اپلیکیشن های غیر متمرکز یا DApp ها از جمله نوآوری‌های موجود در حوزه ارزهای دیجیتال هستند که با هدف افزایش کارایی و راحتی شرکت‌ ها و افراد در سراسر جهان گسترش یافته اند. اپلیکیشن های غیر متمرکز، نرم‌ افزارهای غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین هستند که قابلیت تغییر شیوه کار، نحوه حل مشکلات، برقراری ارتباط و موارد دیگر را دارا می باشند، بنابراین می‌ توانند باعث ایجاد تحولاتی در محیط وب شوند. در این مقاله قصد داریم به معرفی DApp ها، بررسی دلایل نیاز به آنها و همچنین به مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل بپردازیم.

ویژگی های اپلیکیشن های غیر متمرکز (Decentralized Applications)

برای بررسی مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل، ابتدا به معرفی DApp ها و کاربردهای آنها و سپس ویژگی های متمایز کننده این اپلیکیشن ها از اپلیکیشن های موبایلی می پردازیم. اپلیکیشن‌های غیر متمرکز (dApps) بخش مهمی‌ از دیفای (امور مالی غیر متمرکز) هستند که می توانند باعث ملموس تر شدن اهداف دیفای شوند. dApps ها شامل برنامه‌ها و پروتکل‌های کاربردی مبتنی بر قرارداد هوشمند می باشند. از آنجایی که dApp ها توسط هیچ مرجع واحدی کنترل نمی شوند، به جای تکیه بر سرورهای متمرکز، از یک شبکه توزیع شده از کامپیوترها بهره می برند.

در واقع می توان گفت کنترل و اداره dApp ها توسط جامعه‌ آنها صورت می گیرد. DApp های مختلف معمولا ضمن ارائه یک توکن بومی، اقدام به توزیع حاکمیت سیستم میان دارندگان آن می‌کنند. dApp ها همچنین برای انگیزه دادن به کاربران، مزایایی مثل کسب سود را به آنها ارائه می‌دهند. به این ترتیب در صورتی که کاربر یک dApp بتواند توکن‌های حاکمیتی آن پلتفرم را از راه‌های موجود کسب کند، امکان ارائه پروپوزال به سیستم و یا رای دادن به پیشنهادات سایر اعضا، برای کاربر فراهم می شود.

برنامه‌های غیرمتمرکز به دلیل این که مبتنی بر فناوری بلاک چین هستند، ویژگی خاص و منحصر به ‌فردی دارند، در حالی که اپلیکیشن‌های متمرکز موبایلی از جمله توییتر، اینستاگرام، لینکدین، نتفلیکس و ... فاقد این ویژگی ها می باشند. از جمله این ویژگی ها می توان به حریم خصوصی، متن باز (Open Source)، مقاومت در مقابل سانسور، داده‌های امن، استفاده از قراردادهای هوشمند، عدم تمرکز، امنیت، هزینه توسعه، هزینه استفاده و سرعت تراکنش‌ ها اشاره کرد. در ادامه به بررسی کامل مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل می پردازیم.

مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل

1- حریم خصوصی کاربر

یکی از مزایای مهم DApp ها، حفظ حریم خصوصی کاربران می باشد. در DApp ها برخلاف اپلیکیشن های موبایلی، نیازی به افشای اطلاعات شخصی برای تعامل نیست. داده‌هایی که در بلاک چین ذخیره شده اند، غیر قابل تغییر می باشند، بنابراین در یک اپلیکیشن غیر متمرکز از داده‌های کاربران به صورت کاملا ایمن نگهداری می‌شود. کاربران بدون نیاز به ارائه اعتبار شخصی خود، می توانند در خدمات ارائه شده توسط DApp مشارکت داشته باشند. بنابراین برنامه های غیر متمرکز از قراردادهای هوشمند برای انجام معاملات بین دو فرد ناشناس استفاده می کنند. از این رو می توان حفظ حریم خصوصی را یکی از موارد مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل دانست.

جهت مقایسه استیکینگ و DApp مقاله مربوطه را مطلعه فرمایید.

2- مقاوم در برابر سانسور

یکی دیگر از مهم ‌ترین موارد مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل این است که DApp ها در برابر سانسور به شدت مقاوم می باشند. سایت های رسانه های اجتماعی غیر متمرکز مصون از هر گونه سانسوری می باشند. کاربران بلاک چین قادر به حذف پیام ها و یا مانع شدن از ارسال پیام ها نمی باشند. هیچ نهاد خاصی عملکرد DApp ها را تنظیم نمی‌ کند زیرا آنها نسبتا غیر متمرکز هستند. به همین دلیل حامیان آزادی بیان DApp ها را برای پلتفرم‌های موجود در رسانه‌های اجتماعی، به عنوان یک جایگزین مناسب تلقی می کنند.

3- متن باز

یکی دیگر از ویژگی های متمایز کننده DApp ها از اپلیکیشن های موبایلی، اوپن سورس (متن باز) بودن این اپلیکیشن های غیر متمرکز می باشد. به این ترتیب در این برنامه ها، کدها می‌توانند بین توسعه دهندگان به صورت آزادانه به اشتراک گذاشته شود. این در حالی است که امکان اشتراک گذاری کدها در اکثر برنامه‌ های متمرکز پروژه‌های تجاری وجود ندارد. افراد می توانند در این اپلیکیشن های غیر متمرکز برای تایید ادعاهای توسعه ‌دهندگان به صورت مستقل، از طریق کد منبع باز به راحتی دسترسی کاملی به آنها داشته باشد. به طور کلی می توان گفت DApp ها در یک محیط متن باز کار می ‌کنند و توسط هیچ سیستم متمرکزی کنترل نمی شوند.

برای آشنایی با بهترین پلتفرم های توسعه DApp، بر روی لینک کلیک کنید.

4- دیتای ایمن

دیتای ایمن یکی دیگر از موارد مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل می باشد. امکان ویرایش و حذف کامل اطلاعات ثبت شده در بلاک چین وجود ندارد زیرا DApp ها در مقایسه با اپلیکیشن های موبایلی، مقاومت بیشتری در برابر تغییرات یا تداخل دارند.

5- غیر متمرکز بودن

اصلی ترین مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل، غیر متمرکز بودن DApp ها می باشد. DApp ها بر روی یک شبکه بلاک ‌چین همتا به همتا و غیر متمرکز، کد پشتیبان خود را اجرا می‌کنند. در حالی که برنامه‌های موبایلی بر روی چند سرور و یا یک سرور متمرکز اجرا می‌شوند. اپلیکیشن های غیر متمرکز برای کاربران خود امکان ارتباط با دیگر کاربران را بدون وجود یک مرجع واسطه فراهم می کند. کاربر dApp با پرداخت مقداری ارز دیجیتال به توسعه ‌دهنده، می تواند به کد منبع سیستم دسترسی داشته باشد و از آن استفاده کند.

کاربران به وسیله کد منبع می توانند تراکنش ها را بدون افشای اطلاعات شخصی انجام دهند. کدهای منبع در واقع نوعی قرارداد هوشمند می باشند. به طور کلی می توان گفت که DApp ها بر روی یک شبکه P2P (همتا به همتا) عمل می‌کنند در حالی که اپلیکیشن‌های متمرکز و موبایلی از جمله اوبر و فیسبوک متکی بر سیستم‌هایی هستند که یک نهاد یا سازمان واحد مالکیت و کنترل آنها را بر عهده دارند.

برای مثال در صورتی که صاحب یکی از این اپلیکیشن‌ها بخواهد کسی را مسدود کند، این کار را می‌تواند بدون هیچ مانعی انجام دهد. در حالی که در dApp ها این گونه نیست. اگر چه شباهت های ظاهری میان اپلیکیشن‌های غیر متمرکز و اپلیکیشن‌های معمولی و موبایلی وجود دارد اما در نحوه عملکرد و سیستم مدیریت پشت پرده‌ آنها تفاوت هایی وجود دارد. چون DApp ها دارای ماهیت غیر متمرکز هستند و مبتنی بر فناوری بلاک چین می باشند، همه ویژگی‌های بلاک چینی که بر روی آن اجرا می شوند، مانند همتا به همتا بودن تبادلات در شبکه و شفافیت در پردازش تراکنش‌ها را به ارث می برند.

6- قراردادهای هوشمند/API به دیتابیس

یک DApp از نظر ظاهری شباهت زیادی به یک اپلیکیشن موبایلی دارد. بخش ظاهری آن‌ها برای نمایش وب سایت، دقیقا از همان فناوری استفاده می‌کند اما در یک dapp، یک قرارداد هوشمند متصل به بلاک چین، به جای یک API متصل به یک پایگاه داده وجود دارد. زمانی که از صفر تا صد یک رویداد مانند مبادلات دارایی های دیجیتال و یا وام گرفتن از استخر نقدینگی یک پلتفرم دیفای، بدون دخالت و نقش نیروی انسانی و بدون جلب اعتماد صورت بگیرد، می توان گفت که این رویداد کاملا خودکار یا اتوماتیک می باشد. از آن جایی که اپلیکیشن‌های غیر متمرکز در اتوماسیون رویدادها از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند، می توان گفت، مبنای اعتماد همه‌ی قراردادهای مالی در این اپلیکیشن ها در واقع همان کدهای نوشته شده و فرمول‌ها و ریاضیات می باشد.

7- امنیت

اپلیکیشن‌هایی که بر روی بلاک چین ساخته شده اند، از نظر ایمنی بسیار قوی تر از اپلکیشن‌های موبایلی هستند زیرا امکان دستکاری اطلاعات به دلیل غیر متمرکز بودن آنها وجود ندارد. به این ترتیب تمام داده‌های ذخیره شده در DApp ها نیز غیر قابل تغییر می باشند. در DApp ها وجود امنیت از اهمیت زیادی برخوردار است. در برنامه‌های غیر متمرکز امکان مشاهده و کنترل فعالیت های مشکوک وجود دارد، زیرا این برنامه ها دارای پشتوانه عمومی می باشند.

در اصل چون دارای پشتوانه عمومی هستند، هرگونه فعالیت مشکوک را می‌توان به دقت مشاهده و کنترل کرد. به طور کلی می توان گفت امکان هک کردن یا حمله به DApp ها در مقایسه با اپلیکیشن های متمرکز موبایلی کمتر است زیرا DApp ها بر روی یک شبکه توزیع شده مستقر هستند. به دلیل این سطح از توزیع شدگی، حتی دولت ها هم به سختی می توانند در فعالیت های DApp ها دستکاری و دخالت کنند. علاوه بر این، DApp ها در مقایسه با اپلیکیشن‌های مبتنی بر سرورهای متمرکز، کمتر با مشکل downtime روبرو می‌شوند. downtime اشاره به مشکل اختلال سرور و از دسترس خارج شدن اپلیکیشن ها برای مدتی کوتاه دارد.

8- هزینه استفاده

یکی دیگر از تفاوت‌ DApp ها با اپلیکیشن های موبایلی در میزان هزینه استفاده از آنها می باشد. معمولا کاربران می توانند بودن هیچ هزینه ای به اپلیکیشن های موبایلی دسترسی پیدا کنند، در حالی که برای هر بار استفاده از DApp ها، باید مقداری هزینه (هرچند ناچیز) توسط کاربران پرداخت شود. هزینه ای که کاربران در DApp ها می پردازند، برای پرداخت کارمزد به نودهای شبکه می باشد.

9- هزینه توسعه

هزینه توسعه نیز یکی دیگر از موارد مقایسه DApp ها با اپلیکیشن های موبایل می باشد. برای اپلیکیشن های موبایلی، هزینه هایی مانند هزینه‌های تعمیر و نگهداری، قیمت هزینه‌های سرور ابری و ... باید در نظر گرفته شود. در حالی که هزینه‌های DApp، مانند هزینه های مربوط به توسعه، استقرار و ارتقا از قبل انجام شده اند و توسعه ‌دهندگان بلاک چین برای این مسائل در DApp ها، نگرانی چندانی ندارند.

10- سرعت تراکنش‌ها

یکی دیگر از موارد مقایسه Dapp ها با اپلیکیشن های موبایل، سرعت تراکنش است. DApp ها سرعت تراکنش کمتری نسبت به اپلیکیشن های موبایلی دارند. در حال حاضر بلاک چین اتریوم قادر به اجرای ۱۵ تراکنش در ثانیه می باشد. در صورتی که به دلیل استفاده زیاد از DApp ها، شبکه شلوغ شود، علاوه بر افزایش هزینه تراکنش‌ها، با کاهش سرعت پردازش آنها نیز مواجه خواهیم شد. با وجود این شرایط، باز هم توسعه این برنامه‌ها به شدت در حال رشد می باشد و این میزان می‌تواند در سال‌های آینده به هزاران برنامه افزایش یابد.

در نهایت می توان گفت به دلیل استفاده جامعه توسعه دهنده DApp ها از مزیت نرم افزار منبع باز و همکاری‌های بدون محدودیت و همچنین سایر ویژگی های منحصر به فرد این اپلیکیشن ها، سرعت نوآوری ها و خلاقیت در آنها به شدت در حال افزایش است. در حال حاضر هزاران اپلیکیشن غیر متمرکز بر روی بلاک چین‌های ارائه دهنده خدمات قرارداد هوشمند وجود دارند.

نگرانی‌های بزرگ در استفاده از DApp ها

اگر چه بسیاری از توسعه‌ دهندگان و حامیان از DApp ها و فناوری‌هایی که به آن‌ها قدرت می‌دهد، قدردانی می کنند اما هنوز هم برای ایجاد این برنامه‌ها هزینه‌های زیادی وجود دارد. بازار DApp ها در حال حاضر تبدیل به یک صنعت چند میلیون دلاری شده است اما ضعف هایی در این فضا همچنان وجود دارد که از جمله آنها می توان به رابط‌های کاربری نامطلوب اشاره کرد. به طوری که بسیاری از آن‌ها هنوز هم قابلیت استفاده ندارند. اگرچه DApp ها برای بسیاری از افراد قابل توجه به نظر می ‌رسند اما در صورتی که تجربه کاربر و رابط کاربری آنها بهبود نیابد، این احتمال وجود دارد که با پیشرفت بزرگی روبرو نشود.

جهت آشنایی با InstaDApp مقاله مربوطه را مطالعه فرمایید.

یکی دیگر از نگرانی ها در رابطه با DApp ها، کند بودن سرعت تراکنش‌ها می باشد. راه‌ اندازی DApp ها گاهی بسیار زمان بر می شود. همچنین پردازش پرداخت‌ها (تراکنش‌ها) در این اپلیکیشن ها نیز می‌تواند با کندی صورت بگیرد. البته با توجه به نو ظهور بودن فناوری DApp ها، وجود چنین مشکلات و چالش هایی کاملا طبیعی می باشد و بهتر است که مهندسان بلاک چین خیلی سریع برای رفع این نگرانی ها و مشکلات دست به کار شوند.

معرفی برخی از DApp ها 

اپلیکیشن‌های غیر متمرکز متعددی تاکنون ایجاد شده اند که از میان آنها می توان به صرافی‌های غیر متمرکز، تسهیلات استقراض و وام دهی با ارز دیجیتال، پلتفرم‌های بازی غیر متمرکز، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، بازارچه‌های خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال و بازارهای پیش‌بینی (Prediction markets) اشاره کرد. البته DApp ها، در حوزه دیفای، دارای ویژگی‌ها و اهداف‌ تقریبا مشابهی هستند و تنوع کم‌تری دارند.

یکی از برجسته ترین انواع اپلیکیشن‌های غیر متمرکز، صرافی های غیر متمرکز هستند که معمولا در اتوماسیون فرآیند تبادل توکن‌ها، از مدل‌های بازار ساز خودکار (AMM) استفاده می‌کنند و ترید ارزهای دیجیتال بدون واسطه و به صورت همتا به همتا را با این تکنیک تسهیل می‌کنند. از جمله این صرافی ها می توان به پنکیک سواپ (PancakeSwap)، سوشی سواپ (SushiSwap)، یونی سواپ (Uniswap) و تریدر جو (Trader Joe) اشاره کرد.

یکی دیگر از محبوب ترین انواع dApp ها، بازی‌ های غیر متمرکز هستند که به عنوان بازی‌های بلاک چینی نیز شناخته می شوند. کاربران می توانند از طریق پلتفرم‌های بازی غیر متمرکز، درآمد کسب کنند. این نوع از dApp ها، بسیار منصفانه هستند و از مدل ذخیره سازی نامتمرکز داده روی بلاک چین بستر خود استفاده می کنند. پس از افزایش تقاضا برای NFT های بازی و هنری، این توکن ها نیز تبدیل به یکی دیگر از انواع محبوب dApp شده‌اند. Peepeth، Opensea و 0x Protocol نیز از دیگر انواع DApp ها به شمار می آیند.

بررسی آینده Dapp و اپلیکیشن های موبایل

 ابزارها و سرویس‌های وب 3 محرک نوآوری‌ها در زمینه DApp ها هستند زیرا فرآیند خلق Dapp ها بر بستر بلاک چین‌های عمومی را آسان می کنند و سبب افزایش سرعت در تولید ایده در این زمینه می شوند. به طوری که سال ها پیش برای ساخت یک Dapp به زمان زیادی نیاز بود و افراد باید برای ساخت آنها از صفر شروع می کردند و به صورت خط به خط نوشتن کد را شروع می‌کردند. در حالی که افراد می توانند اکنون ایده‌های ساخت یک اپلیکیشن غیر متمرکز خود را از طریق بلاک‌های مدولار و یک سری کدهای منبع باز، به واقعیت تبدیل کنند، آن هم در کمترین زمان ممکن و تنها با استفاده از چند خط کد. با توجه به پیشرفت سریع DApp ها، احتمال دارد که در آینده ای نه چندان دور میزان استفاده از آنها نسبت به اپلیکیشن های موبایلی به شدت افزایش یابد و از آنها پیشی بگیرد.