر قیمت توکن ها تاثیر منفی یا مثبت بگذارد. برای مثال در صورت وجود یک گزینه برای ایجاد توکن برای بازده، تحت این عنوان که برای بلاک چین اثبات سهام اعتبارسنجی کند، توکن ها پس از قفل شدن از گردش خارج می شوند.

تعیین قیمت توکن ها به وسیله میزان عرضه و تقاضا مشخص می شوند، بنابراین در صورت ثابت ماندن تقاضا و کاهش میزان عرضه، قیمت های توکن افزایش می یابند، برعکس این قضیه نیز صادق اس؛، یعنی در صورتی که میزان عرضه پس از خارج شدن توکن های استیک شده افزایش یابد و در عین حال میزان تقاضا در حالت ثبات باشد، قیمت ها کاهش می یابند.

اگر توکنی از حداکثر عرضه بیرون بیاید، ممکن است باعث افزایش قیمت آن در کوتاه مدت و حتی بلندمدت شود. همچنین توکن هایی مانند اتریوم که حداکثر عرضه را ندارند، توکن های با ارزشی محسوب می شوند. حتی این افزایش تقاضا در نهایت منجر به افزایش قیمت توکن هایی مانند اتریوم می شود. وجود سرمایه گذارانی که قصد دارند اتریوم خریداری کنند و همچنین تقاضا از سوی افرادی که مجبور به کار کردن با برنامه هایی هستند که به اتریوم نیازمندند، در نهایت به دلیل وجود تقاضا بیش از میزان عرضه و تعداد اتریوم هایی که در گردش هستند، منجر به افزایش قیمت توکن اتریوم می شود.

سوزاندن توکن

گاهی توکن ها با هدف کاهش موجودی و در نتیجه افزایش قیمت، سوزانده و به صورت دائمی از عرضه در گردش حذف می شوند. این سوزاندن از طریق کاهش میزان عرضه انجام می شود.

روش های سوزاندن

سوزاندن توکن ها از طریق سوزاندن مطابق یک برنامه منظم و یا از طریق سوزاندن کارمزدها انجام می شود. در سوزاندن مطابق یک برنامه، قیمت ها بر اساس این که چه تعداد توکن سوزانده شده اند و شوک وارد شده به میزان عرضه، افزایش می یابند. برای مثال بایننس توکن با هدف افزایش قیمت هر سه ماه یکبار اقدام به سوزاندن خود می کند که البته تاثیر بلندمدتی ندارد و نهایتا در کوتاه مدت موثر می باشد.

در روش سوزاندن کارمزد برای خارج کردن توکن ها، یک بخش از کارمزد معاملات را می سوزانند که روشی پایدارتر نسبت به سوزاندن توکن ها با برنامه می باشد زیرا کاهش تعداد توکن ها بر اساس میزان استفاده از شبکه می باشد. از این روش برای کاهش نرخ تورم، برقراری جریان ضد تورمی و برای زمانی که نرخ از تورم پیشی گرفته است، مورد استفاده قرار می گیرد.

سیاست های پولی

سیاست های پولی علاوه بر بازار ارزهای فیات، در بازار رمزارزها وجود دارد که تعیین کننده میزان عرضه، تورم و دیگر جنبه های رمزارزها می باشند و بر روی افزایش، کاهش و حتی ثبات قیمت آنها تاثیر می گذارد. سیاست های پولی را می توان جزئی از توکنومیک به حساب آورد.

برنامه عرضه توکن ها چیست؟

برنامه عرضه توکن ها عبارت است از تعداد توکن های صادر شده در یک دوره زمانی که همان نرخ تورم می باشد. اگر میزان تقاضا برای یک توکن کم باشد ولی برنامه عرضه توکن، توکن مازاد بر عرضه صادر کند، به قیمت توکن آسیب وارد می شود. اگر میزان تقاضا برای توکن زیاد و برنامه عرضه توکن، به اندازه تقاضای موجود، توکن صادر نکند، قیمت ها افزایش می یابند. برنامه عرضه توکن به دو صورت ثابت و متغیر می باشد.

برای مثال بیت کوین دارای سیاست پولی ثابت و بدون تغییر می باشد. بیت کوین برای کاهش نرخ تورم خود، هر چهار سال یکبار اقدام به کاهش تعداد کوین های ایجاد شده به نصف می کند و بعد از رسیدن به حداکثر میزان عرضه، به یک مکانیزم ضد تورمی تبدیل می شود. بیت کوین به دلیل این که کوین جدیدی صادر نمی کند، می تواند ضد تورمی باشد، بنابراین کوین های گم شده یا از بین رفته، با هدف با ارزش شدن باقی کوین ها، به صورت کاملا موثر از عرضه در گردش خارج شده اند.

برعکس بیت کوین، اتریوم یک سیاست پولی متغیر را در پیش گرفته است و نسبت به تغییرات کاملا منعطف می باشد. برای مثال میزان جوایز بلوک اتریوم در آغاز 5-ETR در هر بلوک بود اما با اعمال تغییرات به 2-ETR کاهش یافت و به دنبال آن نرخ تورم نیز کم شد. با وجود این که حداکثر میزان عرضه در اتریوم وجود ندارد اما افزایش میزان استفاده و قفل شدن ETR در برنامه های غیرمتمرکز آن وجود دارد. زمانی که میزان استفاده افزایش می یابد به دنبال آن میزان تقاضا نیز افزایش پیدا می کند زیرا ETR توکن اصلی در برنامه های غیرمتمرکز می باشد که منبعی برای تامین انرژی آن محسوب می شود.

زمانی که ETR در این برنامه های غیرمتمرکز قفل می شوند، توکن ها از عرضه گردش خارج می شوند که این افزایش تقاضا در نهایت منجر به افزایش قیمت تقاضا می شود. سیاست های پولی متغیر این امکان را در اختیار اتریوم قرار می دهد تا از طریق آزمایش های مکرر بهترین روش برای بهبود شبکه را بیابد و در نتیجه توکنومیک بهبود یابد. اتریوم قصد دارد در آینده چندین تغییر ایجاد کند که پتانسیل کاهش عرضه و افزایش تقاضا را می تواند داشته باشد.

توزیع توکن

تیم ها برای تصمیم گیری درباره چگونگی راه اندازی توکن، می توانند یکی از دو گزینه ای که در پیش روی آنها قرار دارند را انتخاب کنند. که شامل استخراج از قبل و راه اندازی عادلانه می باشد.

در روش راه اندازی عادلانه همه به صورت کاملا یکسان و برابر می توانند فرصت کسب توکن داشته باشند. روش استخراج از قبل نیز روشی می باشد که کل عرضه توکن را به صورت کامل یا به صورت جزئی، ایجاد می کند. سپس پیش از عرضه عمومی، در میان بنیانگذاران، خزانه داری توسعه، سرمایه گذاران خصوصی و سایر کسانی که در دسترس هستند، توزیع می شود.

از جمله ارزهای دیجیتال که راه اندازی عادلانه دارند می ‌توان به بیت کوین اشاره کرد زیرا افراد برای کسب آن، مراحل یکسانی را طی می کنند. کسانی که مایل به داشتن بیت کوین بودند باید اقدام به استخراج آن می کردند زیرا هیچ توزیع اولیه و فروشی وجود نداشت. در روش پیش استخراج یک سیستم ناعادلانه ای وجود دارد که فرصت ها را در اختیار افراد خاص قرار می دهد. برای مثال یک سری هزینه ها برای ایجاد یک توکن و اکوسیستم مربوط به آن نیاز است بنابراین تیم توسعه برای تامین نیازهای مالی خود به سرمایه نیاز دارند.

تیم توسعه نیز برای تامین سرمایه مورد نظر می تواند درصدی از کل میزان عرضه را بین تیم توزیع کند. میزان عرضه ای که صورت می گیرد نقش مهمی دارد. به طوری که اگر این میزان عرضه حدود ۵٪ از کل عرضه باشد، منطقی به نظر می رسد اما اگر ۵۰٪ یا بیشتر باشد، تاثیر منفی بر قیمت توکن ها ایجاد می شود زیرا در زمان فروش توکن ها به منظور تامین سرمایه برای توسعه، اگر مقدار زیادی از کل عرضه در اختیار تیم باشد، با حجم زیاد فروش، تاثیر منفی بر قیمت توکن ها ایجاد می شود.

یکی از محبوب ترین روش ها برای فراهم کردن منابع مالی، عرضه اولیه کوین (ICO) در سال ۲۰۱۷ بود که طی آن درصدی از کل عرضه برای فروش، به مردم اختصاص می یافت. در این روش در همان ابتدا قیمت هر کوین مشخص می شد و پس از تامین مقدار بودجه مدنظر، عملیات فروش توسط تیم متوقف می شد. ارز دیجیتال اتریوم، در سال ۲۰۱۴، اقدام به برگزاری ICO کرد. اتریوم جهت فراهم کردن ۱۶ میلیون دلار به قیمت 0,30 دلار از این روش استفاده کرد.

روش های دیگری مانند ایردراپ یا ارائه جوایز جهت توزیع توکن ها از سوی پروژه ها وجود دارد.

صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ با هدف اهدای پاداش به کاربران خود اقدام به راه اندازی توکن UNI کرد. یونی سواپ با اختصاص 60٪ از UNI به مردم و 40٪ به تیم و سرمایه گذاران برای مدت ۴ سال آن را واگذار کرده است و UNI اختصاص یافته به آنها، طی این واگذاری، در طول دوره به افراد ارائه می شود. این امر برای بهبود توکنومیک و قیمت UNI مفید است زیرا سرمایه گذاران نمی توانند تمام دارایی خود را تا مدت ۴ سال به طور کامل دریافت کنند، بنابراین امکان تخلیه بلافاصله ای دارایی های خود را ندارند.

بلافاصه پس از راه اندازی توکن UNI در سال ۲۰۲۰، برای همه کسانی که از این پلتفرم برای انجام مبادلات و تامین نقدینگی استفاده می کردند، ۱۵٪ از عرضه UNI در دسترس بود. یونی سواپ به ۴۰ هزار تامین کننده نقدینگی برای اینکه در زمان کمبود نقدینگی به تامین مالی بپردازند، ۴.۹٪ از کل UNI را به آنها اعطا کرد.

از کل UNI مقدار ۱۰٪ بین کاربران به صورت مساوی و با ایردراپی برای کسب ۴۰۰ UNI تقسیم شد. ۴۳٪ از کل عرضه در محلی به نام خزانه داری ذخیره می شود. در خزانه داری رمزارزها طبق برنامه هایی مانند استخراج نقدینگی، کمک های بلاعوض و ابتکارات جامعه، آزاد می شوند. ۲ درصد از UNI با هدف ادامه مشارکت در پلتفرم، بعد از ۴ سال مورد استفاده قرار می گیرد. بودجه هایی که در این صندوق در اختیار برنامه ها قرار می گیرد، در نهایت منجر به گسترش پایگاه کاربری پلتفرم می شود و تاثیر مثبتی بر توکنومیک UNI دارد.