واژه فورک را بیشتر زمانی که صحبت از بروزرسانی ارزهای دیجیتال باشد می شنویم. فورک ها کد پروتکل پلتفرم خود را گرفته و مجددا با تغییراتی آن را به کار می برند. یک فورک ممکن است یک توکن اضافه کند، بازار جدیدی را هدف قرار دهد یا میزان تخصیص سرمایه گذاران را تغییر دهد و گاهی هم فورک ها فقط تلاشی برای جبران خسارت کار دیگران هستند. فورک ها در حکم قوانینی هستند که همزمان با بروزرسانی یک ارز دیجیتال، مسیر پیش روی بلاک چین را به دوقسمت تقسیم می کنند اما اهمیت فورک ها در زمینه دیفای چیست؟ با ما همراه باشید.

دیفای چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم در مورد اهمیت فورک ها در زمینه دیفای صحبت کنیم شاید لازم باشد تا مفهوم دیفای را مجددا بررسی کنیم. دیفای امور مالی غیرمتمرکز است. در واقع مجموعه ای از پروژه هاست که قصد دارد تا امور مالی را بدون وجود واسطه با بهترین شرایط انجام دهد.

فناوری رمزارزها مبتنی بر بلاک چین است و دیفای نیز بر همین اساس ایجاد شده است. نقش دیفای در واقع تبدیل کاربرد اکوسیستم بلاک چین از یک انتقال دهنده دارایی ساده، به یک سیستم مربوط به مسائل پیچیده مالی است. با استفاده از دیفای هر پایگاهی در بلاک چین قادر خواهد بود تا تاریخچه تراکنش های انجام شده را ذخیره و نگهداری کرده و از این طریق تمرکززدایی می کند.

مجموع پروژه های دیفای در تلاش هستند تا خطای سیستم های متمرکز را نداشته باشند یعنی می کوشند تا امور مالی واعتباری را به صورت متن باز انجام دهند تا افراد بتوانند تراکنش های بر بستر بلاک چین را شفاف و واضح ببینند. در این صورت تمامی کاربران حاضر در شبکه بر دارایی های دیجیتال خود کنترل کامل دارند و از طریق برنامه های غیرمتمرکز (DAPP) تعامل برقرار می کنند. چرا که در اکوسیستم دیفای همه چیز به صورت غیرمتمرکز انجام شده و کسی نمی تواند بر دارایی افراد نظارت کند و در نتیجه خطای انسانی و فساد نیز در سیستم دیفای وجود ندارد. از دیفای در زمینه وام، خدمات و پروژه های مالی و صرافی های غیرمتمرکز استفاده می شود.

تعریف جامعی از فورک

فورک (FORK)، در معنای لغوی یعنی چنگال اما در سیستم ارزهای دیجیتال فورک قوانین جدیدی است که منجر به بروزرسانی ارز دیجیتال شده و در واقع نوعی انشعاب بوده که برنامه نویسان آن را از پروژه های قبلی خود گرفته و در نتیجه باعث ایجاد بروزرسانی در نرم افزار یا پروتکل می شوند. اگر فورک اتفاق بیفتد دو نسخه از بلاک چین یکسان وجود دارد، با قوانین متفاوت.

فورک ها برای سازگاری بهتر و ایجاد تغییرات در ارزهای دیجیتال ایجاد می شوند. وقتی اکوسیستم بلاک چین بیش از حد بزرگ می شود، این که بخواهیم موارد جدید را با پروتکل تطبیق دهیم تقریبا غیرممکن است. پس فورک ها نقش مهمی را در این تطبیق و سازگاری و بروزرسانی در ارزهای دیجیتال ایفا می کنند. فورک ها به دو نوع هاردفورک و سافت فورک تقسیم می شوند. تفاوت سافت فورک این است که بروزرسانی در نرم افزار اتفاق می افتد به نوعی که با نسخه های قبلی سازگار باشد اما هاردفورک که متداولترین و معروفترین فورک است به معنای جداشدن زنجیره ای از بلوک ها از بقیه و فعالیت به صورت جداگانه است. 

به عنوان مثال بیت کوین چندین هاردفورک را تجربه کرده که دوتای آن ها عبارتند از: بیت کوین کش و بیت کوین گلد. هرکدام از هاردفورک هایی که برای بیت کوین اتفاق افتاد باعث شد برخی از نقص های بیت کوین را کاهش داده یا از بین ببرد. مثلا بیت کوین کش به عنوان هاردفورک بیت کوین توانست مشکل سرعت بلاک چین بیت کوین را حل کند چرا که به دلیل تعداد زیاد تراکنش بیت کوین هر تراکنش ممکن است بین 20 دقیقه تا چندین ساعت زمان ببرد.

فورک در دیفای چیست؟

موضوع اهمیت فورک ها در زمینه دیفای به کاربرد آن ها در دیفای باز می گردد. فورک ها، به خصوص هاردفورک ها، همانطور که به فناوری بلاک چین مربوط می شود، تغییر اساسی در پروتکل شبکه است که بلوک ها و تراکنش های نامعتبر قبلی را معتبر می کند یا برعکس. هاردفورک برای ارتقای آخرین نسخه نرم افزار در پروتکل به همه گره ها (نودها) یا کاربران نیاز دارد.

توکن های دیفای که نوعی فورک محسوب می شوند، از یک سال پیش توانسته اند به رکوردهایی خوب دست پیدا کرده و افراد زیادی را جذب کنند. به نحوی که طبق آمارها آنچه که در حوزه پروژه های دیفای مسدود شده دوبرابر بیشتر از مجموع سرمایه هایی است که در صرافی های غیرمتمرکز بلوکه شده و این نشان از اهمیت فورک در زمینه دیفای است.

مجموع سرمایه ای که در صرافی های غیرمتمرکز بلوکه شده است همزمان با روند رو به رشد دیفای در تابستان گذشته و ماه سپتامبر به رکورد بی سابقه 5.17 میلیارد دلار رسید. در طی 6 ماه گذشته این رقم از 5.17 میلیارد دلار، رشد 3 برابری را تجربه کرد. براساس گزارش دیفای پالس (DeFi Pulse) آنچه که به عنوان سرمایه در حوزه دیفای مسدود شده بود در ماه سپتامبر 2020 دوبرابر بیشتر از مجموع سرمایه صرافی های غیرمتمرکز یا DEX ها بود. به طوری که در اوایل سال 2021 این تفاوت بین سرمایه های مسدود شده در دیفای و صرافی های غیرمتمرکز به 3 برابر رسید.

فورک با داشتن رویکرد متن باز باعث می شود تا با تغییراتی که در پروتکل بلاک چین اتفاق می افتد کار را برای کاربران آن ساده تر کند به همین دلیل شاهد جذب افراد بیشتری از طریق فورک های دیفای هستیم.

اصلی ترین نقش ها در دیفای برای پلتفرم هایی مانند dydx و x0 به عنوان پلتفرم های معاملاتی، maker در حوزه پلتفرم های وام دهی، کامپوند، Synthetix و بازار ساز خودکار Curve Finance، یونی سواپ و بالانسر است. این پلتفرم ها (به عنوان برندگان پذیرش دیفای) توسط کسانی که درصدد استفاده از این فناوری نوآورانه هستند مورد استفاده قرار می گیرند.

یونی سواپ یکی از این برندهاست که توانسته به عنوان هدف فورک ها و صرافی غیرمتمرکز برتر بازار تبدیل شود. سوشی سواپ نیز که فورک مستقیم یونی سواپ است در رتبه دوم بعد از یونی سواپ قرار دارد. SushiSwap در واقع برجسته ترین نمونه فورک یونی سواپ است که در تابستان 2020 راه اندازی شد. سوشی سواپ اولین فورک اصلی یک پروژه DeFi بود. این برنامه یک سیستم توکن و حکمرانی اضافه کرد که مردم را تشویق می کرد تا به سوشی سواپ بروند.

توکن‌ های SUSHI توکن سوشی سواپ است که توانست سود بسیار زیادی را به همراه داشته باشد و منجر به جذب تعداد زیادی از کاربران به این پلتفرم شد. KIMCHI.Finance و Hotdog.Swap از جمله پروژه های شبیه سازی شده از سوشی سواپ بودند که تنها چند ساعت بعد از سوشی سواپ ایجاد شدند. 

برخی از فورک های دیفای کاملا شبیه سازی شده از پروتکل‌های اصلی خودشان هستند اما برخی دیگر نیز وجود دارند که تغییراتی در کد اولیه پروتکل ایجاد می کنند. در صنعت ارزهای رمزنگاری شده ایجاد شدن فورک غیرمعمول نیست. یکی از دلایل اهمیت فورک ها در زمینه دیفای کپی کردن از پروژه است. کپی کردن یک پروژه، راهی آسان برای ورود به فضای ارزهای دیجیتال است: به عنوان یک توسعه دهنده، شما قبلا می دانید که بازار وجود دارد، نقص های سیستم را می شناسید و در نتیجه شما فقط باید روی جذب کاربران به محصول خود تمرکز کنید. این کار را می توان با افزودن ویژگی های جدیدی که پروژه موجود ندارد، ایجاد کرد یا با ایجاد مکانیسم های پاداش برای کاربران فعال، افراد را تشویق کرد. 

به بیان ساده تر تقریبا همه پروتکل های اصلی مالی غیرمتمرکز (DeFi) در یک نقطه فورک شده اند و برخی از آنها موفق تر از بقیه هستند مانند سوشی سواپ

با وجود اینکه یونی سواپ در سال ۲۰۱۸ عرضه شد اما در سال 2020 توانست مورد اقبال و پذیرش عمومی قرار بگیرد. آنچه که موجب شهرت یونی سواپ شد تجربه کاربری یکپارچه آن برای تازه واردین بود و افزایش حجم معاملات آن در ماه سپتامبر به رکورد ۱۵ میلیارد دلار دست یافت.

این حجم از معاملات باعث شد تا توسعه ‌دهندگانی که تجربه کافی در این عرصه‌ داشتند در صدد استفاده از فرصت متن باز بودن دیفای برآیند.

سوشی سواپ حرکت رو به جلو برای پیشی گرفتن از یونی سواپ

یکی دیگر از مثال های مرتبط با اهمیت فورک ها در زمینه دیفای سوشی سواپ است. با عرضه سوشی سواپ این پلتفرم که فورک مستقیم یونی سواپ بود توانست با جریان سوددهی بیشتر به روش استخر نقدینگی، نقدینگی را از یونی سواپ به سوی خود کشاند. با افزایش قیمت توکن سوشی در هفته اول حجم معاملات سوشی ‌سواپ به ۹۰۰ میلیون دلار رسید و تنها در دو هفته از ۱.۴ میلیارد دلار گذشت. در همین زمان توکن سوشی (SUSHI) در بایننس و FTX فهرست شد.

نکته جالب توجه این بود که چند فورک از سوشی سواپ که خودش فورک مستقیمی از یونی سواپ بود ایجاد شد که آن ها نیز از استراتژی سوشی سواپ برای پاداش کاربران استفاده کرده و نقدینگی را به سمت خود جذب کردند. پلتفرم هایی نظیر kimchi و SakeSwap.

فورک ها فرصت یا تهدید؟

در پاسخ به این سوال که فورک ها و احیای آن ها فرصت به شمار می روند یا تهدید محسوب می شوند باید گفت که هدف فورک ها به جای دریافت سود برای مالکین و موسسین شان، به صورت صادقانه باید به دنبال بهبود مستمر در عرصه دیفای باشند. دیفای غیرمتمرکز و متن باز است و همین ویژگی سبب می شود تا از انواع استعدادهای مختلف بهره مند شود.

تهدیدات و چالش هایی پیش روی دیفای

از جمله مهم ترین چالش ها و دغدغه اصلی پذیرش صرافی ‌های غیرمتمرکز، عبارتست از وفاداری کاربران، میزان نقدینگی آن ها، کارمزد زیاد تراکنش‌ ها و امنیت در این عرصه است. تقلید و کپی کردن ساده است. کپی کنندگان به راحتی می توانند کار خود را با ارائه پاداش بیشتر به کاربران شروع کنند اما آنچه که باعث جذب نقدینگی به سمت آن ها می شود، بروزرسانی مستمر نقشه راه خود و غلبه بر موانع دیفای است. 

با این کار پلتفرم های جدید به راحتی می توانند جریان نقدینگی را از سمت رقبا به سمت خود بکشانند حتی اگر رقبا، از پروژه‌های اصلی و اولیه باشند. امنیت و کلاهبرداری از جمله چالش ها و تهدیدات دیگر است که باید در عرصه دیفای برطرف شود.

جامعه باید پذیرای دیفای باشد اگر فورک های ایجاد شده، بتوانند محصولی کامل و مناسب به کاربران اولیه خود ارائه دهند، بازار نیز از آنها استقبال خواهد کرد.

پروژه های دیفای می تواند سرشار از فرصت های جدیدی باشد که توسط پلتفرم‌ های جدید و مبتنی بر شعار اصلی دیفای یعنی غیرمتمرکز سازی مورد استفاده قرار می گیرند. در این صورت بازارهای اصلی و ثانویه دیفای بیش از گذشته گسترش پیدا می کند. از سوی دیگر متن باز بودن دیفای نیز باعث نوآوری و خلق محصولات جدید برای کاربران می شود.

بررسی کارآمدی فورک ها در دیفای

همزمان با اوج گیری و طوفان دیفای ها، تعداد زیادی از پلتفرم های تازه متولد شده در این عرصه توانستند پروژه های خود را بر مبنای فورک های اصلی ایجاد کنند. به عنوان مثال Swerve Finance فورک اصلی Curve Finance است و به عنوان دوازدهمین صرافی غیرمتمرکز در حال حاضر به فعالیت می پردازد. یا Cream Finance به عنوان فورک Compound، در رتبه هفدهم صرافی های غیرمتمرکز قرار دارد.

اهمیت فورک ها در زمینه دیفای چیست؟

برای نقش و اهمیت فورک ها در زمینه دیفای باید گفت اگرچه کپی کردن آثار دیگر ممکن است اثر بدی روی اعتماد داشته باشد اما در صنعت نوپایی مانند DeFi می تواند منبع بسیار ارزشمندی برای توسعه باشد. چرا که فورک کردن رقابت را به بازار می آورد، خالقان پروژه ها را مجبور به نوآوری، بهبود محصول خود و جستجوی راه های بهتر برای خدمات رسانی و حفظ کاربران می کند. صنعت ارزهای دیجیتال سریع و جامعه محور است. نوآوری و حفظ کاربر در این صنعت برای هر پروژه ای کلیدی است.

بنابراین کاربرد و اهمیت فورک ها در زمینه دیفای نوآوری است. نوآوری به طریقی که بتواند متناسب با نیازها و خواسته های جامعه باشد. به عنوان مثال ویژگی تشویقی و حکومتی SushiSwap نقطه شروع چندین برنامه کاربردی دیگر بود که از این مکانیسم استفاده می کردند. 

کاربران در فضای ارزهای دیجیتال همیشه به دنبال یک روند یا پروژه بزرگ جدید هستند. از یک سو، بخش بزرگی از جامعه به دنبال برگشت سود هستند و تنها به سود خود در محیط معامله گری اهمیت می دهند و هیچ وابستگی به محصول، تیم، نقشه راه یا ایدئولوژی ندارند. بنابراین، برای هر تیمی دشوار است که از این کاربران جامعه ای بسازد و چه بسا آن ها را حفظ کند. 

در طرف دیگر، کاربرانی وجود دارند که ارتباط قوی با یک پروژه دارند. آنها قبلا نوعی وفاداری به یک برند و نام تجاری نشان داده اند. مثلا اتریوم احتمالا قوی ترین جامعه را دارد اما این بدان معنا نیست که نمی تواند شکست بخورد. نیاز به نوآوری، توسعه و بهبود (ساده سازی) استفاده از بلاک چین، همیشه معیار سنجش میزان موفقیت یک بلاک چین خواهد بود. 

همین امر در مورد پروژه های اتریوم نیز صادق است. آنها ممکن است در حال حاضر برتری بیشتری نسبت به دیگران داشته باشند اما این بدان معنا نیست که آنها نمی توانند با پروژه هایی که بر روی بلاک چین های دیگر اجرا می شوند مانند (PancakeSwap) عملکرد بهتری داشته باشند.

نوآوری همیشه در خط مقدم صنعت نوظهوری مانند ارزهای دیجیتال و دیفای قرار خواهد داشت و فورک تنها یک راه برای پیشرفت است. فورک ها رقابت را به همراه می آورند و پروژه ها و پروتکل ها را مجبور می کنند تا پیشرفت تکنولوژیکی، محصول و کاربر خود را توسعه دهند.