شاید تا چند سال اخیر کمتر کسی می توانست تصور کند که امور مالی و اعتباری، همچون معامله کردن، وام دهی و سرمایه گذاری می تواند به صورت غیرمتمرکز نیز انجام شود، امروزه این امر با تلاش دیفای (Decentralized Finance) محقق شده است. در واقع دیفای یک پروژه نیست بلکه مجموعه ای از پروژه ها می باشد که تلاش می کند امور مالی را بدون وجود واسطه با بهترین شرایط انجام دهد.

دیفای

فناوری اصلی که ارزهای دیجیتال بر اساس آن بنا شده است، بلاک چین می باشد و DeFi نیز از آن برگرفته شده است. در واقع این دیفای می باشد که کاربرد بلاک چین را از یک انتقال دهنده دارایی ساده، به یک سیستم مربوط به مسائل پیچیده مالی تبدیل میکند. این سیستم به هر پایگاهی اجازه می دهد تا تاریخچه تراکنش های انجام شده را ذخیره و نگه داری کند. با انجام این کار دیگر اطلاعات مربوط به تراکنش ها توسط نیروی انسانی و سازمان های متمرکز کنترل نمی شود.

بزرگ ترین مشکل سازمان های مالی متمرکز این است که توسط نیروی انسانی کنترل و سازماندهی می شود و از آنجایی که انسان می تواند خطا داشته باشد، در نتیجه پروژه های مالی که در سازمان های متمرکز کنترل می شود، می تواند دارای خطا و حتی فساد باشد. دیفای می تواند با حذف واسطه ها، به صورت غیرمتمرکز امور مالی را انجام دهد. به صورتی که امکان خطا و فساد در آن به حداقل برسد.

در واقع مجموع پروژه هایی که دیفای را تشکیل می دهند، می کوشند تا امور مالی واعتباری را به صورت متن باز انجام دهند، به طوری که همه کاربران اطلاعات مربوطه را به صورت شفاف ببینند. با انجام این کار، افراد حاضر در شبکه بر دارایی های دیجیتال خود کنترل کامل دارند و از طریق برنامه های غیرمتمرکز (DAPP) تعامل برقرار می کنند.

برنامه های غیرمتمرکز همان طور که از اسم شان پیداست، به صورت غیرمتمرکز و بر روی شبکه بلاک چین اجرا می شوند و راهی برای تعامل میان کاربران شبکه و دیفای هستند. از جمله پروژه هایی که روی برنامه های غیرمتمرکز فعالیت می کنند، می توان به: ارز نئو (NEO), Cardano, Lisk اشاره کرد. مهم ترین ویژگی DAPP ها این است که امنیت شبکه را افزایش می دهند.

مزیت اصلی دیفای

اگر شما بخواهید امور مالی و اعتباری خود را از طریق سیستم های متمرکز انجام دهید اول از همه باید نگران امکان خطا و فساد در برنامه خود باشید. دوم اینکه ممکن است به هر دلیلی کار شما با دادگاه های مالی طرف شود و حتی سرمایه شما در دولت، بلاک شود! 

در اکوسیستم دیفای خبری از قوانین دولتی نیست، سازمان ها نمی توانند بر سرمایه های شما نظارت کنند، هیچ کس حق مسدود سازی پول های شما را ندارد، اگر اختلافی در سیستم بین دو کاربر در حال معامله پیش آید دیگر دادگاه و قاضی بین شما قضاوت نخواهد کرد و این کدهای برنامه نویسی شده می باشد که مشکل را بر اساس معیار مشخصی حل میکند و از همه مهم تر، هیچ کس جز خودتان بر دارایی شما دسترسی ندارد.

کاربردهای دیفای

1_ وام

دیفای یک سیستم انعطاف پذیر می باشد، بدین معنا که شما می توانید در هر زمان و هر مکانی، دارایی را انتقال دهید. از طرفی این سیستم دارای سرعت و امنیت فوق العاده ای می باشد و شما بدون پرداخت حق عضویت و کامزدهای گران برای انتقال دارایی از یک کشور به کشور دیگر، می توانید دارایی را با بهترین شرایط به هر جای دنیا انتقال دهید. همین ویژگی ها سبب شده است که از این سیستم برای انجام امور وام دهی و دریافت وام استفاده شود.

یکی از سیستم های پرطرفدار در دیفای همین سیستم وام دهی می باشد. علت این محبوبیت نیز این می باشد که وام دهی در سیستم های غیرمتمرکز مزایای خیلی زیادی نسبت به سیستم وام دهی سنتی دارد. اگر شما بخواهید از سیستم های سنتی وام بگیرید حداقل باید چک ضمانت یا ضامنی در اختیار سازمان های مالی قرار دهید و در نهایت مدت زمانی طولانی در انتظار رسیدن به وام صبر کنید اما در سیستم غیرمتمرکز نیازی به چک های تضمینی یا ضامن و ماندن در نوبت نیست.

شما می توانید دارایی دیجیتالی را به عنوان وثیقه به سیستم ارائه دهید و به سرعت وام خود را دریافت کنید. از طرفی این سیستم به صورت یک طرفه عمل نمی کند! یعنی شما نه تنها می توانید از سیستم وام بگیرید، بلکه می توانید با تامین نقدینگی لازم برای وام دهی در پلتفرم ها، سود کسب کنید و آن طرف نیز افراد می توانند از نقدینگی تامین شده وام بگیرند.

از بهترین برنامه های وام دهی می توان به: ارز دیجیتال SALT, ETHLEND, NEXO، BEL و COMPOUND اشاره کرد.

2_ صرافی های غیرمتمرکز

صرافی غیرمتمرکز در آینده نزدیک نقش کلیدی در امور مالی خواهد داشت. در صرافی های غیرمتمرکز یا DEX ها دیگر محدودیت های صرافی غیرمتمرکز وجود ندارد. این نوع صرافی ها از بلاک چین استفاده می کنند و از سیستم های پرکاربرد دیفای محسوب می شوند.

DEX ها بستری میان دو کاربر موجود در شبکه ایجاد می کنند تا خرید و فروش ارزهای دیجیتال بدون واسطه و به صورت مستقیم انجام شود. یکی دیگر از ویژگی های صرافی غیرمتمرکز این است که قوانین سخت گیرانه ای برای احراز هویت ندارند و حتی کشورهای تحریم شده نیز بدون محدودیت می توانند از آن ها استفاده کنند.

یکی از سیستم های پرکاربرد در صرافی های غیرمتمرکز بازار ساز خودکار (Automated Market Maker) می باشد که به تامین نقدینگی مورد نیاز صرافی ها می پردازد تا از این طریق، قیمت و میزان عرضه و تقاضا برای ارزهای دیجیتال در DEX ها کنترل شود.

از بهترین صرافی های غیرمتمرکز می توان به: UNISWAP, AIRSWAP, MARBLE, IDEX اشاره کرد.

3_ خدمات و پروژه های مالی 

اکوسیستم DeFi کاملا انعطاف پذیر می باشد زیرا این سیستم در اختیار شخص یا سیستم مشخصی نیست و تمامی پشت پرده این سیستم، کدهایی می باشد که برای تمامی کاربران شبکه قابل مشاهده و شفاف است، از طرفی می توان گفت این سیستم روز به روز به سمت غیرقابل هک و نفوذ شدن، در حال حرکت است. مجموع این ویژگی ها باعث شده است تا این اکوسیستم بتواند انواع و اقسام پروژه های مختلف را در خود جا دهد و حتی قادر باشد برای پروژه های خاص تر کدهای جدیدتر تعریف کند. 

کافیست این ویژگی ها در کنار قابلیت استیبل کوین ها (Stable Coins) قرار گیرد. (انقلابی در امور مالی!)

استیبل کوین ها، دسته ای از ارزهای دیجیتال می باشند که به منظور حفظ دارایی در دنیای ارزهای دیجیتال به وجود آمده اند. در واقع یکی از مشکلات کاربران شبکه این بود که وقتی دارایی خود را به ارزهای دیجیتال تبدیل می کردند، نوسان های بازار باعث می شد که دارایی آن ها دائما مورد خطر نابودی باشد! با ظهور استیبل کوین ها این خطر دیگر وجود ندارد، چرا که هر استیبل کوینی دارای پشتوانه است و قیمت آن ثابت می باشد. در نتیجه وقتی کابران دارایی خود را به استیبل کوین تبدیل می کنند، می توانند بدون کاهش دارایی هر زمان با دارایی خود در شبکه فعالیت کنند و یا آن را نقد کنند.

در نهایت، این مزیت ها باعث شده است که هیچ محدودیت و مانعی برای انجام انواع خدمات و پروژه های مالی در پلتفرم های غیرمتمرکز دیفای وجود نداشته باشد.

معروف ترین استیبل کوین، تتر (USDT) می باشد که محبوبیت زیادی بین کاربران شبکه دارد. از دیگر استیبل کوین ها می توان به:  DAI, BUSD و GEMINI اشاره کرد.

معایب دیفای

• احتمال خطا از سمت کاربران: اگر شما رمز کارت بانکی خود را فراموش کنید، با مراجعه به بانک آن را دوباره بازیابی خواهید کرد. اگر پولی را به اشتباه به حساب کسی واریز کنید می توانید با مراجعه به بانک و مراجع قانونی آن را به راحتی بازگردانید. اگر در دنیای ارزهای دیجیتال به طور مثال: رمز کیف پول ارزهای دیجیتال خود را گم کنید، دیگر هیچ راهی برای بازگردانی دارایی تان وجود ندارد!. یا مثلا ارز دیجیتالی را می خواهید به آدرسی خاصی واریز کنید و معامله ای انجام دهید، حال اگر در هنگام وارد کردن آدرس کیف پول شخص مورد نظر، کوچک ترین اشتباهی انجام دهید و یک عدد یا حروف را به اشتباه وارد کنید، دیگر هیچ راهی برای بازگردانی آن تراکنش و برگرداندن آن دارایی وجود ندارد، حتی شما نمی توانید بفهمید دارایی را به کیف پول چه شخصی در کجای دنیا به اشتباه واریز کرده اید!.
• سرعت: وقتی شما از مغازه ای خرید می کنید و با کارت اعتباری پرداخت می کنید، به طور آنی هزینه واریز می شود اما در دیفای به این سرعت نیست. بلاک چین دیفای هم اکنون از پایگاه های متمرکز، کندتر عمل می کند. اکثر پروژه ها در این زمینه بر اساس شبکه اتریوم می باشد و اتریوم نیز در حال حاضر در هر ثانیه می تواند فقط 14 تراکنش را انجام دهد!. البته گفتنی است که این مشکل با راهکارهایی از جمله مقیاس پذیری و پیشرفت پلتفرم های دیفای، در آینده نزدیک حل خواهد شد. (پروژه های بسیاری از دیفای هستند که با توجه اینکه از شبکه اتریوم استفاده می کنند، با وجود سرعت آهسته به خوبی در حال کار کردن می باشند.)

نقش قراردادهای هوشمند در دیفای

اگر بخواهیم هسته اصلی تمامی پلتفرم های غیرمتمرکز را یک چیز معرفی کنیم، باید گفت قراردادهای هوشمند (Smart Contract). در واقع استفاده از قراردادهای هوشمند به طور کامل خیال کاربران در حال معامله را در شبکه، راحت می کند. قراردادهای هوشمند با توجه برنامه و کدی که برای آن ها تعریف می شود، در صورت اتفاق افتادن شرایط خاصی، کار خاصی را انجام می دهند.

ویژگی مهم این قراردادها که آن ها را فوق العاده می کند این است که، حتی خود کسی که قرارداد را ایجاد کرده است نمی تواند قرارداد هوشمند را متوقف کند!. یعنی اینکه هیچ کس نمی تواند در کار قراردادهای هوشمند دخالت کند و آن ها تا همیشه به طور خودکار انجام خواهند شد.

همان طور که گفته شد بلاک چین جایی است که قراردادهای هوشمند، بر روی آن اجرا می شود اما کاربرد بلاک چین فراتر از این است! به طوریکه بسیاری از پلتفرم های DeFi از بلاک چین استفاده می کنند. اگر بخواهیم بزرگ ترین و بهترین پلتفرمی که پروژه های دیفای روی آن کار می کنند را نام ببریم، باید گفت بلاک چین اتریوم! در حال حاضر بیش از 80 درصد پروژه های دیفای بر بستر بلاک چین اتریوم می باشند.

شبکه و تراکنش ها

از معروف ترین شبکه های دیفای می توان به ERC20 اشاره کرد. در واقع بلاک چین اتریوم و استانداردهای ERC20 این بستر را فراهم می کنند تا انواع پروژه های دیفای بتوانند با پیاده سازی قوانین، بر روی بلاک چین اتریوم فعالیت داشته باشند.

هر وقت توکن جدیدی بخواهد در بلاک چین اتریوم فعالیت کند، ERC20 به عنوان زبان مشترکی بین تمامی قراردادهای هوشمند اتریوم، وارد عمل می شود تا استاندارهایی را بر روی توکن پیاره سازی کند. این موضوع محدود به توکن ها نمی شود و این مسیر برای انواع پروژه های دیفای باز است.

از دیگر شبکه های دیفای می توان به: BSC, BEP و TRON اشاره کرد که هر کدام ویژگی های مخصوصی دارند. با توجه به این موضوع می توان گفت برای هر پروژه دیفای با هر ویژگی خاصی می توان از این شبکه ها استفاده کرد.

استفاده از برنامه های غیرمتمرکز توسط کاربران دیفای 

برای رسیدن به این هدف، DeFi از برنامه های غیرمتمرکز استفاده می کند. این نوع برنامه در یک محیط غیرمتمرکز (به عنوان مثال اکوسیستم همتا به همتا یک بلاک چین توسعه یافته است، بنابراین تحت کنترل هیچ سازمان، موسسه یا شرکت خاصی نیست. در نتیجه، دولت ها و تنظیم کننده ها نمی توانند آن را کنترل کنند. هیچ نهاد متمرکز و مشخصی به جای تحت فشار قرار گرفتن برای ویرایش یا حتی حذف آن، مسئول یک DApps نیست.

اما چه ارتباطی بین قراردادهای هوشمند و برنامه های غیرمتمرکز وجود دارد؟ آیا این دو چیز متفاوت و غیر مرتبط هستند؟ توجه داشته باشید که استفاده مستقیم از قراردادهای هوشمند برای کاربران عادی امکان پذیر نیست. تصور کنید که برای قرض گرفتن از پلتفرم DeFi مجبور به یادگیری برنامه نویسی پیشرفته هستید! برنامه های غیرمتمرکز در واقع یک رابط کاربری برای ارتباط بصری آسان با آنها فراهم می کنند.

DApps بر روی یک سرور خاص و متمرکز نصب نشده است و داده های آن در شبکه ای متشکل از چندین دستگاه یا گره قرار دارد. دقیقاً به همین دلیل است که ما آن را یک برنامه غیرمتمرکز می نامیم. یکی دیگر از ویژگی های بسیار مهم DApps ها باز بودن آنهاست، بنابراین می توان از هر کجای دنیا از طریق اینترنت به آنها دسترسی داشت. اموال بدون مجوز ذکر شده توسط پروفسور فیلیپ Sendner از این ویژگی است. هر شخصی قادر به استفاده و تعامل با برنامه های غیرمتمرکز است و حتی می تواند به راحتی یکی برای رسیدن به اهداف خود ایجاد کند. امروزه، به لطف پلتفرم هایی مانند اتریوم و کاردانو، ایجاد DApps ساده تر از همیشه است.

تفاوت بین DeFi و CeFi (خدمات مالی سنتی)

دیفای جزو برنامه های بسیار مهمی است که سال ها البته در مقیاس کوچک وجود دارد. در حال حاضر بسیاری از برنامه های غیرمتمرکز DeFi وجود دارد که می توانید از آنها برای دور زدن کانال های مالی سنتی استفاده کنید. به عنوان مثال، وام دادن و دریافت سود به شکل ارزهای رمزنگاری شده یا وام گرفتن و راه اندازی کسب و کار خود را در نظر بگیرید. دنیای DeFi به طور انفجاری در حال گسترش است. راه درازی در پیش است و هنوز در ابتدای راه هستیم. یکی از دلایل عدم وجود یک شرکت یا سازمان خاص برای فشار دادن DeFi است. در سرتاسر جهان، افراد، تیم‌ها و گروه‌های زیادی وقت خود را به توسعه DeFi اختصاص می‌دهند اما این فعالیت‌ها همچنان به صورت غیرمتمرکز انجام می‌شوند. چنین تنوع علایق و گاه رویکردهای متضاد، موفقیت ها و البته مشکلاتی را به همراه داشته است. تمام تلاش ها بر روی تمایز برنامه های غیرمتمرکز دیفای از بانک های سنتی متمرکز شده است. به همین دلیل، تفاوت های مهمی بین برنامه های غیرمتمرکز و خدمات مالی متمرکز فعلی (Centralized Finance) پیدا خواهید کرد. در ادامه چند مورد از این تفاوت های دیفای و سی فای را نام می بریم: 

1. مدیریت خودکار دی اپ های دیفای

2. شفافیت کامل شبکه

3. دسترسی به دی اپ ها در هر موقعیتی

4. اتمیک بودن تراکنش ها توسط کاربران

5. امکان توسعه نرم افزارها به صورت ناشناس

6. معامله ارزهای دیجیتال

7. کارمزد تراکنش ها

8. حریم خصوصی

9. سرویس های میان زنجیره ای 

---

جمع بندی: دیفای مجموعه ای از پروژه ها می باشد که می تواند تمامی امور مالی را به صورت غیرمتمرکز و بدون محدودیت انجام دهد. در سیستم های غیرمتمرکز برخلاف سیستم های متمرکز، امکان خطا، فساد، مسدودی حساب، بلاک شدن دارایی، محدودیت زمانی و مکانی وجود ندارد. از کاربردهای دیفای می توان به سیستم وام دهی، صرافی های غیرمتمرکز و خدمات مالی اشاره کرد. از معایب دیفای نیز می توان به، خطا از سمت کاربر و سرعت اشاره کرد.

قراردادهای هوشمند نقش کلیدی در پلتفرم های غیرمتمرکز دارند و غیرقابل توقف هستند یعنی هیچ کس نمی تواند در آن ها دخالتی داشته باشد. بلاک چین جایی است که قراردادهای هوشمند و پروژه های DeFi بر روی آن انجام می شود. از پرکاربردترین شبکه ها می توان به بلاک چین اتریوم اشاره کرد که حدود 80 درصد پروژه های دیفای نیز بر روی این شبکه انجام می شوند.