اگر یک فلسفه اساسی برای فناوری بلاک چین وجود داشته باشد، آن فلسفه عدم تمرکز است. تمرکززدایی (که در آن تراکنش‌ها بدون واسطه‌ های شخص ثالث مرکزی مانند یک بانک یا مؤسسه مالی انجام می ‌شوند) اختیارات را از تعداد معدودی از افراد به تعداد بسیاری از افراد توزیع می‌ کند. با این حال، تا همین اواخر، برخی از سرمایه‌ گذاران به سرمایه ‌گذاری در دارایی‌ های دیجیتال از طریق مبادلات متمرکز که با فلسفه اصلی اکوسیستم همسو نیستند، محدود می ‌شدند. این ناهماهنگی باعث ایجاد صرافی‌ های غیرمتمرکز شد که بستری غیرمتمرکز برای مبادله دارایی‌ ها بدون نیاز به اعتماد به نهاد دیگری فراهم می ‌کنند. در این مطلب در کنار توضیح نحوه کارکرد یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) و انواع آن، به بیان جوانب مثبت و منفی صرافی های غیرمتمرکز در موسسات مالی می پردازیم و به مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز هم به صورت کلی و هم برای موسسات مالی اشاره می کنیم.

یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) چگونه کار می کند؟

صرافی غیرمتمرکز (DEX) یک صرافی ارز دیجیتال است که به کاربران خود اجازه می‌ دهد تا از طریق تراکنش‌ های مستقیم ارزهای دیجیتال همتا به همتا و از طریق یک پلتفرم آنلاین امن و بدون واسطه، ارز دیجیتال خریداری کنند. این موضوع در واقع انحراف از مبادلات متمرکز سنتی است، جایی که در یک تراکنش معمولی، یک نهاد شخص ثالث (مانند بانک مرکزی، پلتفرم معاملاتی، موسسه دولتی و غیره) نگهبانی و مدیریت وجوه کاربر را بر عهده می ‌گیرد و بر امنیت و انتقال دارایی ‌ها بین دو طرف نظارت می ‌کند و مبادلات بدون نظارت نیست. از جمله صرافی های غیرمتمرکز می توان به سوشی سواپ (ShushiSwap)، یونی سواپ (UniSwap)، جاست سواپ (JustSwap)، پنکیک سواپ (PancakeSwap)، کرو فایننس (Curve Finance)، ام دکس (MDEX)، برگر سواپ (BurgerSwap)، بیسک (Bisq)، اوپن اوشن (OpenOcean)، هانی سواپ (HoneySwap)، وان اینچ (1inch) و دی وای دی ایکس (dydx) اشاره کرد.

در یک صرافی غیرمتمرکز، یک بلاک چین یا دفتر کل توزیع شده جای شخص ثالث را می گیرد. با انتقال عملیات اصلی بر روی یک بلاک چین، فناوری ارزهای دیجیتال زیربنایی، نقاط شکست را حذف می ‌کند، به کاربران اجازه می ‌دهد کنترل دارایی ‌های خود را حفظ کنند و تجارت امن ‌تر و شفاف ‌تر را ممکن می‌سازد. DEXها از قراردادهای هوشمند برای اجرای تراکنش‌ های بازار با تخصیص عملیات تراکنش‌ ها به کد مستقل استفاده می ‌کنند اما انواع مختلفی از انجام سفارش با درجات مختلف عدم تمرکز وجود دارد.

مانند ارزهای دیجیتال، صرافی‌ های غیرمتمرکز در پاسخ به سیستم‌ های مالی معیوب و قدیمی ایجاد شدند که خطرات یک سیستم متمرکز را به کاربران خود منتقل می ‌کردند، از جمله امنیت ناکافی، مسائل فنی و عدم شفافیت.

انواع مختلف صرافی های غیرمتمرکز

قبل از اینکه در مورد جوانب مثبت و منفی و مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز در موسسات مالی بپردازیم باید با انواع این صرافی ها آشنا شویم. 

تمرکززدایی کامل بیشتر یک فلسفه است تا یک قانون سرانگشتی زیرا بر اساس محدودیت‌ های مقیاس‌ پذیری بلاک‌ چین لایه اول چندان کاربردی نیست. بیشتر صرافی‌ های غیرمتمرکز در واقع نیمه غیرمتمرکز هستند و از سرورها و سفارشات معاملات خارج از زنجیره خود برای ذخیره داده‌ ها و برنامه‌ ها یا نهادهای خارجی برای تبادل دارایی‌ های کاربر استفاده می‌ کنند. با توجه به این اتکا به اجزای متمرکز، عملیات صرافی های نیمه غیرمتمرکز ممکن است تحت نظارت دولت باشد. با این حال، شاید مهمتر از همه، کاربران کنترل کلیدهای خصوصی وجوه خود را حفظ کنند.

اگرچه DEXها به تکامل خود ادامه می دهند و به صورت زنجیره ای با سایر DAppها کار می کنند، معمولا یک بلاک چین واحد را اداره می کنند. وجه مشترک همه صرافی های غیرمتمرکز این است که آنها سفارشات را در زنجیره با قراردادهای هوشمند اجرا می کنند و در هیچ نقطه ای سرمایه کاربران را نگه نمی دارند.

سفارشات معاملات درون شبکه ای

برای برخی از مبادلات غیرمتمرکز، همه چیز در زنجیره پردازش می‌ شود، از جمله اصلاح و لغو سفارش‌ ها. از نظر فلسفی، این غیرمتمرکزترین و شفاف ‌ترین فرآیند است زیرا اعتماد به شخص ثالث را برای انجام هر گونه سفارش در هر زمان دور می‌ زند. با این حال، این رویکرد در اجرا چندان کاربردی نیست.

با قرار دادن تمام مراحل یک سفارش بر روی بلاک چین، DEXها یک فرآیند زمان بر را طی می کنند و از هر گره در شبکه می خواهند تا سفارش را به طور دائم از طریق ماینرها ذخیره کرده و هزینه ای را پرداخت کنند.

عده ای از مدل صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال انتقاد می‌کنند زیرا کند بودن زمان‌ تراکنش‌ های آن امکان پیشروی را فراهم می‌ کند؛ جایی که سرمایه ‌گذار قیمت یک دارایی را از نزدیک تماشا می ‌کند و در آخرین لحظه منتظر خرید یا فروش است، درست قبل از اینکه قیمت آن افزایش یا کاهش یابد. 

برای اطلاع از نحوه معامله با دکس تریدینگ بر روی لینک کلیک کنید.

سفارشات معاملات خارج از شبکه

DEX های سفارشات معاملات خارج از زنجیره، هنوز تا حدی غیرمتمرکز هستند اما تا حدودی متمرکزتر از همتایان داخلی خود هستند. برخلاف سفارش‌ هایی که در بلاک چین ذخیره می ‌شوند، سفارش‌ های خارج از زنجیره در جای دیگری مانند یک نهاد متمرکز که سفارش معاملات را اداره می‌ کند، پست می‌ شوند. چنین نهادی می ‌تواند از دسترسی به سفارشات معاملات برای سفارش‌ های اولیه یا ارائه نادرست سوءاستفاده کند، با این حال، وجوه کاربران همچنان در برابر مدل غیرحضوری DEX محافظت می ‌شود.

برخی از توکن های ERC-20 در بلاک چین اتریوم یک نوع DEX را ارائه می دهند که به طور مشابه عمل می کند. اگرچه درجاتی از عدم تمرکز قربانی این کار می شود، یک DEX می تواند چارچوبی را برای طرفین فراهم کند تا سفارشات معاملات خارج از زنجیره را از طریق قراردادهای هوشمند مدیریت کنند. سپس میزبان ها می توانند به یک استخر نقدینگی بزرگتر دسترسی داشته باشند و سفارشات را بین معامله گران ارسال کنند. هنگامی که طرفین مطابقت داشته باشند، معامله را می توان به صورت زنجیره ای انجام داد.

این مدل ‌ها می ‌توانند برای کاربران سودمندتر از تکیه بر سفارشات معاملات زنجیره‌ ای کند باشند. با ازدحام کمتر و زمان ‌های تأیید ناشی از تکرارهای اولیه بلاک چین، سفارشات معاملات خارج از زنجیره می ‌توانند سرعت‌ های بالاتری را نسبت به معاملات داخل شبکه ارائه دهند.

بازارسازهای خودکار (AMM)

یک بازارساز خودکار (AMM) سفارشات معاملات را با الگوریتم‌ های قیمت ‌گذاری دوباره ایجاد می ‌کند که به‌ طور خودکار هر جفت دارایی را در زمان واقعی قیمت ‌گذاری می‌ کند (مانند بیت کوین-دلار آمریکا).

برخلاف بازارسازی سنتی که به موجب آن شرکت‌ ها قیمت دقیق و گسترش محدودی را در سفارش معامله ارائه می‌ کنند، بازارسازهای خودکار این فرآیند را غیرمتمرکز می ‌کنند و به کاربران اجازه می ‌دهند تا بازاری را بر روی بلاک چین ایجاد کنند. برای انجام معامله نیازی به طرف مقابل نیست، AMM به سادگی با یک بلاک چین تعامل می کند تا یک بازار ایجاد کند. کاربران به جای معامله مستقیم با شخص، صرافی یا بازارساز دیگر با قراردادهای هوشمند معامله می کنند و نقدینگی ارائه می کنند. متأسفانه، هیچ نوع سفارشی در AMM وجود ندارد زیرا قیمت ‌ها به صورت الگوریتمی تعیین می ‌شوند و در نتیجه نوعی سفارش بازار ایجاد می‌ شود.

مانند سایر مدل‌ های DEX، برای تسویه هر معامله باید یک تراکنش روی زنجیره رخ دهد. برخلاف برخی از DEX ها، AMM ها نسبتا کاربرپسند هستند و با کیف پول های رمزنگاری محبوب ادغام می شوند.

مزایای صرافی های غیرمتمرکز

در کنار همه مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز برخی از آن ها مهم تر از بقیه موارد هستند. دلایل زیادی وجود دارد که طرفداران و پیروان ارز دیجیتال از صرافی های غیرمتمرکز استقبال کرده اند. برخی از این مزایا عبارتند از:

• بدون نیاز به احراز هویت یا تأیید KYC/AML یا ID
• حفظ حریم خصوصی: در DEXها سرمایه، حریم خصوصی و داده های شخصی محدود کاربران به خوبی حفظ می شود. کاربران صرافی غیرمتمرکز می‌ توانند به راحتی و بدون نیاز به ایجاد حساب، احراز هویت یا ارائه اطلاعات شخصی به DEX دسترسی داشته باشند.
• بدون ریسک طرف مقابل

از آنجایی که کاربران مجبور نیستند دارایی های خود را به یک صرافی منتقل کنند، صرافی های غیرمتمرکز می توانند خطرات سرقت و از دست دادن وجوه ناشی از هک را کاهش دهند. DEXها همچنین می توانند از دستکاری قیمت یا حجم معاملات جعلی جلوگیری کنند و به کاربران اجازه می دهند تا حدی از ناشناس ماندن را به دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات ارزهای دیجیتال با مشتری خود حفظ کنند.

• همه توکن ها قابل معامله هستند

با استفاده از DEX، کاربران می توانند ارزهای رمزنگاری شده جدید و گمنام را که قبلا در جاهای دیگر مبادله آنها دشوار بود، چه بر روی یک DEX یا یک DApp (برنامه غیرمتمرکز) با یکدیگر معامله کنند. به طور معمول، صرافی‌های متمرکز تنها از یک سری پروژه و بیشتر آنها تنها از محبوب ‌ترین رمزارزها پشتیبانی می ‌کنند که این موضوع تجارت توکن‌ های کوچک‌ تر ‌را دشوارتر می‌ کند، به خصوص که صرافی‌ های متمرکز کاربران کشورهای دیگر را محدود می ‌کنند.

معایب صرافی غیرمتمرکز

در ادامه مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز برخی موارد وجود دارند که جزء عیوب آن ها محسوب می شوند. در واقع در حالی که صرافی های غیرمتمرکز برخی از مزایای منحصر به فرد را به کاربران ارائه می دهند اما دارای معایبی نیز هستند. از جمله: 

• بدون قابلیت بازیابی

برخلاف صرافی‌ های متمرکز که توسط شرکت‌ های خصوصی با کارمندان اداره می ‌شوند، DEXها اساسا توانایی بازیابی وجوه گم‌ شده، دزدیده شده یا جابجا شده را ندارند. به دلیل فقدان فرآیند احراز هویت (KYC) یا توانایی لغو تراکنش در صورت به خطر افتادن حساب یا از دست دادن کلید خصوصی، کاربران نمی توانند داده ها را بازیابی کنند یا دارایی های خود را برگردانند. هیچ تیم پشتیبانی یا خط تلفن کمکی برای اطلاع از کمبود وجوه یا کلید خصوصی گم شده وجود ندارد. از آنجایی که همه تراکنش‌ ها در قراردادهای هوشمند در بلاک چین بدون هیچ مالک یا ناظری پردازش و ذخیره می‌ شوند، بازپرداخت با مدل شبکه ناسازگار است و کاربران معمولاً نمی‌ توانند دوباره به دارایی‌ های خود دسترسی پیدا کنند.

• نقدینگی پایین

صرافی‌ های غیرمتمرکز معمولاً نقدینگی کمتری نسبت به پلتفرم‌ های متمرکز دارند زیرا جدید هستند و نقدینگی پایینی دارند اما باید کاربران جدیدی را برای تولید نقدینگی بیشتر جذب کنند.

• سرعت محدود

بررسی و اعتبارسنجی تراکنش ها در شبکه بلاک چین به زمان نیاز دارد و سرعت پردازش به استخراج کنندگان شبکه بستگی دارد نه صرافی.

• کارکرد معاملاتی محدود

با توجه به اینکه صرافی های غیرمتمرکز اخیراً قابل اجرا شده اند، تمایل دارند بر اجرای سفارشات خرید و فروش ساده تمرکز کنند. کاربران ممکن است متوجه شوند که عملکردهای معاملاتی پیشرفته مانند توقف ضرر، معاملات حاشیه و وام در اکثر DEXها در دسترس نیستند.

• مسائل مقیاس پذیری

DEXها از همان مشکلات تراکم شبکه مربوط به مسائل مقیاس پذیری شبکه های بلاک چین زیربنایی خود (به عنوان مثال اتریوم) رنج می برند. اولین تکرار شبکه اتریوم، مانند سایر بلاک چین ‌ها، قبل از اینکه راه‌ حل‌ های مقیاس‌ بندی بعدا پیاده‌ سازی شوند، برای عملکرد ایمن در مقیاس کوچک ‌تر ساخته شد. اگرچه ارتقاء شبکه متحول شده با راه حل های مقیاس پذیری عظیم از سال 2018 در حال توسعه است، DEX ها همچنان مشمول سقف تراکنش های شبکه لایه اول هستند.

چالش ‌های پذیرش DEXها برای موسسات مالی

با فناوری برتر، خطرات امنیتی کمتر در بلاک چین و توانایی حفظ وجوه شخصی، در کنار تمامی مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز، پذیرش این صرافی ها بدیهی به نظر می رسد. پس چرا DEX ها در حال حاضر جریان اصلی نیستند؟ با وجود راه اندازی و افزایش محبوبیت DEX های متعدد بین سال های 2019-2020، برخی از عوامل ممکن است پذیرش را کاهش دهند و بسیاری از سرمایه گذاران از موارد زیر آگاهی ندارند:

• خطرات امنیتی مبادلات متمرکز
• خودکنترلی به عنوان یک گزینه امنیتی
• نحوه نگهداری ایمن وجوه خود (مدیریت کلیدهای خصوصی)
• وجود صرافی های غیرمتمرکز
• عدم آگاهی از مزایای صرافی های غیرمتمرکز

DEX ها همچنین چند مانع فنی برای ورود دارند:

• به اندازه کافی کاربرپسند نیست
• ازدحام شبکه در دوره های با حجم بالا
• تراکنش ها برای اعتبارسنجی در بلاک چین در تکرارهای فعلی شبکه زمان می برد
• کارمزد تراکنش های بالا در دوره های پر حجم
• فقط کاربران با نقدینگی بالا به DEX می پیوندند
• برای تعامل پلتفرم های DeFi با یکدیگر، باید قابلیت همکاری متقابل زنجیره ای داشته باشد
• نیاز به ارز فیات روی سراشیب قیمت توکن

در نتیجه این عدم آگاهی صرافی های غیرمتمرکز هنوز جریان اصلی مبادلات نیستند.

تا به این جا در مورد مزایا و معای صرافی های غیرمتمرکز به صورت عام اشاره کردیم اما جوانب مثبت و منفی و مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز در موسسات مالی چیست؟

مزایای استفاده از صرافی های غیرمتمرکز در موسسات مالی

• در مبادلات غیرمتمرکز که مبتنی بر بلاک چین بوده و بر روی آن کار می‌ کنند، افراد می توانند برای ترید و خرید و فروش ارز دیجیتال خود به شکل مستقیم و بدون واسطه اقدام کنند. تریدرها همچنین قادرند این معاملات را از طریق کیف پول شخصی خود انجام دهند. 
• صرافی های غیرمتمرکز به گونه ای هستند که سازمان‌های متمرکز نمی ‌توانند بر آن ها نظارت داشته باشند و یا آنها را کنترل کنند. به همین دلیل کارمزد معاملات در این صرافی‌ ها کم است. 
• با استفاده از فناوری بلاک چین و مبادلات غیرمتمرکز، می ‌توان برای بسیاری از ابزارهای مالی سند مالکیت صادر کرد. 
• برنامه های مبادلات غیرمتمرکز نیازی به اعتماد به نهاد متمرکز ندارند
• احتمال حمله به برنامه های غیرمتمرکز وجود ندارد یا بسیار کم است. آن هم به این دلیل که برنامه ها روی یک دفتر کل توزیع شده ثبت شده است.
• توانایی مدیریت دارایی: با استفاده از پروتکل مبادلات غیرمتمرکز و دیفای شما همه کاره دارایی خود هستید. 
• عدم تمرکز در مبادلات غیرمتمرکز و صرافی های غیرمتمرکز باعث افزایش شفافیت تراکنش ها، کاهش هزینه‌ ها و کاهش سانسور یا دستکاری در آنها می ‌شود. کاربران با استفاده از دیفای می ‌توانند برای محصولات مالی بازار ایجاد کنند.

خطرات استفاده از صرافی های غیرمتمرکز در موسسات مالی

متأسفانه، بسیاری از مزیت هایی که برای استفاده از DEXها گفته شد، مانند یک شمشیر دولبه است و به ویژه کاربران سازمان را با خطرات خاصی روبرو می کند. به عنوان مثال، شرکت کنندگان معمولاً تحت احراز هویت مشتری (KYC) قرار نمی گیرند. هر کسی می تواند کیف پولی مانند متامسک را دانلود کند و فوراً شروع به معامله توکن کند. 

فقدان مقررات، برای کلاهبردارانی که استخرهای خود را راه‌ اندازی می ‌کنند به‌ عنوان یک نقطه کلیدی عمل می‌ کند و DEXها نیز در پولشویی نقش دارند. به عنوان مثال، پس از اینکه صرافی KuCoin در اواخر سال 2020 دچار یک هک بزرگ شد، مجرمان از صرافی های غیرمتمرکز برای معامله نزدیک به 20 میلیون دلار توکن دزدیده شده استفاده کردند. فقدان یک چارچوب قانونی منطبق با مقررات، مانعی برای ورود مؤسساتی ایجاد می کند که مجبور هستند در محدوده بازارهای ثانویه دارای مجوز عمل کنند.

به طور مشابه، کاهش و افزایش (نوسان) نیز از خطرات رایج در DEXها هستند. تراکنش ‌های بلاک چین آنی نیستند و در بازارهای بی‌ ثبات ارزهای دیجیتال، قیمت‌ ها می ‌توانند در مدت زمانی که طول می ‌کشد تا یک سفارش به‌ عنوان یک تراکنش تأیید شده اجرا شود، تغییر کند. 

معاملات زنجیره ای نیز در معرض ازدحام شبکه است که ممکن است منجر به هزینه های اجرایی بسیار بالاتر در مقایسه با صرافی های متمرکز شود.

علاوه بر این، به دلیل ماهیت باز بودن بلاک چین های عمومی، هر کسی می تواند مجموعه تراکنش هایی را که منتظر تایید هستند، مشاهده کند. پیشتازان، ربات‌هایی را راه‌ اندازی می ‌کنند تا استخر را برای معاملات آربیتراژ بالقوه سودآور اسکن کنند و وقتی یکی را پیدا کردند، بلافاصله همان معامله را انجام می ‌دهند اما با هزینه ‌ای بالاتر انتخاب کردن از صف را برای ماینر جذاب ‌تر می ‌کند. بسیاری از DEXها و پلتفرم ها برای مبارزه با این خطر اقداماتی را انجام داده اند اما این موضوع همچنان یک مشکل دائمی است.

به طور مشابه، شفافیت کد قرارداد هوشمند (زیربنای پروتکل‌های DeFi) به هر کسی اجازه می ‌دهد آن را مشاهده کند و این بدان معناست که هر کسی می ‌تواند اشکالات و آسیب‌ پذیری‌های کد را پیدا کرده و از آن ‌ها سوءاستفاده کند. به این ترتیب، ریسک قرارداد هوشمند یک مشکل دائمی برای بخش DeFi است که منجر به گسترش استخرهای بیمه اختصاصی DeFi، مانند Nexus Mutual یا Opium Insurance می ‌شود که ریسک قرارداد هوشمند را پوشش می ‌دهد. 

جمع بندی

صرافی‌ های غیرمتمرکز راه‌ حلی هستند که به کاربران اجازه می ‌دهند بدون واگذاری دارایی‌ های خود به شخص ثالث، ارزهای دیجیتال را خریداری کرده و یا بفروشند. اگرچه عدم تمرکز کامل هنوز واقعیت ندارد، انواع مختلف DEX سطوح مختلفی از امنیت، حریم خصوصی و کارایی را ارائه می ‌کنند که سرمایه ‌گذاران می ‌توانند از بین آن‌ ها انتخاب کنند. مزایا و معایب صرافی های غیرمتمرکز در این مطلب به تفصیل توضیح داده شد اما باید بدانید همانطور که DEX ها به توسعه ادامه می دهند و برای کاربران بیشتر کاربردی تر می شوند، موضوع پذیرش کاربر نیز به یک نقطه کانونی تبدیل می شود زیرا DEXها به دنبال جذب نقدینگی از سایر بازارها هستند.