حامیان جنبش علوم غیر متمرکز (Decentralized Science)، ضمن حمایت از تحقیقات واقعی که توسط شهروندان انجام می‌شود، تاثیر گذاری سازمان‌ها و نهادها را بر تحقیقات علمی را قبول ندارند. فناوری ‌های نوین بین بخش‌های مختلف مانند یک پل ارتباط برقرار می‌کنند. فناوری مبتنی بر وب 3.0 در کنار defi دارای کاربردهای زیادی می باشد و هدف نهایی این شبکه، بهبود امنیت، ایجاد شفافیت و گسترش رویکردهای کامیونیتی-محور می باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی علوم غیر متمرکز (DeSci) بپردازیم.

علوم غیر متمرکز (DeSci) چیست؟

DeSci مترادف و برگرفته شده از Decentralized Science یا علم غیر متمرکز می باشد و به دنبال این است که برای تهیه، اعتباردهی، بررسی و تامین مالی اطلاعات علمی با استفاده از وب 3، زیرساخت ‌های عمومی را محقق کند. به همین دلیل حامیان جنبش علوم غیر متمرکز، حامیان تحقیقات واقعی شهروندان عادی شدند و تاثیر سازمان‌ها و نهادها مورد استقبال این افراد قرار نگرفت. تحقیقات علمی نمی توانند نیاز جامعه امروز را رفع کنند، زیرا سیستم ‌های موجود سازمانی فاقد شریان‌های پیشرفته حیاتی هستند.

برای حل این مشکلات، سازمان‌ها و بخش های مختلف باید استفاده بیشتری از سیستم‌ های نامتمرکز داشته باشند که نتیجه آن مسئولیت ‌پذیری و شفافیت خواهد بود. جنبش DeSci، باعث گسترش دانش و تفکیک آن از بنگاه‌های اقتصادی سودجو و تسهیل دسترسی به منابع مالی می‌شود. در نتیجه می‌تواند باعث همکاری و ارتباط موثرتری بین محققین شود. ایجاد تغییرات ضروری و اساسی و همچنین اعمال آن در جامعه، مهمترین نقش DeSci در تحقیقات علمی می باشد. جنبش DeSci می‌تواند باعث تحول در حوزه پژوهش و تحقیقات علمی شود.

نقش علوم غیر متمرکز (DeSci) در تامین منابع مالی

سازمان ‌های مستقل نامتمرکز (دائو) توانسته‌اند با استفاده از ساختار کارآمد خود، پروژه‌های جاه‌طلبانه‌ای را مدیریت کنند. اغلب محققان، دارای تجربه کار با کامیونیتی هستند. بنابراین می توان DAOها را مشابه با سیستم‌های قدیمی و قبلی دانست که با رویکرد نامتمرکزی که دارد فاقد سلسله مراتب می باشد و قدرت حکمرانی میان افراد تقسیم شده است. علاوه بر این در مقایسه با نهاد‌های سنتی، به صورت بین‌المللی، شفاف و باز هستند. از این رو، محققان می‌توانند ضمن مشارکت آزادانه در پروژه‌های مورد نظر خود، منابع مالی مورد نیاز را نیز تامین کنند. از زمان شروع فعالیت این بخش برای تایید موفقیت‌های دائو، تلاش‌های اندکی از جمله VitaDAO، Antidote DAO و LabDAO صورت گفته است.

پروتکل‌های دیفای

پروتکل‌های دیفای برای تامین سرمایه‌ های مورد نیاز محققان، به دنبال ایجاد بستری مناسب هستند. در حال حاضر از طریق فناوری بلاک چین توسط مدل‌ های موفقی مثل Quadratic Funding و retroactive funding، جذب سرمایه برای محققان و دانشمندان فراهم می شود.

NFT

از طریق توکن NFT امکان مبادله تصاویری به دست آمده از تحقیقات علمی که بخشی از دارایی‌های هوشمند محققان هستند، وجود دارد. سرویس IP-NFTs یکی از مثال های خوب در این رابطه می باشد. وب 3.0 می‌تواند از طریق تجربیات کسب شده از مدل‌های جذب سرمایه در دائو، اقدام به رفع ایرادهای موجود در این زمینه کند.

نقش علوم غیر متمرکز (DeSci) در تحقیقات علمی آینده

برای بررسی نقش علوم غیر متمرکز در تحقیقات علمی آینده به معرفی 5 پلتفرم فعال در زمینه DeSci که شاملEveripedia، OpScientia  ResearchHub، Molecule و Fleming Protocol می پردازیم.

1- اوری‌پدیا (Everipedia)

پلتفرم Everipedia، ارائه دهنده دانش مرتبط با بلاک چین می باشد که اطلاعات را در بلاک چین ثبت می‌کند و آن را می توان به عنوان یک نسخه از ویکی پدیا در وب 3.0 معرفی کرد. کاربران توکن IQ را برای فعالیت و استفاده از این سرویس دریافت می‌کنند. این توکن برای کاربران امکان رای‌گیری را فراهم می‌کند.

2- پلتفرم OpScientia

این پلتفرم برای فعالیت علمی و سازماندهی تحقیقات به عنوان یک بستر آزاد عمل می کند که به دنبال حل مشکلات مرتبط با باز تولید، اشتراک‌ گذاری، مشارکت، پاداش‌دهی و حق مالکیت می باشد.

3- پلتفرم ResearchHub

این پلتفرم در تلاش است تا تبدیل به گیت ‌هاب دانش (GitHub of Science) شود. این پلتفرم برای این که محققان ارتباط موثرتری با یکدیگر داشته باشند، یک دسترسی موقت به اپلیکیشن‌های مختلف ایجاد می‌کند. از توکن ResearchCoin به عنوان یک توکن مبتنی بر اتریوم برای ایجاد پاداش ‌دهی و انگیزه در این سرویس استفاده می شود.

4- پلتفرم Molecule

این پلتفرم برای تحقیقات مالی نامتمرکز به عنوان یک بستر نامتمرکز عمل می کند که مانند یک بازار برای تامین منابع مالی در بخش تحقیقات آکادمیک می باشد. این سرویس، می‌تواند سرمایه را از طریق انتقال دارایی‌های هوشمند، به دست محققان برجسته برساند. دارایی ‌های هوشمند دارای قابلیت جذب سرمایه می باشند و می‌توان به راحتی بر روی آنها سرمایه‌گذاری کرد.

5- پلتفرم Fleming Protocol

در این پلتفرم می توان اطلاعات سلامت فردی را ذخیره کرد که از طریق ابزارهایی مثل سنسورهای مانیتورینگ، ساعت‌ هوشمند و غیره جمع‌آوری می‌شود. کنترل این اطلاعات کاملا در اختیار کاربر است. از این اطلاعات برای شخصی‌سازی اطلاعات حوزه سلامت در متاورس و مدیریت دیتای شخصی به صورت اتوماسیون می توان استفاده کرد.

رویکرد علوم غیر متمرکز (DeSci) در حفاظت از دارایی‌های هوشمند

NFT 

توکن‌های بی همتا یا NFT، به عنوان یک ابزار واسطه بین هنرمندان، کاربرهای دیگری از جمله دامین‌های NFT نیز دارد. ENS یک نمونه از این توکن‌ها است. پلتفرم مولکول ( molecule) برای بخش تحقیقات علمی به عنوان یک بستر جذب سرمایه عمل می کند که فعالیت خود را از سال 2018 آغاز کرده است. پلتفرم مولکول از طریق ترکیب دارایی هوشمند و NFT با دیفای کار می‌کند.

دائو

پلتفرم NeuraDAO یک سرویس نامتمرکز و کامیونیتی محور (دائو) است که تحقیقات مرتبط با دارایی‌های هوشمند و تکنولوژی‌های علوم اعصاب را پشتیبانی می‌کند. پشتیبانی مالی از تحقیقات جدید، هدف اصلی پلتفرم NeuraDAO می باشد. به این ترتیب این سرویس ضمن ثبت دارایی‌های هوشمند محققان در مراحل اولیه، از آن ها برای جذب سرمایه برای محققان محافظت می‌کند. NeuraDAO این امکان را به کاربران می‌دهد که به منظور جذب سرمایه در آینده، پرتفولیوی دارایی‌های هوشمند خود را تکمیل کنند. سازندگان این پلتفرم معتقدند که امکان حکمرانی، مالکیت و جذب سرمایه برای محققان، با استفاده از این ویژگی‌های جدید فراهم خواهد شد.

فضای نامتمرکز برای ذخیره سازی دیتا

طبق گزارش‌های متعددی، اطلاعات علمی با سرعت زیادی ناپدید می‌شوند و 80% از اطلاعات تحقیقاتی بعد از ۲۰ سال به طور کامل محو می شوند. در حالی که قواعد موجود بر فضای نامتمرکز ذخیره‌ سازی دیتا در وب 3.0، باعث بهبود این روند در بخش اطلاعات علمی می شود. برای تحقق این هدف، یک سیستم که اطلاعات آن توسط هر هویت نامتمرکزی در دسترس می باشد، باید به عنوان نقطه آغاز در نظر گرفته شود. در نتیجه باعث شکل گیری کپی اطلاعات مهم و قابلیت مقاومت در برابر سانسور می شود. برای مثال compute-to-data برای تحقیقات عملی توانسته محیط قابل اعتمادی را با رویکرد محاسبات معتبر از طریق دسترسی به یک کانال دیتای خام، فراهم کند. از جمله سرویس ‌های نامتمرکز موفق، می توان به پلتفرم ‌های Filecoin، IPFS، Sia Tech و Arweave اشاره کرد.