برنامه هایی مانند اینستاگرام، توییتر و یوتیوب را در نظر بگیرید، این گونه برنامه ها در گوشی و کامپیوتر اجرا می شوند و توسط نهاد یا سازمان خاصی کنترل و اداره می شوند، به این گونه برنامه ها، برنامه متمرکز گفته می شود اما دسته دیگری از برنامه وجود دارد که توسط کامپیوتر های سراسر دنیا اداره می شوند، به این گونه برنامه ها که توسط هیچ نهاد یا سازمان خاصی کنترل نمی شود، برنامه های غیرمتمرکز(DAPP) یا Decentralized Application گفته می شود. در ادامه به بررسی ویژگی برنامه های غیرمتمرکز و نحوه ایجاد این برنامه ها در بلاک چین می پردازیم.
برنامه های غیرمتمرکز(DAPP)
برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) برنامه‌ها یا برنامه‌های دیجیتالی هستند که به‌جای یک رایانه، روی یک شبکه بلاک چین یا شبکه همتا به همتا (P2P) از رایانه‌ها وجود دارند و اجرا می‌شوند. DApps خارج از حوزه اختیار و کنترل یک مقام واحد هستند. DApps، که اغلب بر روی پلتفرم اتریوم ساخته می شوند، می توانند برای اهداف مختلفی از جمله بازی، امور مالی و رسانه های اجتماعی توسعه یابند. در واقع این برنامه های غیرمتمرکز هستند که ارتباط و تعامل بین کاربران و دیفای را برقرار می کنند. برنامه های غیرمتمرکز کاملا انعطاف پذیر هستند و می توانند در ازای دادن ایردراپ، کاربران را تشویق به انجام کارهای خاصی کنند. با توجه به چنین خاصیت هایی، DAPP ها می توانند هر گونه پروژه ای را ساپورت کنند و می توان گفت در آینده نزدیک برنامه های غیرمتمرکز بخش های زیادی را در دنیا کنترل خواهند کرد.
یک برنامه غیرمتمرکز، مانند یک برنامه دیجیتالی است که در هر تلفن هوشمند یا لپ‌تاپ وجود دارد، با ویژگی اضافی استفاده از فناوری بلاک چین برای دور نگه داشتن اطلاعات کاربران از دست سازمان‌های پشتیبان آن. درست همانطور که ارز دیجیتال پول غیرمتمرکز است، dapps نیز برنامه های غیرمتمرکز هستند.
بلاک چین کپی هایی از بسته های در حال گسترش داده های خود را در تعداد زیادی از رایانه های شرکت کننده که به نام «گره ها» شناخته می شوند، به یکباره ذخیره می کند. این رایانه ها متعلق به کاربران است نه سازندگان dapp.
Dapp ها به اندازه برنامه های معمولی متنوع هستند: آنها می توانند شبکه های اجتماعی، بازی ها، سرگرمی ها، ابزارهای بهره وری و غیره را ارائه دهند. بسیاری از آنها به عنوان ابزاری برای کمک به مصرف کنندگان برای دسترسی به خدمات مالی غیرمتمرکز یا DeFi طراحی شده اند. این عملکرد اخیر به قدری گسترده است که وایت پیپر شبکه اتریوم دی اپ ها را به «مالی»، «نیمه مالی» و «سایر» دسته بندی کرده است. اتریوم تاکنون میزبان غالب dapp ها بوده است. در ابتدا، یکی از اهداف اصلی این شبکه، ساده‌تر ساختن dappها بود.
کاربران Dapp ممکن است با دانستن اینکه سازندگان برنامه نمی توانند نحوه استفاده از آن را کنترل کنند (حداقل نه به روش معمول)، احساس امنیت بیشتری کنند. به عنوان مثال، سازندگان یک برنامه شبکه اجتماعی قادر به حذف یک پست یا حذف یک کاربر نیستند. آنها همچنین نمی توانند داده های کاربران را به سایر نهادها بفروشند زیرا dapp ها پس از راه اندازی به طور مستقل اجرا می شوند.
چه طور چنین چیزی ممکن است؟ همه چیز به استفاده از قراردادهای هوشمند بستگی دارد. قراردادهای هوشمند برنامه های رایانه ای مستقر شده و بر روی یک بلاک چین طراحی شده برای اجرای قوانین یک قرارداد بدون دخالت انسان هستند. به عنوان مثال، یک قرارداد هوشمند می تواند برای صدور وام، زمانی که کاربر مقدار کافی وثیقه را در آن سپرده گذاری کند، کدگذاری شود. Dapp ها معمولاً منبع باز هستند، به این معنی که هر کسی می تواند کد زیرین را مشاهده و استفاده کند.
سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز یا DAO را می‌توان به‌عنوان نوعی Dapp دید. هدف آنها استفاده از ترتیب پیچیده ای از قراردادهای هوشمند برای دستیابی به عملکردهای یک سازمان سنتی بدون نیاز به مدیران اجرایی و سلسله مراتب است. آنها سیاست را کاملاً از طریق یک سیستم رای گیری وزنی تعیین می کنند که در آن اعضایی که توکن های بیشتری را قفل می کنند دارای قدرت رای بیشتری هستند.
ویژگی برنامه های غیرمتمرکز
- DAPP به صورت متن باز فعالیت می کند یعنی تمام فعالیت این برنامه ها همراه با جزئیات برای عموم کابران موجود در شبکه به صورت کاملا شفاف، قابل مشاهده می باشد. همین ویژگی باعث شده است تا کاربران به این برنامه ها اعتماد کامل داشته باشند. همچنین در صورتی که توسعه دهندگان تصمیم بگیرند تغییراتی در DAPPها ایجاد کنند، همه کابران می توانند در نظرسنجی شرکت کرده و به این تغییر رای مثبت یا منفی دهند.
- استفاده از پروتکل نیز موجب شده است تا کاربران فقط در صورت قبول کردن این پروتکل ها بتوانند از برنامه های غیرمتمرکز استفاده کنند. از جمله این پروتکل ها می توان به، پروتکل اثبات سهام(POS) و پروتکل اثبات کار(POW) اشاره کرد. (این پروتکل ها را تیم توسعه دهنده برنامه، برنامه نویسی می کنند.)
- مهم ترین ویژگی این برنامه ها، غیرمتمرکز بودن آن ها است. همین ویژگی باعث شده است که تمامی تراکنش ها و عملکردها در دفتر کل ذخیره شود. لازم به ذکر است که DAPP ها بر بستر بلاک چین هستند و بلاک های بلاک چین نیز بر روی نود یا گره ها ذخیره می شود.(برای بلاک چین پایگاه مرکزی وجود ندارد و همه نودها با یک دیگر برابر هستند.)
- در ابتدا گفتیم که در برنامه های غیرمتمرکز قابلیت دادن جایزه وجود دارد، همین خود یک انگیزه برای کامپیوتر های سراسر دنیا می باشد که با برنامه های غیرمتمرکز کار کنند.
- برنامه های غیرمتمرکز روی بلاک چین اجرا می شوند. لذا کسی نمی تواند آن ها را دستکاری کند پس از امنیت بالایی برخودار هستند.
انواع برنامه های غیرمتمرکز
DAPP ها با توجه به مدل دسترسی به بلاک چین به دو دسته تقسیم می شوند:
1_دسته اول از طریق نود خودشان به بلاک چین دسترسی پیدا می کنند، این دسته مجبور هستن که به صورت دائم نودها را اجرا کنند و همگام سازی را انجام دهند.
2_دسته دوم از طریق یک نود که در شبکه برای عموم قابل مشاهده است، به بلاک چین دسترسی پیدا می کنند. این نودها معمولا به چند کاربر در حال ارائه خدمات می باشند.( مانند شبکه ERC20 که اگر توکن های آن بخواهند اجرا شوند، باید وارد شبکه بلاک چین اتریوم شوند.)
تولید برنامه غیرمتمرکز
با دو مفهوم فرانت اند(FrontEnd) و بک اند(BackEnd) این برنامه ها بیشتر آشنا می شویم:
به طور کلی فرانت اند آن قسمتی از یک برنامه است که کاربران و استفاده کنندگان می بینند و در برخی برنامه ها نیز با آن تعامل برقرار می کنند. اما بک اند آن جایی است که توسعه دهندگان برنامه، کدهای خود را نوشته اند و تمامی عملیات های برنامه در آن قسمت انجام می شود.
در برنامه های معمولی، اطلاعات بک اند در یک سرور متمرکز ذخیره می شود و جز توسعه دهندگان، هیچ کس به آن قسمت ها دسترسی ندارد. اما در برنامه های غیرمتمرکز این چنین نیست. در واقع تمامی اطلاعات بک اند این برنامه ها بر روی بلاک چین ذخیره می شود. این بدین معنا می باشد که، تمامی این اطلاعات و تاریخچه، برای تمامی کابران قابل مشاهده می باشد و حتی کاربران می توانند در خصوص تغییراتی که در بک اند میخواهد اتفاق بیوفتد، نظر بدهند و در تصمیم گیری شرکت کنند.
با توجه به ویژگی هایی که قبل تر درباره برنامه های غیرمتمرکز گفتیم، می توان گفت که خود ارز دیجیتال بیت کوین اولین برنامه غیرمتمرکز می باشد. هدف اصلی این برنامه در واقع جلوگیری از تمرکز داده ها، دستکاری داده ها و عمومی بودن اطلاعات بود. اما برای ایجاد یک برنامه غیرمتمرکز از کجا باید شروع کنیم؟
- ابتدا با نوشتن یک وایت پیپر برای برنامه غیرمتمرکز خودشروع کنید. در وایت پیپر باید به طور کامل مسئله و موضوعی که می خواهید آن را حل کنید به همراه پیشنهاد برای حل آن را شرح دهید. تیم خود را معرفی کنید و تمامی جزئیات طرح خود را به طور کاملا شفاف بیان کنید.
- حال نوبت این است که دنبال کننده به دست آورید. در واقع شما می بایست از راه هایی همچون ایردراپ یا جایزه دادن، کاربران را تشویق کنید تا به برنامه غیرمتمرکز شما اضافه شوند.
- بعد از اینکه به مقدار کافی دنبال کننده کسب کردید، برای برنامه خود تاریخ ارز اولیه مشخص کنید و با این کار ارزش برنامه غیرمتمرکز خود را بالا ببرید.
- بعد از اینکه مراحل قبل را با موفقیت رد کردید، حال نوبت این است که برنامه غیرمتمرکز خود را توسعه دهید و با گروه ها و پروژه های موفق بزرگ تر از خودتان همکاری کنید.
از جمله پروژه هایی که روی DAPP ها فعالیت می کنند می توان به: Neo, Lisk, QTUM, Cardano اشاره کرد.
آینده DAPP ها
همان طور که گفته شد شبکه بلاک چین به سرعت در حال گسترش در دنیا می باشد و هر روز با ارائه یک برنامه غیرمتمرکز، یک باگ و مشکل در شبکه حل می شود. از طرفی می بینیم که با توجه به انعطاف پذیری بالای اکوسیستم دیفای، هر روز مسائل پیچیده تری به این سیستم اضافه می شوند. با چنین شرایطی می توان گفت در آینده نزدیک، برنامه های غیرمتمرکز جای سازمان های مالی، بانک ها، سیستم حمل و نقل، بیمه و.... را خواهند گرفت. این برنامه ها کامزد را به حداقل می رسانند و با توجه به غیرمتمرکز بودنشان، در هر زمان و هر مکان قابل دسترس هستند.
در واقع علت رشد چشمگیر برنامه های غیرمتمرکز این است که عموم مردم به دلیل سرعت، امنیت و مخصوصا شفافیت داده ها، این تکنولوژی را دوست دارند.
جمع بندی: برنامه های غیرمتمرکز(DAPP)، برنامه هایی هستند که توسط سازمان و نهاد خاصی کنترل نمی شود. DAPP ها قابلیت اجرا بر روی بلاک چین را دارند. از جمله ویژگی برنامه های غیرمتمرکز می توان به: متن باز بودن، استفاده از پروتکل، امنیت وغیرمتمرکز بودن اشاره کرد.
برنامه های غیرمتمرکز از دو طریق به بلاک چین دسترسی پیدا میکنند، یک دسته از طریق نود خودشان و دسته دیگر مانند توکن های ERC20 از طریق نودهای عمومی موجود در شبکه. با توجه به ویژگی هایی که برنامه های غیرمتمرکز دارند می توان گفت در آینده نزدیک، ظهور این برنامه ها را در سیستم هایی همچون بانک داری و بیمه خواهیم دید.
مراحل تولید یک برنامه غیرمتمرکز به این صورت می باشد که، ابتدا می بایست به صورت کامل هدف و نحوه انجام برنامه خود در قالب یک وایت پیپر بنویسید. سپس می بایست از طریق تبلیغ یا ایردراپ، افراد بیشتری را به برنامه خود اضافه کنید. مرحله بعد ارزش دادن به برنامه می باشد که از طریق ارائه به صورت ارز اولیه صورت می گیرد. در نهایت نیز می بایست از طریق همکاری با گروه های مختلف، برنامه خود را گسترش دهید.